مسیر هموار حضور غول‌های نفتی دنیا در ایران

به گزارش خبرنگار اقتصادی آنا، دولت یازدهم در اوج تحریم ها برسر کار آمد. در آن شرایط صادرات نفت به نصف کاهش پیدا کرده بود و شرکت های صاحب تکنولوژی یکی یکی از ایران بار سفر می بستند.

بیژن زنگنه به عنوان وزیر صنعت نفت باید تولید نفت را افزایش می داد و در راستای آن صادرات را بیشتر می کرد. برای اینکار علاوه بر بازیابی مشتریان باید تکنولوژی و سرمایه به ایران می آمد.

از همین‌رو و برای جذاب کردن صنعت نفت و گاز ایران نسل جدیدی از قراردادها را تعریف کردند که بعدها از آن به عنوان بیع متقابل پیشرفته یاد شد تا هم منافع شریک خارجی را تامین کند و هم زمینه‌ساز پیشرفت این صنعت در ایران باشد.

همچنین در این قراردادها مقرر شد تا شرکت های خارجی یک شرکت توانمند ایرانی را در کنار خود داشته باشند تا انتقال دانش فنی به ایرانی ها انجام شود.

اما با وجود آنکه بیش از یکسال و نیم از رونمایی قراردادهای جدید نفتی می گذرد اما هنوز هیچ قراردادی به امضا نرسیده بود و این در حالی بود که دولت یازدهم واپسین روزهای خود را می گذراند.

در این شرایط وزارت نفت دو گزینه را برای امضای نخستین قرارداد جدید نفتی در دستور کار داشت. آزادگان در غرب کارون و فاز 11 پارس جنوبی به عنوان آخرین فاز توسعه‌ای بزرگترین میدان مشترک گازی جهان.

قرعه به نام فاز 11 پارس جنوبی افتاد تا سردمدار الگوی جدید قراردادهای نفتی شود. توتال که چند ماه پیش قرارداد مطالعات اولیه را برای توسعه این فاز امضا کرده بود ساعت 15 و 30 دقیقه امروز در کوشک وزارت نفت قرارداد نهایی را امضا می کند تا فصل جدیدی در صنت نفت ایران آغاز شود.

امضای این قرارداد علاوه بر آنکه تکلیف فاز آخر پارس جنوبی را مشخص می کند جاده ورود سایر شرکت های نفتی به ایران نیز خواهد بود. این قرارداد سرآغازی برای عقد سایر قراردادهای جدید نفتی کشورمان است که انجام سرمایه گذاری های جدید و به ویژه انتقال فناوری را به دنبال دارد.

ارزش قرارداد توسعه فاز 11 پارس جنوبی چهار میلیارد و ٨٠٠ میلیون دلار است که با به ثمر رسیدن آن، روزانه 56 میلیون مترمکعب (معادل 2 میلیارد فوت مکعب) به ظرفیت برداشت ایران از میدان گازی پارس جنوبی مشترک با قطر افزوده می‌شود.

ویژگی مهم این قرارداد، برنامه ریزی برای ساخت سکوهای تقویت فشار در پارس جنوبی برای نخستین بار در کشور است.

اهمیت این موضوع آنجاست که با توجه به افت فشار میدان گازی پارس جنوبی و کاهش تولید، قرار است در توسعه فاز 11 از طریق همکاری با شرکت های بین المللی، برای نخستین بار از فناوری های جدید برای افزایش فشار و جلوگیری از افت تولید این میدان استفاده شود.

پرونده توسعه پارس جنوبی بسته شد

فاز 11، آخرین فاز پارس جنوبی به شمار می رود که هنوز وضعیت توسعه آن مشخص نشده بود و پیمانکاران و شرکت های داخلی و بین المللی که مسئولیت توسعه آن را برعهده داشته اند، تاکنون نتوانستند به تعهدات خود عمل کنند.

توسعه فاز 11 در 15 سال گذشته به سرانجام نرسید. شرکت های متعدد اروپایی، آسیایی و حتی ایرانی قرار بود توسعه این فاز را عهده دار شوند اما کار را به انجام نرساندند.

سرانجام تکلیف فاز 11 پارس جنوبی که تنها فاز بدون پیمانکار بزرگترین میدان مشترک گازی جهان بود، امروز مشخص می شود تا ایرانی ها، دست فرانسوی‌ها و چینی‌ها را بفشارند و سرنوشت این بخش از میدان را با همراهی پتروپارس به خارجی ها بدهند.

فاز 11 سرنوشت پر فراز و نشیبی داشته است. در دوران وزارت نفت زنگنه در دولت اصلاحات نیز قرار بود توسعه این فاز به توتال واگذار شود؛ اما به دلیل تحریم ها در دولت نهم و خداحافظی خارجی ها از صنعت نفت ایران، چینی ها راهی این میدان شدند.

در واقع اواخر دهه هفتاد بود که شرکت ملی نفت ایران و شرکت توتال فرانسه برای توسعه بخش بالادستی فاز 11 پارس جنوبی و ساخت یک کارخانه حدود 10 میلیون تنی تولید LNG به توافق رسیدند و تفاهمنامه‌ای بین دوطرف به امضا رسید.

پس از امضای این تفاهمنامه، شرکت پتروناس مالزی هم برای توسعه فاز 11 پارس جنوبی اعلام آمادگی کرد و با توافقی سه جانبه شرکت ملی نفت ایران 50 درصد، شرکت توتال فرانسه 40 درصد و پتروناس مالزی 10 درصد از سهام توسعه بخش بالادستی و پایین دستی را به عهده گرفتند.

اما عقد این تفاهم‌نامه و انجام مطالعات مهندسی همزمان با افزایش حساسیت‌های بین‌المللی نسبت به فعالیت‌های صلح آمیز هسته‌ای ایران بود و طی سال های 1385 تا 1387 شرکت نفتی توتال به بهانه افزایش قیمت جهانی فولاد و در پی آن بالا رفتن هزینه‌های پروژه ، در اجرای عملیات توسعه ای فاز 11 تعلل و اقدام به وقت کشی کرد تا این که شرکت ملی نفت با پیشنهاد افزایش هزینه اجرای پروژه از سوی فرانسوی ها مخالفت کرده و در نهایت توتال از فاز 11 پارس جنوبی خارج شد.

پس از خروج توتال، در سال 1388 مذاکراتی بین شرکت نفت و شرکت CNPC چین آغاز و در نهایت قراردادی با ارزش حدود 5 میلیارد دلار بین شرکت نفت و CNPC امضا شد اما چینی ها نیز مانند تجربه حضورشان در بسیاری از پروژه های عمرانی کشور،در این پروژه نیز کاری از پیش نبردند و سرانجام در پاییز 91 اقدام به ترک پارس جنوبی کردند.

پس از خروج چینی ها از این پروژه، مذاکراتی بین شرکت نفت‌ و شرکت‌های داخلی مانند پترو ایران، تاسیسات دریایی و پترو پارس انجام شد تا این که شهریور ماه 91 عملیات توسعه فاز 11 به شرکت پتروپارس واگذار شد، اما چندی پس از این اقدام، با توجه به اولویت بندی صورت گرفته در زمینه توسعه فازهای پارس جنوبی و با توجه به محدودیت مالی موجود، پترو پارس از این پروژه خارج شد.

در حالی که اواخر سال 93 از فاز 11 به عنوان یکی از پروژه های قابل معرفی در کنفرانس لندن یاد شد، شرکت مپنا که توسعه میدان گازی فروز B را به عهده داشت که در دولت یازدهم با توجه به اولویت بندی صورت گرفته مبنی بر توسعه میادین مشترک، از فوریت خارج شد، برای انجام عملیات حفاری فاز 11 اعلام آمادگی کرد که باز هم کاری از پیش نبرد.

اکنون بعد از گذشت بیش از 15 سال دوباره فرانسوی ها به همراه چینی ها و با مشارکت یک شرکت ایرانی راهی عسلویه می شوند تا آخرین فاز را نیز به سرانجام برسانند.

امضای نخستین قراداد جدید نفتی در حالی امروز به انجام می رسد که می توان از آن به عنوان آخرین قول بیژن زنگنه در قامت وزارت نفت دولت یازدهم یاد کرد. وزیر نفت پیش از این با بیان این‌که قرارداد ایران و توتال برای توسعه فاز ١١ پارس جنوبی در مراحل پایانی است، گفته بود این قرارداد در دولت یازدهم و پیش از پایان کار این دولت امضا می‌شود.

زنگنه تصریح کرده بود که امضای قراردادهای جدید نفتی برای توسعه میدان‌های نفت و گاز با اولویت میدان‌های مشترک از مهم‌ترین اولویت‌های صنعت نفت در سال ٩٦ است.

به نظر می رسد با امضای این قرارداد سایر شرکت ها نیز که در میادین مختلف موافقت نامه اصولی با شرکت ملی نفت به امضا رسانده اند برای بازگشت به ایران با سرعت بیشتری اقدام کنند.