برنامه‌ریزی دانشگاه آزاد اسلامی برای گسترش حضور بین‌المللی و دستیابی به جایگاه دقیق علمی

پرویز پیکری، گروه دانشگاه خبرگزاری آنا- امروزه دانشگاه‌ها که بازتاب پیشرفت و توسعه سرمایه انسانی محسوب می‌شوند، تحت تاثیر شرایط و رویدادهای جهانی قرار گرفته‌اند و به عنوان نهادهایی برای حذف فاصله فناوری و تقویت مبادلات علمی، آموزشی و فرهنگی میان ملل و فرهنگ‌ها از جایگاه مطلوبی برخوردار شده‌اند. از طرف دیگر رشد فزاینده ارتباطات اجتماعی در هزاره جدید، حوزه‌های مختلف حیات اجتماعی از جمله نظام آموزش عالی را با دو پدیده هم‌سو ولی متمایز، یعنی جهانی‌شدن به معنی یکی‌شدن و بین‌المللی‌شدن به معنی همکاری و شریک شدن روبه‌رو کرده است.

بین‌المللی شدن در دو دهه اخیر جایگاه مهمی در فرهنگ واژگان آموزش عالی پیدا کرده است، پیش از این، توسعه همکاری‌های بین‌المللی و دانشجویان خارجی مفاهیم اصلی بودند که بخش آموزش عالی در این حوزه متعهد به انجام آنها بود.

بین‌المللی‌شدن آموزش عالی، فرآیند آماده‌سازی جوامع برای مشارکت موفقیت‌آمیز در یک دنیای وابسته به هم است، اما به این معنا هنوز دانشگاه‌های ایران به این گوی وارد نشده‌اند و بیشتر به جذب دانشجوی خارجی و سایر همکاری‌های مشترک پروژ‌ه‌ای در سطح دانشکده یا دانشگاه بسنده کرده‌اند. اما از طرف دیگر، جابه‌جایی دانشجویان و استادان که اولویت اول بین‌المللی‌شدن دانشگاه‌ها است، خوشبختانه از چند سال گذشته شروع شده است که با ادامه این روند، امید است تا ایران نیز در فاصله کوتاهی بتواند به جمع مصادیق نظام‌های آموزش عالی بین‌المللی بپیوندد. در این زمینه دانشگاه‌ آزاد اسلامی با توجه به زیرساخت‌ها و توسعه خود در این حوزه دارای رتبه‌ای بسیار خوب در کشور است.

برنامه‌ریزی برای گسترش حضور بین‌المللی، یکی از سیاست‌های اصلی دانشگاه آزاد اسلامی در سال‌های اخیر بوده است. سیاست‌هایی که با ایجاد دفاتر همکاری بین‌المللی در کشورهای مختلف همراه بوده و البته پیگیری‌هایی هم برای ایجاد واحد در برخی کشورها انجام شده است. دانشـگاه آزاد اسلامی به عنوان یکی از دانشگاه‌های پیشتاز در حوزه بین‌الملل سعی کرده است که تا حد زیادی پاسخگوی نیازهای آموزشی دانشجویان خارجی باشد و نه تنها پژوهش خـود را با دانشگاه‌های معتبر دنیا افزایش دهد؛ بلکـه دستاوردهای علمی و تحقیقاتی خـود را نیز بـا جهان به اشتراک گذاشته تـا دو طـرف از منافـع حاصل از این امر بهره‌مند شوند.

واحدهای بین‌الملل دانشگاه آزاد اسلامی در داخل کشور، عمدتا واحدهای مناطق آزاد هم هستند با این هدف که امکان ورود دانشجویان و استادان غیرایرانی به آن مناطق آسان‌تر است. ولی واحدهای خارج از کشور با هدف جذب ایرانیان خارج از کشور و همچنین غیرایرانیان راه‌اندازی شده است تا از آن طریق بتوانند دانشجو جذب کنند. جلفا، کیش، قشم، تبریز، آیت‌الله آملی، ماکو، خلیج‌فارس- خرم‌شهر، بندرانزلی، چابهار و مجتمع گلبهار مشهد 10 واحد این دانشگاه در مناطق آزاد هستند که بیش از 22 هزار دانشجو در آنها مشغول به تحصیل هستند.

در خارج از کشور اما دانشگاه آزاد اسلامی چهار واحد امارات، افغانستان، لبنان و آکسفورد را دارد که در سه تای آنها 1843 دانشجو مشغول به تحصیل هستند و فقط واحد آکسفورد است که با برنامه‌ریزی‌های مسئولان این دانشگاه قرار است از حالت غیرسوددهی خارج شود.

اکنون بیش از 6500 دانشجو در واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی در داخل کشور تحصیل می‌کنند و قرار است سه دفتر این دانشگاه در کشورهای آلمان، ایتالیا و روسیه با تایید وزارت علوم، تحقیقات و فناوری به عنوان نماینده دانشگاه آزاد اسلامی در این کشورها زمینه‌های همکاری مشترک دو طرف را شکل دهند.

مهمترین فعالیت این دفاتر، مجموعه فعالیت‌های علمی و تحقیقاتی از قبیل دوره‌های کوتاه‌مدت، طرح‌های پژوهشی، فرصت‌های مطالعاتی برای دانشجویان تحصیلات تکمیلی و استادان است که به صورت قراردادهایی بین واحد داخل کشور، دفتر نمایندگی دانشگاه آزاد اسلامی و دانشگاه خارج از کشور منعقد می‌شود که در حال حاضر این کار برای واحد لبنان صورت گرفته است. دانشگاه آزاد اسلامی در حال حاضر بین واحد تهران جنوب، امارات و دانشگاه طرف آلمانی، فعالیت‌های جذب دانشجو و همکاری‌های علمی را انجام می‌دهد، در ایتالیا بین دانشگاه تهران مرکز و پلی‌تکنیک میلان ایتالیا و در واحد مسکو هم با واحد الکترونیک در حال تنظیم قراردادهای اجرایی است.

در دفاتر دانشگاه آزاد اسلامی بیشتر بحث واحد الکترونیک و آموزش از راه دور مطرح است، رشته‌هایی که به صورت الکترونیکی ارائه می‌شوند، رشته‌هایی هستند که نیاز به آزمایشگاه و کارگاه ندارند و به نوعی دانشجوی واحد الکترونیکی محسوب می‌شوند. اما در رشته‌هایی که نیاز به کارگاه دارند، تدریس به صورت حضوری است. حتی در واحدهای برون‌مرزی هم بسته به نیاز آن کشور دانشگاه آزاد اسلامی رشته‌ تعریف کرده است، به عنوان مثال در واحد افغانستان بیشتر رشته‌های مدیریتی و رشته‌های فنی مهندسی از قبیل محیط‌‌ زیست، عمران و راه‌سازی و ... نیاز بوده، که تعریف و تصویب شده است. در اکثر این رشته‌ها هم استادانی از ایران برای تدریس و آموزش اعزام شده‌اند.

اما بعد از انتصاب دکتر علی‌اکبر ولایتی از سوی مقام معظم رهبری به ریاست هیات موسس این دانشگاه که بعدا به عنوان رئیس هیات امناء هم معرفی شد، تاکید زیادی بر شناسایی و جذب نخبگان فارغ‌التحصیـل دانشـگاه آزاد اسلامی در خـارج و داخل کشـور صورت گرفت و بودجه این حوزه نیز افزایش یافت تا ازاین طریق از نخبگان در بدنه علمی دانشگاه استفاده و توان علمی کشور افزایش یابد.

اخیرا در جلسه هیات امنای دانشگاه آزاد اسلامی به ضرورت توجه و دستیابی به جایگاه دقیق علمی و تعیین تکلیف دفاتر خارج از کشور در ارتباط با مناطقی چون افغانستان، عراق، لبنان، سوریه، آذربایجان و ... و به طور خاص کشورهای همسایه برای تاسیس و توسعه شعب با آسیب‌شناسی و بررسی دقیق شرایط تاکید و قرار شد این دانشگاه در واحدهای بین‌الملل خود بازنگری کند و شاید برخی از آنها را که الزامی بر ادامه فعالیتشان وجود ندارند، تعطیل و در مناطق دیگری فعالیت‌های جدید را آغاز کند.

قبل از این هم تفاهم‌نامه‌ای برای همکاری علمی، تاسیس شعب در شهرهای مختلف عراق و تبادل استاد و دانشجو بین سرپرست دانشگاه آزاد اسلامی، رئیس هیات موسس و هیات امنا و محسن حکیم نماینده مجلس اعلای عراق امضا شد که براساس آن دانشگاه آزاد اسلامی به صورت مستقل یا مشترک با دریافت مجوز از وزارت علوم عراق در این کشور فعالیت علمی، بین‌المللی و فرهنگی انجام ‌دهد.

تبادل استاد و دانشجو، برگزاری دوره‌های مشترک، برگزاری کنفرانس‌های علمی مشترک، اجرای تحقیقات علمی مشترک و چاپ کتاب و مجلات از حوزه‌های همکاری بین دانشگاه آزاد اسلامی با کشورهای همسایه است و قرار است اعتباربخشی مناسبی هم برای آن صورت گیرد.