چرا مسیر درمان رماتیسم طولانی است؟

پای صحبت‌های دکتر محمدمهدی امام، فوق‌تخصص مفاصل و عضلات و از متخصصان برجسته حوزه روماتولوژی نشستیم تا با علائم، عوارض و راه‌های پیشگیری از بروز این دسته از بیماری‌ها بیشتر آشنا شویم.

گناه رماتیسم بر گردن ژن‌ها!

علائم بیماری‌های رماتیسمی فقط محدود به درد در مفاصل نیست، بلکه در ارگان‌های دیگر بدن هم دیده می‌شود. در بسیاری از بیماری‌های رماتیسمی ارگان‌های مختلف درگیر می‌شوند. بیماری‌های رماتیسمی می‌توانند بیماری‌های محدودی باشند که به جز مفصل یک یا دو ارگان را درگیر یا بسیاری از ارگان‌های بدن را گرفتار کنند. اما مهم‌ترین عاملی که منجر به ایجاد رماتیسم می‌شود، فاکتورهای ژنتیک هستند. در بسیاری از بیماری‌های رماتیسمی ژن‌ها نقش کلیدی و تعیین‌کننده در بروز بیماری دارند. بخصوص در بیماری لوپوس، رماتیسم ستون فقرات و پسوریازیس زمینه‌های ژنتیک قوی وجود دارد که در بستگان می‌توان آنها را پیدا کرد. حتی در حضور این زمینه ژنتیک، عوامل محیطی اثر می‌کنند و به بروز رماتیسم منجر می‌شوند.

و ناگهان رماتیسم به جانم افتاد...

　بسیاری از بیماری‌های رماتیسمی دارای عامل شعله‌ورکننده در ژن هستند. به عنوان مثال در بیماری لوپوس نور آفتاب می‌تواند این بیماری را تشدید کند و در کسانی که ژن مرتبط دارند، بروز پیدا کند.

در بیماری پسوریازیس، ضربه یا استرس می‌تواند به بروز نخستین علائم بیماری بینجامد. مصرف بعضی داروها می‌تواند با تورم در مفاصل همراه شود و عفونت‌های روده‌ای نیز با رماتیسم‌های ستون فقرات ارتباط دارد. امروزه عقیده کلی در بیماری‌های رماتیسمی این است که حضور یک عامل ژنتیک و تاثیر عوامل محیطی منجر به بروز علائم رماتیسم می‌شود. به همین دلیل بعضی افراد ممکن است فقط ناقل ژن باشند و در بعضی افراد در جوانی یا کهنسالی، بیماری به واسطه بروز عوامل محیطی بروز پیدا کند.

بیماری‌های هزار چهره

　علائم بیماری‌های رماتیسمی بسیار متفاوت است و تقریبا هیچ عضوی از گزند بیماری‌های رماتیسمی در امان نیست. تورم مفاصل، گرفتگی قلب و کلیه و پوکی استخوان ازجمله عوارض بروز بیماری‌های رماتیسمی است. همچنین داروهایی که در درمان بیماری‌های رماتیسمی استفاده می‌شوند گاهی باعث تشدید پوکی استخوان یا عوامل دیگر می‌شود.

بعضی بیماری‌ها مثل لوپوس ممکن است ارگان‌های بسیاری را گرفتار کند که به تبع بروز این بیماری، در تمام ارگان‌های بدن احتمال گرفتاری وجود دارد. بیماری واسکولیت یا التهاب عروق نیز همه ارگان‌های بدن را می‌تواند گرفتار کند، اما بعضی بیماری‌ها محدود به مفاصل هستند و یک یا دو ارگان دیگر را گرفتار می‌کنند. براساس این تفاوت در علائم، بیماری‌های رماتیسمی مختلفی وجود دارد. گاهی اوقات بیماری‌های رماتیسمی با تورم در مفاصل شروع نمی‌شوند و می‌تواند با ضایعه مغزی، قلبی، کلیوی یا ضایعه پوستی شیوع پیدا کند که حتی برای پزشکان هم ممکن است اشکالات تشخیصی به وجود آورد تا به تشخیص درست بیماری رماتیسمی برسند.

بیماری‌های عفونی، دروازه ورود به رماتیسم

مهم‌ترین عواملی که در بروز رماتیسم دخالت دارد، عفونت‌ها هستند. دقت به بیماری‌های عفونی داخل بدن و کنترل آنها می‌تواند نقش مهمی در پیشگیری از ابتلا به بیماری‌های رماتیسمی داشته باشد. در بعضی بیماری‌های عفونی تورم در مفاصل به وجود می‌آید و یکی از نمونه‌های بارز این بیماری عفونت‌هاست. به عنوان مثال بیماری تب رماتیسمی که مردم قدیم به عنوان رماتیسم می‌شناختند با عفونت‌ها در ارتباط است. این بیماری به دنبال گلودرد در افراد به وجود می‌آید و افراد دچار درد و تورم در مفاصل و حتی درگیری‌های قلبی و پوستی می‌شوند. در گذشته به نظر می‌رسید با تجویز پنی‌سیلین می‌توان جلوی این نوع رماتیسم را گرفت و به همین دلیل تصور غلطی در مردم به وجود آمد که با تزریق پنی سیلین می‌توانند رماتیسم را درمان کنند. در حالی که این تجویز فقط برای درمان گلودرد که یکی از انواع ایجادکننده نوع خاصی از رماتیسم به نام تب رماتیسمی است، کاربرد دارد. تجویز بی‌مورد آنتی‌بیوتیک نیز در افرادی که نیاز به آنتی‌بیوتیک ندارند، فلور نرمال روده را به هم می‌زند که به نوبه خود، زمینه‌ساز بسیاری از بیماری‌ها و بویژه بیماری‌های رماتیسمی می‌شود.

رموز پیشگیری از رماتیسم

از عوامل دیگری که به پیشگیری از رماتیسم کمک می‌کند، پرهیز از استرس است. استرس در بسیاری از بیماری‌های رماتیسمی مثل پسوریازیس نقش شعله‌ورکننده بیماری دارد. از نکات مهم دیگر در جلوگیری از بروز رماتیسم تغذیه سالم است. امروزه ثابت شده است مصرف غذاهای غنی از امگا 3 می‌تواند نقش پیشگیری از رماتیسم داشته باشد. از عوامل دیگر برای پیشگیری از رماتیسم مصرف سیگار است که بسیاری از رماتیسم‌ها را بروز می‌دهد.

در بسیاری از بیماری‌های رماتیسمی درمان درازمدت است. در واقع چون علت بیماری در ژن نهفته است، ممکن است مدتی بیماری خاموش شود، ولی در بسیاری از بیماری‌های رماتیسمی نیاز به درمان‌های درازمدت وجود دارد.