23 یا 25 مرحله‌ای؛ فرق انتخابات تمام و نیمه الکترونیک در چیست؟

گروه سیاسی خبرگزاری آنا، سعید امینی؛ انتخابات مظهر دموکراسی و مردم‌سالاری است و در اوضاع و احوال سیاسی کشورها هم می‌تواند چالش‌زدا باشد. در جهان مدرن امروز با پیشرفت فناوری شاهد سهولت در انجام بسیاری از امورات اجتماعی و سیاسی هستیم که استفاده از فناوری‌های پیشرفته برای برگزاری انتخابات را باید یکی از مزیت‌های مثبت تکنولوژی دانست. سال‌هاست که موضوع برگزاری انتخابات الکترونیکی در کشورمان مطرح شده و هر بار با منتقدان و موافقان خاص خود روبه‌رو شده است.

تأکید رهبر معظم انقلاب درباره استفاده از فناوری‌ در برگزاری انتخابات

رهبر معظم انقلاب اسلامی با توجه و آگاهی کامل نسبت به مزایای بهره‌گیری از فناوری‌های نوین در برگزاری انتخابات تمام الکترونیکی سیاست‌های کلی‌ای را در سال 95 در این رابطه ابلاغ کرده‌اند. در بخشی از این سیاست‌های ابلاغی بر «بهره‌گیری از فناوری‌های نوین در جهت حداکثرسازی شفافیت، سرعت و سلامت در اخذ و شمارش آرا و اعلام نتایج» تأکید شده است.

دولت بر اجرای تمام الکترونیکی انتخابات مجلس شورای اسلامی تأکید دارد و در همین راستا در اواخر سال گذشته لایحه جامع انتخابات را تکمیل و به مجلس شورای اسلامی ارسال کرد. این لایحه به پیشنهاد وزارت کشور در جلسه مورخ ۱۳۹۷/۱۱/۰۳ هیئت وزیران به تصویب رسیده است.

مسئله برگزاری انتخابات به صورت الکترونیکی مسبوق به سابقه است. اولین تلاش برای برگزاری انتخابات الکترونیکی به دولت سازندگی و انتخابات دور دوم ریاست جمهوری در زمان مرحوم هاشمی‌رفسنجانی باز می‌گردد.

همچنین اهمیت برگزاری انتخابات به صورت کاملاً الکترونیکی چنان بالاست که در ماده 9 لایحه جامع انتخابات آمده است: «در راستای افزایش شفافیت، دقت و سلامت انتخابات، وزارت کشور موظف است کلیه مراحل انتخابات به ویژه احراز هویت رأی‌دهندگان، اخذ رأی، شمارش آراء و اعلام نتایج را به صورت الکترونیک طراحی و اجرا کند».

سوابق پیشنهاد برگزاری انتخابات به صورت الکترونیکی

مسئله برگزاری انتخابات به صورت الکترونیکی مسبوق به سابقه است. نخستین تلاش برای برگزاری انتخابات الکترونیکی به دولت سازندگی و انتخابات دور دوم ریاست جمهوری در زمان مرحوم آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی باز می‌گردد. دومین تجربه برگزاری انتخابات به صورت الکترونیکی مربوط به دولت اصلاحات و در سال 77 و انتخابات شورای شهر است.

تجربه بعدی برگزاری انتخابات به صورت الکترونیکی برای برگزاری ششمین دوره انتخابات مجلس شورای اسلامی در سال 78 است که شورای نگهبان به‌دلایلی با آن مخالفت کرد و این موضوع یک بار دیگر در سال 80 مطرح شد و دولت اصلاحات علاقه زیادی از خود برای برگزاری انتخابات ریاست جمهوری در سال 84 از خود نشان می‌داد که دوباره شورای نگهبان مخالفت خود را با این طرح ابراز کرد.

مصطفی پورمحمدی وزیر کشور دولت احمدی‌نژاد به صورت جدی موضوع الکترونیکی شدن انتخابات مجلس هشتم را در اسفند 86 مطرح کرد و در اینجا مثل سابق مورد استقبال شورای نگهبان قرار نگرفت.

برای انتخابات 88 که موضوع الکترونیکی برگزار شدن انتخابات ریاست جمهوری مطرح شد، به دلیل تشخیص وجود برخی ابهامات در نرم‌افزار تهیه‌شده توسط وزارت کشور، شورای نگهبان فقط با برگزاری برخی از فرآیندهای انتخابات به صورت رایانه‌ای موافقت کرد.

اما در سال 89 پیشرفت‌هایی در برگزاری الکترونیکی انتخابات حاصل شد؛ مصطفی محمدنجار وزیر کشور دولت احمدی‌نژاد تلاش بسیاری برای برگزاری کامل انتخابات مجلس نهم به صورت نیمه الکترونیکی انجام داد، اما از آنجا که بسترهای این کار کاملاً فراهم نبود فقط مقرر شد تا در 14 حوزه انتخابیه یعنی در حوزه‌های فسا، شهر بابک، مبارکه، بندر انزلی، بروجن، دامغان، تویسرکان، علی‌آباد، اسفراین، شبستر، خمین، پاکدشت، ابهر، خرمدره و اردکان این اتفاق بیفتد. البته وزیر کشور دولت احمدی‌نژاد بسیار تلاش کرد تا انتخابات یازدهمین دوره ریاست جمهوری به‌طور کامل الکترونیکی برگزار شود، اما دوباره او در این مسیر ناکام ماند و فقط به همان 14 حوزه انتخابیه انتخابات مجلس نهم محدود شد.

مسئله امنیت برگزاری انتخابات برای شورای نگهبان از همه چیز مهمتر است که اگر دولت و مجریان برگزاری انتخابات بتوانند این ابهامات را رفع کنند، قطعاً اجرایی می‌شود.

در دولت یازدهم و در سال 93، رحمانی‌فضلی از برگزاری انتخابات دهمین دوره مجلس شورای اسلامی به‌صورت کاملاً الکترونیکی خبر داد و در 10 خرداد 94 به تصویب هیئت دولت رسید. ستاد انتخابات کشور تصمیم داشت تا 30 درصد انتخابات دهمین دوره مجلس را یعنی در 9 کلان‌شهر کشور به‌صورت تمام الکترونیکی برگزار کند، اما شورای نگهبان با وجود موافقت با کلیت این طرح در 25 خرداد 94 نامه‌ای از سوی شورای نگهبان در جواب به نامه وزارت کشور منتشر شد که در این نامه تصریح شده است: «با توجه به محدودیت زمانی تا انتخابات هفتم اسفندماه لازم است جزئیات طرح برگزاری انتخابات الکترونیکی یعنی حوزه‌های انتخابیه مورد نظر، تعداد صندوق‌های رأی، امنیت نرم‌افزار و سخت‌افزار، شبکه و زیرساخت‌ها و غیره با توجه به امکانات واقعی و مشکلات دوره گذشته و شرایط جدید به‌‌صورت رسمی در اختیار این شورا قرار داده شود تا پس از بررسی جوانب مختلف طرح نسبت به برگزاری انتخابات الکترونیکی و کیفیت آن اظهارنظر لازم صورت گیرد. و در مورد اینکه در ۳۰ درصد شعب اخذ رأی (۹ کلان‌شهر) انتخابات الکترونیکی برگزار شود؛ شورای نگهبان موافق است ولی در مورد جزئیات این انتخابات من‌جمله امنیت آن، تعداد صندوق‌ها و غیره بررسی‌هایی باید صورت گیرد».

سخنگوی شورای نگهبان در جای دیگر اظهار کرد: «در صورت اعلام جزئیات و برگزاری در مقیاسی محدود ممکن است بتوان کنترل و ایمنی آن را تضمین کرد تا در انتخابات آتی مجلس بتوان انتخابات را به صورت الکترونیکی برگزار کرد».

همچنین کدخدایی در بخش دیگری از اظهارنظر رسمی خود گفت: «در صورتی‌که ایمن بودن دستگاه‌های برگزاری انتخابات الکترونیکی احراز شود، ما موافق برگزاری انتخابات به صورت الکترونیکی هستیم و نظارتش نیز ممکن است.»؛ بنابراین این اولین گام مثبت دولت در برگزاری کامل انتخابات به صورت تمام الکترونیکی محسوب می‌شود، اما نکته‌ای که حائز اهمیت است و در گذشته هم وجود داشته، نوع برگزاری و امنیت برگزاری انتخابات است.

ارتباط الکترونیکی‌شدن انتخابات با شعار سال

سخنگوی شورای نگهبان در نشست خبری با خبرنگاران در پاسخ به این پرسش که برگزاری انتخابات یازدهمین دوره مجلس شورای اسلامی به صورت الکترونیکی برگزار می‌شود یا خیر؟ اظهار کرد: «تا جایی‌ که دوستان در وزارت کشور آمادگی داشته باشند، امکانات لازم فراهم باشد و امنیت انتخابات تأمین شود، آماده هستیم و هماهنگی‌های خوبی بین شورای نگهبان و وزارت کشور وجود دارد و در مورد امنیت هم کارشناسان ما بررسی می‌کنند». در واقع مسئله امنیت برگزاری انتخابات برای شورای نگهبان از همه چیز مهمتر است که اگر دولت و مجریان برگزاری انتخابات بتوانند این ابهامات را رفع کنند، قطعاً اجرایی می‌شود.

انتخابات تمام الکترونیک، امکان رونق تولید و اهتمام جدی به آن را فراهم می‌کند و با طراحی و ساخت سخت‌افزارهای مربوط در حوزه انتخابات الکترونیکی می‌توان گام مؤثری در تحقق شعار سال و رونق تولید داخلی برداشت.

بر اساس این گزارش در ماده ۵۰ لایحه جامع انتخابات به موضوع الکترونیکی شدن انتخابات اشاره شده است. در این لایحه آمده که اگر خللی در نحوه برگزاری انتخابات به‌صورت الکترونیکی به‌وجود بیاید باید دستی روند انجام شود که این خود محل اشکال شورای نگهبان است.

اما از طرف دیگر سید اسماعیل موسوی، مدیرکل انتخابات وزارت کشور معتقد است که انتخابات تمام الکترونیک، امکان رونق تولید و اهتمام جدی به آن را فراهم می‌کند؛ زیرا با پیشرفت روزافزون تکنولوژی در فضای اداری کشور و نیز نصّ صریح قانون انتخابات مبنی بر لزوم نوین‌سازی شیوه‌های اخذ رأی و شمارش آراء، می‌توان با طراحی و ساخت سخت‌افزارهای مربوط به انتخابات الکترونیکی در داخل کشور، گام مؤثری در تحقق شعار سال و رونق تولید داخلی برداشت.

مزایا و معایب الکترونیکی‌ برگزار شدن انتخابات

انتخابات در دوره گذشته به‌صورت نیمه الکترونیک برگزار شد و قرار شده با رایزنی‌های وزارت کشور و شورای نگهبان در این دوره اگر به‌جمع‌بندی کافی رسید، تمام الکترونیک برگزار شود.  در همین رابطه  اکبر سطوطی، یکی از کارشناسان انتخابات الکترونیکی وزارت کشور با بیان اینکه فرآینده انتخابات نیمه الکترونیک 23 مرحله است، اظهار کرد: «فرآیند انتخابات تمام الکترونیک 25 مرحله است؛ دو قسمت اخد رأی و شمارش آرا تفاوت وجود دارد».

وی با اشاره به اینکه در انتخابات نیمه الکترونیک از سیم‌کارتی استفاده می‌شود که قابلیت تماس ندارد و تنها پیامک آن به ثبت احوال کشور متصل است، ادامه داد: «در رأی‌گیری الکترونیک یک دستگاه احراز هوتی با ترمینال وجود دارد و به تناسب جمعیت رأی‌دهندگان تعدادی دستگاه در صندوق رأی قرار می‌گیرد».

کارشناس ارشد دولت الکترونیک وزارت کشور به معایب و مزایا الکترونیکی شدن انتخابات اشاره کرد و گفت: «روند انتخابات تمام الکترونیک سرعت بالای در رأی گیری، حذف هزینه‌های برگ تعرفه رأی، مشکلات کمبود تعرفه را ندارد و از سرعت و امنیت خوبی برخوردار است».

وی با اشاره به معایب انتخابات تمام الکترونیک نیز اعلام کرد: «آشنا نبودن مردم به این شیوه رأی گیری و در نتیجه ایجاد ابهام برای مردم و نامزدها از معایب است».

اما مزایا و معایب انتخابات الکترونیکی چیست؟ آیا برگزاری این نوع انتخابات می‌تواند پایان‌بخش مشکلاتی که هر دوره از انتخابات به‌صورت دستی شاهد آن بوده‌ایم، باشد؟

گفتنی است کشورهای استرالیا، بلژیک، برزیل، فرانسه و هند تجربه موفقی در برگزاری انتخابات به صورت الکترونیکی داشته‌اند؛ بنابراین بهتر است در این گزارش به مزایا و معایب این شیوه برگزاری انتخابات اشاره شود.

مزایای انتخابات الکترونیکی

تسریع در فرآیند شمارش آراء، دسترسی بهتر رأی‌دهندگان به شعب، کاهش هزینه‌های جانبی انتخابات مثل چاپ تعرفه و یا به‌کارگیری عوامل انسانی، اعلام لحظه‌ای نتایج شمارش آراء و افزایش مشارکت مردم به‌دلیل کاهش زمان انتظار در رأی‌‎گیری از مزایای این شیوه برگزاری انتخابات است.

معایب انتحابات الکترونیکی

اما باید عدم دسترسی تمام مردم به رایانه و اینترنت، عدم اعتماد مردم به این نوع سیستم‌ها به‌دلیل نداشتن شناخت کافی از این شیوه، ترافیک سنگین و فشار زیاد بالای سرورهای اینترنتی و بانک‌های اطلاعاتی و حفظ امنیت اطلاعات در بانک‌های اطلاعاتی و جلوگیری از نفوذ هکرها را در زمره معایب این شیوه رأی‌گیری عنوان کرد.

بنا بر این گزارش در صورت موافقت شورای نگهبان قرار است انتخابات یازدهمین دوره مجلس شورای اسلامی در حوزه احراز هویت، رأی‌گیری و شمارش آراء کاملاً الکترونیکی برگزار شود و البته با وجود بررسی معایب و مزایای آن، برگزاری مهمترین رویداد سیاسی کشور با این شیوه امری ناگزیر است و می‌تواند بسیار مفید واقع شود.

انتهای پیام/4079/4082/