آیا «بهار روسی و ایرانی» آغاز شده است؟/ ایران و روسیه هشیارانه گام‌های مشترکی برداشتند

به‌گزارش خبرنگار گروه بین‌الملل خبرگزاری آنا به‌نقل از پایگاه خبری و تحلیلی «ایران-رو»، «ایگور پانکراتنکو» کارشناس امور ایران و خاورمیانه در گزارشی با مطرح کردن این سوال که آیا تصمیم روسیه در لغو تحریم صدور «اس‌300» به ایران و تأکید مجدد بر معامله کالاهای روسی به‌جای نفت ایرانی بدان معناست که بالاخره در روابط میان دو کشور بهار آغاز شده است؟ اگر این‌طور باشد، جالب است ببینیم «تابستان سیاسی» مسکو و تهران چه می‌شود؟

«پانکراتنکو» نوشت: وزیر امورخارجه آمریکا و رئیسش در کاخ سفید دوباره در شرق به مخمصه افتاده‌اند. عملیات انجام کاری بزرگ و جدید به‌وسیله دیپلماسی آمریکایی، یعنی تحمیل ویرایش آمریکایی موافقتنامه برنامه هسته‌ای به تهران که آن‌ها اختراع کرده بودند، شکست خورده است. سرعت این شکست به قدری بالا بود که وزیر امورخارجه و رئیس‌جمهوری آمریکا حتی فرصت نکردند نتیجه مبهم مذاکرات لوزان را به کنگره به عنوان «موافقتنامه اصولی» تمام عیار و نشانه اینکه آن‌ها در زمینه ایران همه چیز را کنترل می‌کنند، بفروشند. این «ولادیمیر پوتین» بود که نقشه‌های واشنگتن و متحدانش را بر هم زد. رئیس‌جمهوری روسیه با استفاده از دو ضربه ناگهانی در محور ایرانی موفق شد ابتکار عمل دیپلماتیک را از دست واشنگتن بگیرد. روزنامه «وال استریت ژورنال» اوضاع را به‌طور مجازی این‌گونه تفسیر کرد: پوتین به دولت «باراک اوباما» مشت وقاحت ژئوپلتیکی زد.

به‌نوشته این کارشناس روس، بدیهی است که سیاستمداران و مفسران غربی هنوز به خود نیامده‌اند و تازه به زوزه کشیدن و متهم کردن روسیه به انجام اقدامی غیرقانونی پرداخته‌اند و بعد از مدتی طشتی پر از لجن بر سر مسکو خواهند ریخت، ولی نباید لفاظی‌‌های آن‌ها را جدی گرفت. این واکنش زن شلخته بد اخلاقی است که اعتقاد دارد که می‌تواند داد و فریاد راه بیاندازد، دروغ بگوید و به شوهرش خیانت کند و هر دفعه جان سالم به در برد، ولی وقتی شوهرش ناگهان وی را ترک کند، آن زن قیافه حق به جانب می‌گیرد و به همه می‌گویند: آن مرد چطور جرأت کرد مرا ترک کند؟ مگر من طلای ناب نیستم؟

وی افزود: غرب طلایی است که لنگه ندارد. ولی این طلا در رابطه با مسکو و تهران بیش از پیش به «طلای سماوری» که طلای جعلی است تبدیل می‌شود. مگر غربی‌ها نبودند که تلاش کردند نقش روسیه در روند حل و فصل موضوع برنامه هسته‌ای ایران را هرچه کوچک‌تر جلوه دهند؟ چشم مسکو را دور دیدند و به تهران امتیازات سیاسی به‌جای خودداری از مشارکت با روسیه را پیشنهاد می‌کردند. مگر غرب روسیه را به‌جای خودداری از همکاری با تهران وعده‌باران نمی‌کرد؟ غربی‌ها در همه این سال‌ها پس از ملاقات «ولادیمیر پوتین» با آیت‌الله خامنه‌ای رهبر انقلاب ایران دروغ می‌گفتند، حقه‌بازی می‌کردند و توطئه می‌چیدند. حال باید پرسید که چرا اکنون گله می‌کنند که دو کشور بالاخره تصمیم گرفته‌اند از خیر وساطت غرب و آمریکا بگذرند؟

این کارشناس روس با بیان اینکه وقت آن رسیده است که گفته شود تدارک برخی گام‌های مهم روسی و ایرانی آغاز شده است، نوشت: می‌توان از برخی شخصیت‌های فعال روس در این زمینه یعنی «سرگئی ریابکوف» (وزارت امورخارجه)، «سرگئی شویگو» (وزارت دفاع) و «نیکلای پاتروشف» (شورای امنیت روسیه) نام برد که در تماس تنگاتنگ با همتایان ایرانی خود از سازمان‌های مربوطه فعالیت کردند و گاهی محافل اجتماعی را از کارهای خود آگاه نمی‌کردند. هنوز زود است که جزئیات این همکاری فاش شود ولی ضرورت دارد دستکم نکته‌ای ذکر شود و آن این است که مسکو در همه کارهای خود همه تعهدات بین‌المللی را مو به مو اجرا کرده است.

ادعای «نامشروع» بودن گام‌های روسیه

«پانکراتنکو» می‌افزاید: تاکنون این استدلال مطرح شده است که گویا قرارداد درباره «اس-300» از تحریم‌های سازمان ملل تخلف می‌کند و لذا پیش از رفع تحریم‌ها نمی‌تواند از سر گرفته شود. اجازه بدهید که ما حرفی روی این حرف‌ها بیاوریم. فرمان تعلیق اجرای قرارداد مذکور در سال 2010 براساس تعبیر وسیع‌تر از این تحریم‌ها به‌وسیله «دمیتری مدودف» امضا شد. اصل کار این است که تعلیق اجرای قرارداد یکی از محدودیت‌های داوطلبانه‌ای بود که مسکو تقبل کرد و اکنون روسیه حق دارد این محدودیت را بدون تخلف از موازین حقوق بین‌الملل، از خود بردارد.

موضوع موافقتنامه «نفت ایرانی به‌جای کالاهای روسی» که «قرارداد بزرگ نفتی» نامگذاری شد، ساده‌تر است. در ماه ژانویه سال 2014 که شایعات در این‌باره تازه علنی شده بود، شورای امنیت آمریکا اعلام کرد که این نقض تحریم‌های ضد ایرانی است. «سرگئی لاوروف» پاسخ داد که نخست، طرف آمریکایی واقعیت را تحریف می‌کند زیرا تخلف نه از تحریم‌های بین‌المللی بلکه از تحریم‌های یک‌طرفه آمریکا و اتحادیه اروپا علیه تهران مدنظر است. دوم اینکه یادآور شد مسکو به این تحریم‌های یکجانبه نپیوسته است و آن را مشروع نمی‌داند و قصد رعایت کردن آن را ندارد.

حساب‌گری و به موقع بودن اقدام روسیه

این کارشناس روس با بیان اینکه فرمان رئیس‌جمهوری درباره «اس -300» در آستانه سفر سردار «حسین دهقان» وزیر دفاع ایران صادر شد که به دعوت «سرگئی شویگو» در چهارمین کنفرانس «امنیت بین‌المللی» مسکو شرکت کرد، می‌نویسد: دو کشور با ارزیابی خطرات خارجی در شرق، مواضع مشترکی را طراحی کردند که وزیر دفاع ایران در سخنان خود بیان کرد. سردار «دهقان» گفت آمریکا و متحدانش به طور فعال از تروریسم به عنوان وسیله تحقق بخشیدن منافع ژئوپلتیکی خود استفاده و تلاش می‌کنند به این روند رنگ مذهبی و قومی بدهد. در این اوضاع نقش ایران به عنوان متحد طبیعی روسیه در زمینه بازدارندگی از بی‌ثباتی افزایش می‌یابد که از چنین متحدی باید پشتیبانی کرد.

به‌نوشته «پانکراتنکو»، برای مسکو روشن است با وجود اینکه غرب حق ایران برای اجرای برنامه هسته‌ای صلح‌آمیز را به رسمیت شناخته است و حاضر شده است از وجود تعداد معین سانتریفیوژ و اورانیوم با غنای پایین چشم‌پوشی کند، غرب مایل است روند حل و فصل نهایی موضوع یعنی رفع تحریم‌ها را دستکم تا 10 سال آینده به درازا بکشاند. روسیه با اقدام خود تأکید کرد که ایران درخواست‌های اساسی جامعه بین‌المللی در زمینه پرونده هسته‌ای را اجرا کرده است. همان‌طور که «ولادیمیر پوتین» در ماه دسامبر سال گذشته خاطرنشان کرده بود، نمی‌فهمیم چرا موافقتنامه تاکنون امضا نشده است.

بهاری بی لجن وجود ندارد

این کارشناس روس نوشت: موارد بالا نباید به عنوان نوعی گزارش پیروزی تعبیر شود و انتظارات بیش از حدی به وجود آورد. هر عملی را عکس‌العمل هست. روشن است که بهار در روابط روسیه و ایران به طور اجتناب‌ناپذیر انبوه رسوایی‌ها و مشکلات را به‌دنبال خواهد داشت. فرمان رفع ممنوعیت صدور «اس-300» هنوز به معنی انجام صادرات نیست. قرارداد بزرگ نفتی نیز به هماهنگی جزئیات گوناگون نیاز دارد. در مسکو و تهران شخصیت‌های زیادی باقی مانده‌اند که به غرب گرایش دارند و مشارکت میان دو کشور را امر نامطلوبی می‌دانند.

هم‌اکنون چارچوب‌های حمله اطلاعاتی به مشارکت میان دو کشور مشخص می‌شود. کارشناسان متعدد علوم سیاسی در رأس این حرکت قرار دارند که دم به ساعت تکرار می‌کنند که به هیچ عنوان نباید به ایران اعتماد کرد زیرا دشمنی ایران با آمریکا، اغراق بزرگی است و اینکه تهران و واشنگتن مدت‌ها است که با هم به‌طور محرمانه معامله می‌کنند.

به‌نوشته این کارشناس روس، نامه چند روز پیش «پیتر روسکام» (یکی از رؤسای فراکسیون متحدان اسرائیل در حزب جمهوری‌خواه) و «تد دویچ» (عضو ارشد دوم کمیته فرعی خاورمیانه و شمال آفریقا) برای تلاش‌ با هدف پیشگیری از صدور سامانه‌های موشکی ضد هوایی روسی «اس-300» به ایران، تنها آغاز نبرد بر سر این صادرات در آمریکا است. در این نامه نکته‌ای باریک و جالب وجود دارد که بیش از هر چیز روحیات بخش قابل توجه نخبگان سیاسی آمریکا را منعکس می‌کند. یکی از استدلال‌های نویسندگان نامه این است که برخورداری تهران از این تسلیحات بر استعداد آمریکا در زمینه وارد کردن ضربه نظامی به ایران در صورت لزوم اثر قابل توجهی خواهد گذاشت.

این کارشناس روس در پایان گزارش خود نوشت: نشانه‌های بهار در روابط میان تهران و مسکو ناپایدار و بازگشت‌پذیر است. برای رعایت حق باید اعتراف کرد که دو کشور مانند سابق همدیگر را به عنوان اهرم مکمل در گفت‌وگو با آمریکا و اتحادیه اروپا در نظر می‌گیرند. برای تغییر این وضع، تلاش فراوان و اراده سیاسی قوی لازم است. آیا ایران و روسیه از این اراده برخوردارند؟ فکر می‌کنم که ما در آینده نسبتاً نزدیک، در نتیجه اجلاس ماه جولای سازمان همکاری شانگهای پاسخ صادقانه این سوال را دریافت خواهیم کرد.