بازگشت پرینجک و کودتای جدید در ترکیه/ برنامه اردوغان برای حذف حزب عدالت و توسعه

اولین واکنش دولت رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهوری ترکیه به کودتای شکست خورده ماه جولای (تیرماه)، اخراج و تصفیه گسترده نیروهای موجود در دستگاه‌های دولتی بود. بسیاری از این نیروها به بخش‌های حساس امنیتی و اطلاعاتی ترکیه تعلق داشتند. وب‌سایت المانیتور در گزارشی به جنگ قدرتی پرداخته که میان دو گروه در ترکیه بر سر تصدی پست‌های خالی مانده امنیتی و اطلاعاتی ترکیه درگرفته است. در میان تعجب همگان، کادرهای حزب عدالت و توسعه در حال شکست در رقابت با افرادی هستند که سال‌ها پیش علیه اردوغان کودتا کرده بودند. این گزارش همچنین فاش می‌کند که چرا اردوغان به یکباره به سوی روسیه گردش کرده است.

کد خبر : 125499

به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری آنا، در پی کودتای نافرجام 15 جولای (25 تیر) در ترکیه، 93 هزار کارمند دولت در بسیاری از دستگاه‌های دولتی از کار برکنار شدند. همچنین پرونده 40 هزار کارمند دولت نیز در حال تحقیق و بررسی است. حالا سوال اساسی این است که چه افرادی می‌خواهند این جاهای خالی به ویژه در نهادهای نظامی و امنیتی را پر کنند؟

یک واقعیت آشکار در ترکیه این است که حزب عدالت و توسعه با وجود 14 سال زمامداری، دستگاهی بوروکراتیک مربوط به نهادهای امنیتی و اطلاعاتی ایجاد نکرد و در نتیجه از این جهت دستانش خالی است. بنابراین برای تصدی این پست‌ها جنگی میان سرویس امنیت ملی (میت)، فرماندهی پلیس، ارتش ترکیه و وزارت دفاع که دو نوع تفکر درباره پر کردن جاهای خالی در دستگاه‌های دولتی را نمایندگی می‌کنند، در گرفته است.

تفکر اول: گروه پرینجک و کودتاچیان سابق

یک تفکر مربوط به حزب میهنی است که در انتخابات نوامبر (آبان 94)، از میان 50 میلیون رأی ماخوذه تنها 120 هزار رای (یعنی کمتر از نیم درصد) را به دست آورد. رهبری این حزب برعهده دوغو پرینجک است و به همین دلیل به گروه پرینجک شهرت دارند.

این گروه که مشهور به عقاید شدیدا سکولاریستی، ملی‌گرایی افراطی، سوسیالیستی، ضد آمریکایی، ضد غرب و هوادار روسیه است، همانند یک حزب سیاسی از محبوبیت برخوردار نیست اما نفوذ آن در رأس حلقه‌های امنیتی و اطلاعاتی ترکیه به شدت رو به فزونی است. مقامات ارشد پلیس و دستگاه امنیتی که با این گروه ارتباط داشتند، در حد فاصل سال‌های 2006 تا 2014 که جنبش گولن با حزب عدالت و توسعه برای پایان دادن به تسلط نظامیان بر عرصه سیاسی ترکیه همکاری داشت، مهمترین هدف حمله جنبش گولن بودند. جنبش گولن اصرار می‌کرد که این عده باید از کار برکنار شوند و دست آخر نیز چنین شد.

آن بخش از نیروهای جنبش گولن که در آن سال‌ها جایگزین اعضای حزب میهنی شدند، حالا خود از چرخه حذف شده‌اند. طنز تاریخ این است که حالا همین نیروهای حزب میهنی، ابزار دولت رجب طیب اردوغان شده‌اند تا جایگزین اعضای وابسته به جنبش گولن در دستگاه‌های دولتی شوند. همچنین اردوغان از این عده برای نبرد علیه حزب کارگران کردستان استفاده می‌کند. اردوغان در ماه‌های اخیر، به این افراد اختیارات گسترده‌ای اعطا کرده است.

پرینجک که 5 سال را به دلیل آن چه که انجام کودتا علیه اردوغان خوانده شده است در زندان به سر برده پس از آزادی از زندان گفت: «ما ریشه همه فرقه‌ها را خواهیم سوزاند.» گفته می‌شود که وی عامل اصلی تصفیه‌های گسترده‌ اخیر است که به ویژه در بخش‌های امنیتی انجام شده است

فلسفه مبنایی این گروه این است که اگر ترکیه می‌خواهد بر شرایط سخت کنونی‌اش غلبه کند باید به سال‌های نخستین بنیانگذاری جمهوری ترکیه و وفاداری به کمالیسیم، سکولاریسم و ملی‌گرایی باز گردد.

پرینجک رهبر این گروه که از منظر برخی در ترکیه، حتی از نخست‌وزیر بینالی ییلدریم متنفذتر است در گفت‌و‌گویی تلویزیونی در روز 16 آگوست (26 مرداد) گفت: «افراد کنونی حزب عدالت و توسعه ناتوان از اداره کشور هستند و این همان دلیلی است که رئیس‌جمهوری رجب طیب اردوغان، برای پست‌های مهم کنونی به ما اعتماد کرده است.»

اما این گروه با محافظه‌کارانی که در حزب عدالت و توسعه عضو هستند، چندان سر سازگاری ندارند. پرینجک که 5 سال را به دلیل آن چه که انجام کودتا علیه اردوغان خوانده شده است در زندان به سر برده پس از آزادی از زندان گفت: «ما ریشه همه فرقه‌ها را خواهیم سوزاند.» گفته می‌شود که وی عامل اصلی تصفیه‌های گسترده‌ اخیر است که به ویژه در بخش‌های امنیتی انجام شده است. همچنین وی را عامل برقراری وضعیت اضطراری در ترکیه می‌دانند.

تفکر دوم: محافظه‌کاران حزب عدالت و توسعه

گروه دومی که برای کسب جایگاهی برجسته در دستگاه‌های امنیتی و اطلاعاتی ترکیه تلاش دارند، گروه موسوم به «پرهیزکاران» است که از محافظه‌کاران ملی‌گرای موجود در حزب عدالت و توسعه تشکیل شده است. این گروه همچنین حمایت برخی از گروه‌های مذهبی همچون «جامعه نخشبندیه» و «جامعه سلیمانیست‌ها» را که به شدت نسبت به افزایش نفوذ گروه پرینجک نگران هستند، به همراه دارد.

احمد تسگتایرن، نویسنده سرشناس حامی حزب عدالت و توسعه در روزنامه دیلی استار، در جدیدترین مقاله خود نوشته است که «بزرگترین خطری که باید این روزها مورد توجه قرار گیرد، حذف نیروهای محافظه‌کار در دستگاه قضایی، ارتش و دانشگاه‌ها به اتهام وابستگی به جنبش گولن و خالی شدن این کرسی‌ها به قصد گسترش گروه پرینجک است.»

او نوشته که «آنچه که اعضای پرینجک می‌خواهند انجام بدهند این است که ریشه‌های اجتماعی حزب عدالت و توسعه را تضعیف کرده و دستگاه‌های دولتی را با نیروهای 100 درصد مخالف خزب عدالت توسعه پر کنند.»

علی کاراسانگلو، دیگر نویسنده مشهور هوادار حزب عدالت و توسعه در روزنامه دیلی اکیت نیز نوشته است که گروه پرینجک با دستور تصفیه نیروهای دولتی به اتهام وابستگی به جنیش گولن در حال هدف قرار دادن نیروهای اسلام‌گرا است.

کمال اوزتورک، روزنامه‌نگار هوادار دولت که در ینی شفق می‌نویسد نیز عنوان کرده که جریان جدید در تلاش است تا اسلام‌گرایان و هوادارن جنبش گولن را در یک سبد قرار دهند تا همه را با هم حذف کنند. به نوشته وی نیز هدف جریان جدید، حذف نیروهای محافظه‌کار اسلامی از پست‌های حساس در ترکیه است.

نتیجه رقابت: پرینجک یا محافظه‌کاران حزب عدالت و توسعه

مهمترین هراس گروه محافظه‌کاران ملی‌گرا این است که گروه پرینجک موفق شود که وضعیت اضطراری را همچنان تداوم بخشیده و با سوء استفاده از این وضعیت، به کلی کادرهای ملی‌گرای محافظه‌کار حزب عدالت و توسعه را حذف کند.

اکنون، سخت‌ترین رقابت میان گروه پرینجک و بلوک محافظه‌کاران در وزارت دفاع در جریان است یعنی جایی که بعد از کودتای ترکیه، 70 درصد از اعضای ارشد آن را غیرنظامیان تشکیل می‌دهند. علاوه بر وزارت دفاع، پلیس نیز عرصه رقابت نزدیک این دو جریان است که همانند وزارت دفاع، عمده مقامات ارشد آن در اختیار غیرنظامیان قرار دارد.

سوال حیاتی در ترکیه این است که چه کسانی قرار است، 400 منصب خالی شده در سازمان امنیت ترکیه (میت) را پرکنند؟ اعضای پرینجک یا محافظه‌کاران حزب عدالت و توسعه؟ همچنین پیش‌بینی می‌شود که این رقابت به دیگر عرصه‌های مرتبط با بخش‌های نظامی ترکیه همچون آکادمی پزشکی ارتش و بیمارستان‌های ارتش نیز کشانده شود، جایی که اکنون مدیران آن بیشتر به جامعه سلیمانیست که به محافظه‌کاران حزب عدالت و توسه نزدیک هستند ، تعلق دارند.

نکته‌ای که نباید در تحلیل‌های نهایی فراموش شود این است که اگرچه گروه محافظه‌کاران ملی گرا، اساسا به حزب عدالت و توسعه تعلق دارند اما خاستگاه آن‌ها به جنبش گولن مربوط می‌شود این در حالی است که جنبش گولن هرگز نتوانست به پروه پرینجک نفوذ کند.

نکته بعدی آن که با وجود آن که گروه پرینجک فاقد محبوبیت مردمی است اما به تحقق دو هدف اردوغان کمک می‌کند: این گروه، تنها گروه با نفوذی است که بر حلقه‌های سکولاریست در ترکیه اثر گذر است و در نتیجه اردوغان می‌تواند از این نفوذ برای اعمال درجه‌ای از کنترل بر مخالفان سکولاریست خود استفاده کند. از سوی دیگر، او می‌تواند از طریق این گروه، نسبت به خطرات ناشی از وقوع یک کودتای دوم در کشورش آگاه شود.

اما میدان دادن بیش از اندازه به گروه پرینجک به گون‌ ای که آن‌ها دست بالا را در نهادهای امنیتی و اطلاعاتی ترکیه پیدا کنند به معنای آن است که ایدئولوژی سکولار، ضد اسلامی و ملی‌گرایی افراطی تقویت شده و همین نیز به تضعیف حزب اردوغان یعنی حزب عدالت و توسعه منجر خواهد شد.

این که چگونه اردوغان نزاع قدرت میان محافظه‌کاران و گروه پرینجک را مدیریت خواهد کرد، آینده دستگاه امنیتی و اطلاعاتی ترکیه را مشخص می‌کند. اردوغان در نبرد با گولنیست‌ها و همچنین امنیت شخصی سیاسی خود به شدت به گروه پرینجک وابسته است، اما اگر قرار باشد پرینجک از وابستگی اردوغان به آن‌ها سوء استفاده کند، آن وقت رئیس‌جمهوری اصلی‌ترین حلقه‌های نزدیک به خود از حزب عدالت و توسعه را از دست خواهد داد. باید منتظر ماند و دید که در این نزاع، اردوغان دست آخر طرف چه کسی را خواهد گرفت.

ترجمه هانا اسمخانی

انتهای پیام/