واکنش شهید بهشتی به درخواست تذکر به خواهران برای استفاده از چادر

به گزارش گروه فرهنگی آنا و به نقل از روابط عمومی سازمان اسناد و کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران، علیرضا بهشتی در نشست «زن در گفتمان سیاسی شهید بهشتی» که در مرکز همایش‌های کتابخانه ملی برگزار شد، گفت: فراهم کردن شرایط مناسب برای تحقق انتخاب گری شهروندان از وظایف حکومت اسلامی است، البته این انتخاب‌ها حد و حدودی دارد که در حداقل شکل ممکن ظاهر می‌شود. حکومت دینی باید وسیع‌ترین شکل ممکن، گزینه‌های قابل دفاع را برای انتخاب شهروندان مهیا کند.

این عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس با تاکید بر این که زنان نیز باید مانند مردان امکان تحقق بخشیدن به الگوی زیستی خود را داشته باشند، گفت: بخشی از شخصیت زنان در ارتباطات و فعالیت‌های اجتماعی شکل می‌گیرد. از این رو پرده نشینی زنان که به عنوان الگوی برتر مطرح می‌شود مربوط به اسلام نیست و نشات گرفته از تفکرات اشرافی است.

او تصریح کرد: از پیش از اسلام، زنان اشراف را در پرده جا به جا می‌کردند چرا که به دلیل برتری، نباید در اجتماع می‌بودند.

این عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس تصریح کرد: شهید بهشتی زمانی که در دادگستری مسئولیت داشتند، زنان شاغل را تشویق به رعایت حجاب می‌کرد اما اجبار نبود. مساله حجاب اجباری چند ماه بعد از شهادت ایشان مطرح شد و ابتدا به صورت حکومتی نبود؛ بعدا به تدریج صورت حکومتی پیدا کرد.

او درمورد قضاوت و ریاست جمهوری زنان نیز افزود: در اصلاح جامعه باید توجه کرد که در مجلس خبرگان قرار بود مصوبات بر اساس اجماع باشد؛ این موضوع مساله مهمی است و به این سادگی و با گفتن یک مطلب این امر اتفاق نمی‌افتد. بلکه باید بر اساس گفت‌‌وگوی مداوم شکل گیرد.

بهشتی ادامه داد: در جامعه اسلامی انسان‌ها با الگوهای زیستی متنوع می‌توانند در کنار یکدیگر زندگی کنند؛ خط قرمزها باید در حداقل باشد. فرض کنید که این مساله مورد توجه نباشد و برای همه زندگی قالبی تعیین شود، انتخابگری شکل نمی‌گیرد و تفکر داعشی و طالبانی به این شکل، تفکر غیر قابل مدارا است.

او با اشاره به کتاب «نقش آزادی در تربیت کودکان» شهید بهشتی، اذعان کرد: تفاوت بین انسان و حیوانات چیست؟ نطق اوست؟ حیوانات نیز با یکدیگر با اصوات ارتباط برقرار می‌کنند؛ عقل اوست؟ حیوانات نیز نوعی از عقل را دارند و می‌توانند با تعقل واکنش داشته باشند. رکن رکین انسان شناسی نشان می‌دهد که انسان موجودی انتخاب‌گر است.

این عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس با تاکید بر این که انسان‌ها باید خودشان انتخاب کنند، اضافه کرد: انتخاب دو رکن آزادی و آگاهی دارد؛ هیچ انتخابی بدون آزادی یا آگاهی، انتخاب نیست. پیامد انتخاب نیز «مسئولیت» است؛ از انسان بابت انتخابی که داشته، سؤال می‌شود.

بهشتی تصریح کرد: انسان در قبال خویشتن خویش، دیگران، محیط زیست، خالق جهان و در قبال تاریخ مسئول است و این مسئولیت پیامد انتخاب‌گری انسان است.

او بیان کرد: به گفته شهید بهشتی، انسان باید انتخاب‌گر به دنیا آید، انتخاب‌گر زندگی کند، انتخاب‌گر به راه فساد برود، انتخاب‌گر به راه صلاح برود و تا لحظه مرگ انتخاب‌گری از انسان نباید گرفته شود. نظام اجتماعی اسلام، نظام اقتصادی اسلام، نظام تربیتی اسلام، نظام کیفر و حقوق جزایی اسلام و نظام مدنی اسلام را باید با توجه به این اصل شناخت؛ هر جا انسان قدرت انتخاب نداشته باشد، دیگر انسان نیست بنابراین انتخاب‌گری لازمه انسانیت است.

این عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس با تاکید بر این که در جهان بینی انسان، «انسان، شدنی است مستمر»، گفت: ویژگی انسان خودسازی آگاهانه و آزادانه اوست. نظام اسلام برای حفظ و رشد انتخابگری چه وظیفه‌ای دارد؟ انسان پویای آزادی باید بسازد که با انتخاب به راه خدا و حق برود. اسلام شناسی مرحوم شهید بهشتی، اسلام شناسی انسان گرا است. همه چیز برای رشد و تعالی انسان است.

او یادآور شد: شهید بهشتی می‌گوید نقش معلم، پدر و مادر، نقش امام در رهبری امت، نقش پیامبر و نقش حتی خداوند در اسلام، در جهت انتخابگری انسان است.

فرزند شهید بهشتی افزود: در یکی از آخرین جلسات شهید بهشتی در خرداد 1360، در بخش سؤال و جواب، در حزب جمهوری اسلامی، کتباً به شهید بهشتی گفته می‌شود، به خواهران ما تذکر بدهید از حجاب برتر یعنی چادر استفاده کنند؛ آقای بهشتی می گویند که اینجا برای چندمین بار و آخرین بار (ایشان نمی‌دانستند که در مدت کوتاهی بعد از آن شهید می‌شوند)، به برادرانمان تذکر می‌دهم که بدانند حجاب در حدودی که تعیین شده است حجاب است چه روسری و مانتو باشد و چه چادر، حجاب است و مزاحم خواهران نشوید.

این عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس ادامه داد: این حرف، مخالفت با چادر نیست؛ حجاب ضمن آنکه از مسلمات و ضرورت دین است اما تعریف و اصولی دارد. یادم هست هنگام بازگشت پدر و مادر و خواهرم از خارج، یکی از انتقادات این بود که خواهر و مادر من روسری سر می‌کردند و چادر به سر نداشتند در حالی که در آن جا اصلاً چادر معنا نداشت. حجاب مادر و خواهر من کامل بود. واقعیت این است که هر چه به انقلاب نزدیک‌تر شدیم، چادر باعث جاذبه دارتر شدن الگوی زیستی زن مسلمان شد، شهید بهشتی، شهید مطهری و بسیاری دیگر از افراد در این موضوع نقش داشتند.

بهشتی با اشاره به وجود زنان بزرگ از نظر فقهی و اخلاقی ابراز امیدواری کرد که چنین تفکراتی در جامعه حضوری بیشتر و پررنگتر بیابند و گفت: گذشته چراغ راه آینده است.

او با اشاره به برابری حقوق زنان، تاکید کرد: زنان درحالی که فعالیت مردان را انجام می‌دادند، از حقوق برابر برخوردار نبودند. از سال 1980 به بعد علاوه بر مساله برابرخواهانه، تفاوت‌های زن و مرد مطرح شد به گونه‌ای که باید به پاسداشت روحیات خاص زنان توجه شود اما برخی از این مساله برای نابرابر خواندن حقوق زنان با مردان سوء استفاده می‌کنند.

وی با اشاره به دیدگاه‌های امام خمینی و شهید بهشتی درمورد زنان، خاطرنشان کرد: مقدمات جامعه شناختی نشان می‌دهد که اسلام آیین زندگی است. دین آیین بهتر زیستن است و در دنیا به دنبال راه‌های عملی برای بهتر زیستن است. اسلام نشان‌دهنده پیوند بین زندگی دنیوی و اخروی است.

بهشتی با اشاره به قلمرو فردی و قلمرو اجتماعی، عنوان کرد: بر اساس نظر شهید بهشتی مبنای شناخت، اصالت جمع و فرد است. اسلام نمی‌تواند یک الگوی زیستی فارغ از زندگی اجتماعی ارائه دهد چرا که رابطه فرد و جامعه و بالعکس مشخص است.

عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران با تاکید بر این که خانواده‌های جوان ما در شرایط موجود برای داشتن یک بچه سالم به دلیل شرایط زیست محیطی با مخاطره مواجه هستند، گفت: کسی نمی‌گوید، شرایط مسائل زیست محیطی و فرهنگی ـ اجتماعی و استرس‌ها را برطرف کنیم، حق و حقوق افراد را دهیم، اعتماد و امنیت ایجاد کنیم.

روایت دختر شهید بهشتی از علت اخراج از شورای عالی جوانان

در بخش دیگری از این نشست ملوک السادات بهشتی بیان کرد: هنگامی که در شورای عالی جوانان بودم، با صراحت گفتم که جوانان علاقه به روابط آزاد ندارند، جوانان می‌خواهند کانون سالم خانواده داشته باشند اما وقتی امکانات در اختیارشان نباشد، جوان چه کار می‌تواند کند؟ شغل، امنیت شغلی و مسکن دهید، همه ازدواج می‌کنند؛ آقایانی که خود را مسلمان‌تر از من می‌دانند معتقد بودند که جوانان به روابط آزاد علاقه‌مند هستند. این افراد مشکلات را نتوانستند حل کنند اما مشکلات مذکور باید حل شود. پس از آن جلسه اخراج شدم.

او افزود: باید به مقام زن ارج نهاده شود؛ شهید بهشتی به همسر خود، جایگاه زن، از لحاظ اقتصادی و ... احترام می‌گذاشتند و کانون خانواده و مادر خانواده برایشان ارزشمند بود. در خانواده شهید بهشتی به تمام معنا عدالت از لحاظ تحصیل و آزادی و ... بین زنان و مردان برقرار شد.

بهشتی، با اشاره به این که اگر به سخنان امام خمینی توجه و عمل می‌شد، مشکلات کنونی را نداشتیم، اظهار کرد: آقایانی صحبت می‌کنند که اصلا در انقلاب و همراه امام نبودند. برای ما خط مشی تعیین می‌کنند و اعتراض هم نمی‌شود کرد. مساله این است که چرا نظرات شاگردان امام خمینی را الگو قرار نمی‌دهیم؟ افرادی که اصلا در جریان انقلاب نبودند، امروزه نظریه پرداز شدند. یک بار هم که شده سخنان بنیان‌گذار انقلاب را درباره زنان را بگویید.

او با تاکید بر لزوم عدالت در خانواده‌ها و ابراز تأسف از عدم برقراری عدالت در جامعه، خانواده‌ها، مشاغل و تحصیلات، گفت: در آسیب شناسی جامعه به مسائلی برخوردیم که قابل پیشگیری بود اما بسیاری از ارزش‌هایی که داشتیم از دست رفت چرا که افرادی به عنوان متفکر مسائلی را در مورد زنان و خانواده مطرح کردند که مربوط به قبل از سال 1340 بود.

بهشتی اظهار کرد: شهید بهشتی همواره در مورد جایگاه زنان روشنفکر و پیشگام بود؛ چه قبل از رفتن به اروپا و چه بعد از بازگشت از اروپا.

او ادامه داد: مادر من در تمامی فعالیت‌ها، در قم، تهران و اروپا در کنار شهید بهشتی بودند و پدرم شرایط را برای حضور مادرم فراهم می‌کردند. شهید بهشتی در قم، خانواده را برای تفریح بیرون می‌بردند، این مساله در آن زمان کفر بود و هنوز هم برخی این مساله را هضم نمی‌کنند.
بهشتی با اشاره به توصیه پدر به خود برای ادامه تحصیل با وجود دو بچه خردسال، خاطرنشان کرد: شهید بهشتی با وجود مشغله‌ای که داشتند، به خانه آمده، من و مادرم را با خود به جلسات حزب جمهوری اسلامی می‌بردند تا در این جلسات شرکت کنیم. زمینه را فراهم می‌کردند تا زنان پا به پای مردان پیشرفت کنند و مبانی نظری را یاد بگیرند. همان زمان اجازه تحصیل به دختران برای یادگیری تحصیلات جدید داده نمی‌شد. شهید بهشتی به ما توصیه می‌کرد در کنار تحصیلات جدید، تحصیلات قدیم را نیز یاد بگیریم.

او تاکید کرد: شهید بهشتی با استدلال مسائلی همچون حجاب را به عنوان ضرورت دین، توضیح می‌دادند. زن در درجه اول انسان است، می‌تواند تفکر و انتخاب کند.

فرزند شهید بهشتی افزود: پس از انقلاب تلاش می‌کردیم که محدودیت‌ها برداشته شود و فضای خوبی ایجاد شده بود اما بعضی تفکرات متعصب که به نظر من اسلام را نمی‌شناختند، محدودیت‌ها و مشکلاتی ایجاد کردند.

این عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران درمورد حجاب تاکید کرد: قبل از انقلاب در دانشگاه با حجاب به شدت مخالفت می‌شد، گروهی شامل شهید بهشتی، استاد شهید مطهری، آیت الله موسوی اردبیلی، شهید مفتح و شهید باهنر، احکام اسلامی را مطالعه کرده و با نظر خانواده‌ها در مورد حجاب به جمع‌بندی رسیدند و در آن زمان در مجله زنان، این نتیجه‌گیری به چاپ رسید و بر اساس آن حجابی را طراحی کردند که شبیه حجاب امروزی است. پزشک ما نمی‌تواند با چادر وارد اتاق عمل شود، تمامی این موارد قبل از انقلاب مطرح شده و متفکرین ما این مسائل را حل کردند.

بهشتی با اشاره به کوتاه بودن زندگی شهید بهشتی، گفت: از اول انقلاب تا سال 1360 فرصت بسیار کوتاه بود اما کارهای بسیاری به همراه دوستانشان انجام شد که یکی از آن‌ها قانون اساسی است. شهید بهشتی اصرار داشت که زنان می‌توانند وارد مجلس خبرگان شوند و خانم گرجی وارد این مجلس شد. اما اکنون بعد از 34 سال، زنان نمی‌توانند وارد مجلس خبرگان شوند.

او با اشاره به افزایش تعداد متخصصین و کارشناسان زن در همه زمینه‌ها، بیان کرد: یکی از کارهایی که معاونت ریاست جمهوری در امور زنان در مدت باقی مانده و چهار سال بعدتر، می‌تواند بیشتر انجام دهد، مطرح کردن زنان موفق در صدا و سیما است.

عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران با اشاره به این که بر اثر بدخواهی بدخواهان در حزب جمهوری اسلامی اختلاف به‌وجود آوردند، گفت: اگر روند آن حزب قبل از ایجاد اختلاف ادامه پیدا می‌کرد، تأثیر بسیار خوبی می‌گذاشت.

بهشتی در پایان با اشاره به تشکیل جامعةالزهرا در قم، در شرایطی که بسیاری از افراد اجازه تحصیل به دختران را نمی‌دادند، تاکید کرد: در جلسات انجمن اسلامی مسائل روز از جمله مساله تنظیم خانواده مطرح می‌شد.