نمایش فانتزی و خیالمحور برای کودکان و نوجوانان با نگاهی آموزشی/نقش تئاتر در ارتقای اعتماد به نفس و تعامل اجتماعی
به گزارش خبرنگار خبرگزاری آنا،«نمایش «سارا و دنیای خیال» به کارگردانی مانیا فرار، شرکتکننده از استان خراسان جنوبی، در دومین روز هفتمین جشنواره منطقهای تئاتر افراد دارای معلولیت کویر در سالن «پلاتو صنعتی» اجرا شد. این اثر ۴۵ دقیقهای، با محوریت دنیای درونی کودکان و نوجوانان و بهرهگیری از عناصر فانتزی، حرکت، موسیقی و بازیگری، سعی دارد ترسها، تردیدها و بازیگوشی کودکان را به گونهای نشان دهد که مواجهه با ترس و تخیل، مسیر رشد و شناخت خود را برای آنها هموار کند. حضور فعال تماشاگران و توجه به جزئیات اجرایی، فضای صمیمی و پرانرژیای در سالن ایجاد کرد و اجرای این روز را به یکی از نقاط برجسته برنامههای جشنواره تبدیل کرد. آنچه پیشکش حضور میشود، گفتگو با با کارگردان این اثر است.
لطفاً خودتان، استان محل فعالیت و نمایش حاضر در جشنواره را بهاختصار معرفی کنید.
«مانیا فرار» کارگردان نمایش «سارا و دنیای خیال» هستم، این اثر، اثری فانتزی، خیالمحور و آموزشی است که برای کودکان و نوجوانان طراحی شده است. این نمایش با استفاده از ترکیبی از رنگ، حرکت، موسیقی و بازی، توجه مخاطب را به دنیای درونی کودک معطوف میکند و فضایی خلق میکند که هم سرگرمکننده باشد و هم ذهن کودک را فعال و درگیر نماید.
داستان اثر درباره دختری به نام «سارا» است که وارد جهان خیال خود میشود؛ جایی که ترسها، تردیدها، بازیگوشیها و انتخابها شکل میگیرند. تلاش شده است نشان داده شود که ترس قابل فهم است و مواجهه با آن میتواند به رشد و تجربهای تازه منجر شود. در این اجرا از عناصر فانتزی، شخصیتهای خیالی و حرکات طراحی شده استفاده شده تا نمایش تجربهای زنده، ملموس و قابل لمس برای کودک فراهم آورد.
حضور در جشنواره منطقهای کویر اهمیت ویژهای دارد، زیرا فرصتی برای دیده شدن گروهها و امکان یادگیری از دیگر گروهها فراهم میآورد. همچنین نشان داده میشود که تئاتر محدود به مراکز بزرگ نیست و حتی در استانهایی که کمتر دیده شدهاند، نگاه حرفهای و دغدغهمند نسبت به تئاتر درمانی وجود دارد.
نمایش «سارا و دنیای خیال» حاصل تجربه، علاقه و باور کودکانی است که علاوه بر سرگرمی، به تخیل، شجاعت و رشد ذهنی خود احترام میگذارند و فضایی الهامبخش و آموزشی را تجربه میکنند.
«سارا و دنیای خیال» از علاقه و کنجکاوی نسبت به دنیای خیال کودکان و نوجوانان شکل گرفت
این اثر چگونه شکل گرفت و نقطه آغاز ایده کارگردانی آن چه بود؟
ایده نمایش «سارا و دنیای خیال» از علاقه و کنجکاوی نسبت به دنیای خیال کودکان و نوجوانان شکل گرفت. هدف، ایجاد فضایی بود تا مخاطب بتواند با تخیل شخصیتها همراه شود و تجربهای متفاوت از تعامل میان واقعیت و خیال داشته باشد. این تعامل با دنیای درونی شخصیتها به تدریج به نقطه آغاز نگارش نمایشنامه و کارگردانی اثر تبدیل شد و ساختار نمایشی آن شکل گرفت.
تمرکز بر این بود که کودکان بتوانند ترسها، تردیدها و بازیگوشیهای خود را در فضایی امن تجربه کنند و دریابند مواجهه با ترسها میتواند به رشد، اعتماد به نفس و پرورش خلاقیت آنها کمک کند.
تئاتر معلولین؛ ترکیبی از ضرورت اجتماعی و انتخاب هنری
برای شما تئاتر معلولین بیشتر یک ضرورت اجتماعی است یا یک انتخاب هنری آگاهانه؟ چرا؟
ایده این مسیر از تجربههای پیشین در کار با کودکان و نوجوانان آغاز شد و دغدغه اصلی این بود که قصه و بازی چگونه میتوانند به رشد و توانمندسازی آنها کمک کنند. تئاتر معلولین از دو منظر اهمیت دارد؛ هم به عنوان یک ضرورت اجتماعی و هم به عنوان یک انتخاب هنری آگاهانه. از نظر اجتماعی، نمیتوان انکار کرد که افرادی که دارای معلولیت هستند سالها کمتر دیده شده و فرصت بیان خود را نداشتهاند و هنر تئاتر میتواند یکی از سالمترین فضاها برای دیده شدن، شنیده شدن و تجربه درمانی آنها باشد، بدون ترحم و نگاه تسکیندهنده.
از سوی دیگر، این مسیر صرفاً یک اقدام دلسوزانه یا وظیفهای نیست، بلکه انتخابی آگاهانه است؛ زیرا این افراد ظرفیت هنری بالایی دارند و نگاه متفاوت آنها به جهان، اگر به درستی هدایت شود، میتواند به یک قدرت نمایشی فوقالعاده تبدیل شود. بنابراین، این مسیر نقطه تلاقی تعهد اجتماعی و انتخاب هنری است و هیچ یک جای دیگری را نمیگیرد.
نقش تئاتر در ارتقای اعتماد به نفس و تعامل اجتماعی
هنر نمایش چه تأثیری میتواند بر کیفیت زندگی افراد دارای معلولیت داشته باشد؟
هنر نمایش میتواند اعتماد به نفس و خودباوری افراد دارای معلولیت را تقویت کند و به آنها امکان دهد تا با جامعه و اطرافیان خود تعامل مؤثرتری برقرار کنند. این فضا به افراد کمک میکند تا اندیشهها، تجربهها و احساسات درونی خود را به شکل خلاقانه بیان کنند و در نتیجه کیفیت زندگی آنها بهبود یابد. تجربه حضور در نمایش و ایفای نقش، فرصتی فراهم میآورد تا مخاطبان نه تنها سرگرم شوند بلکه در فرآیندی فعال، مهارتهای اجتماعی، خلاقیت و توانمندیهای فردی خود را نیز رشد دهند.
الهامبخشی و رشد ذهنی کودکان
در فرآیند خلق این اثر، بیشترین تأثیر را از کدام تجربه انسانی یا زیسته گرفتهاید؟
این اثر بر پایه تجربههای پیشین در کار با کودکان و نوجوانان و مشاهده تعامل آنها با دنیای خیال شکل گرفت. تلاش شده است فضایی فراهم شود که کودکان بتوانند ترسها، تردیدها و بازیگوشیهای خود را در قالب داستانی خیالمحور مشاهده کنند و از طریق مواجهه با این تجربیات، اعتماد به نفس، شجاعت و رشد ذهنی خود را تقویت نمایند. نمایش فضایی الهامبخش ایجاد میکند که ضمن سرگرمی، ذهن کودک را به فکر کردن و خلاقیت وادار میسازد و به او امکان میدهد دنیای درونی خود را بهتر بشناسد.
تئاتر معلولین هم یک ضرورت اجتماعی است و هم یک انتخاب هنری کاملاً آگاهانه
برای شما تئاتر معلولین بیشتر یک ضرورت اجتماعی است یا یک انتخاب هنری آگاهانه؟ چرا؟
تئاتر معلولین هم یک ضرورت اجتماعی است و هم یک انتخاب هنری کاملاً آگاهانه، زیرا این مسیر ظرفیت هنری جدی و واقعی دارد و میتواند تأثیرات عمیقی بر زندگی افراد داشته باشد. اولین و مهمترین اثر آن افزایش اعتماد به نفس است؛ وقتی فرد روی صحنه قرار میگیرد، دیده میشود، تشویق میگیرد و حس ارزشمندی پیدا میکند. این دیده شدن تنها برای تماشاگر نیست، بلکه برای خود بازیگر نیز اهمیت فراوان دارد.
از سوی دیگر، تئاتر مهارتهای ارتباطی افراد را تقویت میکند، از جمله کار گروهی، مسئولیتپذیری، نظم و مدیریت احساسات. بسیاری از بازیگران از طریق نقش خود حرفهایی را بیان میکنند که در زندگی روزمره قادر به بیان آن نیستند. در نهایت، این تجربه به افراد کمک میکند خود را نه با محدودیتها، بلکه با تواناییهایشان بشناسند و همین نگاه مستقیم بر کیفیت زندگی آنها اثرگذار باشد.
تأثیر مستقیم تئاتر بر اعتماد به نفس و رشد فردی
مهمترین تفاوت کارگردانی در تئاتر معلولین با سایر تجربههای نمایشی شما چیست؟
تجربه کار با کودکان و لمس ترسها و خیالهای آنها، صادقانه و بدون واسطه، تفاوت اساسی این مسیر را آشکار میکند. اولین تغییر محسوس برای یک بازیگر دارای معلولیت افزایش اعتماد به نفس است؛ وقتی کسی روی صحنه تمرین میکند، دیده میشود و تشویق میگیرد، به تدریج باور میکند که او هم دیده میشود، اهمیت دارد و حضورش ارزشمند است. این حس زیبا و عمیق، نه تنها در صحنه، بلکه به شکل مستقیم بر کیفیت زندگی روزمره او تأثیر میگذارد و روحیه و نگاه فرد را نسبت به خود و محیط پیرامونش تغییر میدهد.
تئاتر تنها یک اجرا نیست؛ بلکه مسیری طولانی و پربار از تمرین، نظم، مسئولیتپذیری، کار گروهی و ارتباط با دیگران است. بسیاری از کودکان در تمرینها یاد میگیرند احساسات خود را به شکل سالم و مؤثر بیان کنند، حرف بزنند، خواستهها و حتی اعتراضهای خود را مطرح کنند و در تعامل با دیگران اعتماد به نفس بیشتری پیدا کنند. در بسیاری از موارد، نقش نمایشی به زبانی برای ابراز حرفها و احساساتی تبدیل میشود که در زندگی روزمره جرأت بیان آنها را ندارند و همین فرصت، تجربهای منحصربهفرد و تربیتی را برای آنها فراهم میآورد.
نکته مهمتر این است که تئاتر کمک میکند فرد خود را با تواناییها و استعدادهایش بشناسد و نه محدودیتهایش؛ وقتی خود را در مقام بازیگر میبیند و نه معلول، این نگاه به تدریج در زندگی روزمره او نیز جاری میشود و باعث میشود فرد با نگاه مثبتتر، جسارت بیشتر و اعتماد به نفس بالاتر با چالشها روبهرو شود. به همین دلیل، تئاتر تنها یک هنر زیبا نیست، بلکه ابزاری مؤثر و ملموس برای ارتقای کیفیت زندگی و پرورش شخصیت افراد محسوب میشود.
اهمیت گوش دادن و تجربه انسانی در شکلگیری نمایش
در فرآیند خلق این اثر، بیشترین تأثیر را از کدام تجربه انسانی یا زیسته گرفتهاید؟
این اثر بر پایه مواجهه مستقیم با دنیای درونی کودکان شکل گرفت، به ویژه ترسها و تنهاییهای آنها که معمولاً کسی به جدی گرفتنشان توجه نمیکند. بارها دیده شد کودکانی که ظاهراً آرام و بیهیاهو هستند، در نگاه و رفتارشان سوالات و اضطرابهای بسیاری نهفته است. این تجربهها نشان داد که خیال برای کودک تنها سرگرمی نیست، بلکه یک راه نجات است؛ کودکان از طریق خیال، مسائلی را حل میکنند که در دنیای واقعی برایشان سنگین و دشوار است.
این نگاه باعث شد که فضای نمایش بر پایه خیال شکل بگیرد؛ نه به عنوان فرار، بلکه به عنوان راهی برای بودن و زیستن. اثر نهایی نتیجه گوش دادن بود—گوش دادن به حرفهایی که شاید بیان نمیشوند، اما در رفتار، سکوت و بازی کودکان کاملاً آشکار است. در این مسیر، بیشتر نقش شنونده ایفا شد تا تصمیمگیرنده؛ و همین تجربه انسانی، پایه اصلی شکلگیری نمایش را تشکیل داد.
صبر و همراهی در تئاتر معلولین
مهمترین تفاوت کارگردانی در تئاتر معلولین با سایر تجربههای نمایشی شما چیست؟
مهمترین تفاوت در کارگردانی تئاتر معلولین، نیاز به صبر و دقتی است که در سایر تجربههای نمایشی کمتر دیده میشود. در این مسیر، نمیتوان عجله کرد یا نسخهای آماده و از پیش تعیین شده داشت؛ هر گروه و هر کودک ویژگیها و نیازهای خاص خود را دارد که باید به آنها توجه شود. کارگردان باید با دقت کامل گوش دهد، تواناییهای هر کودک را شناسایی کند و مسیر اجرایی را مطابق با آن طراحی و پیش ببرد. گاهی لازم است میزان صحنه، ترتیب حرکات، متن یا روش تمرین تغییر کند تا نتیجه بهتری حاصل شود و هر کودک بتواند حضور خود را به طور کامل تجربه کند.
در تئاتر معلولین، کارگردان بیشتر نقش همراه را ایفا میکند تا دستوردهنده؛ کنار گروه حرکت میکند، با آنها همراه میشود و به جای فشار آوردن یا جلوتر بودن از گروه، شرایطی فراهم میآورد که بازیگران بتوانند با اعتماد به نفس و آرامش، خلاقیت خود را بروز دهند. این همراهی باعث میشود که بازیها از دل واقعی افراد برآید و به جای تکیه صرف بر تکنیک، صداقت و اصالت اجرا برجسته شود. همین صداقت و اصالت است که حتی در شرایطی با امکانات محدود، اجرا را به تجربهای عمیق و تأثیرگذار تبدیل میکند و مخاطب را به شکل ملموس و زنده با دنیای درونی کودکان همراه میسازد.
جشنوارههای منطقهای نیز نقش مهمی در این مسیر ایفا میکنند؛ آنها باعث دیده شدن گروهها میشوند، انگیزه آنها را تقویت میکنند و مسیر ادامه دادن فعالیتهای هنری را هموار میسازند. حضور در این جشنوارهها نه تنها فرصتی برای ارزیابی اثر است، بلکه بستر یادگیری، تعامل و تبادل تجربه میان گروهها و هنرمندان فراهم میآورد و انگیزهای مضاعف برای پیشرفت و رشد هنری ایجاد میکند.
تبادل تجربه و رشد تئاتر معلولین در استان
آیا این جشنواره توانسته بستری برای گفتوگو و تبادل تجربه میان گروهها ایجاد کند؟
ارتباط میان گروهها در این جشنواره بسیار پررنگ شده و تبادل تجربهها یکی از مهمترین دستاوردهای این فضا محسوب میشود. حضور گروههای مختلف در کنار یکدیگر، فرصتی فراهم میآورد تا اعضای گروهها بتوانند نه تنها عملکرد یکدیگر را مشاهده کنند، بلکه از روشها، خلاقیتها و راهکارهای اجرایی همدیگر بیاموزند. این تعامل باعث تقویت روحیه همکاری، انگیزه و اعتماد به نفس هنرمندان میشود و به آنها نشان میدهد که تجربههای موفق و چالشهای مشابه میتواند به اشتراک گذاشته شود و در مسیر رشد فردی و گروهی اثرگذار باشد.
با وجود این تعاملات ارزشمند، واقعیت این است که تئاتر معلولین در استان هنوز در مرحله تلاش و دیده شدن قرار دارد. استعدادها و علاقههای فراوانی وجود دارد، اما امکانات و حمایتهای منظم هنوز محدود است و بسیاری از آثار نمایشی تنها با انگیزه و همت مربیان و گروهها و تحت نظارت سازمان بهزیستی پیش میرود. با این حال، رسیدن آثار به جشنوارههای منطقهای و ملی نشان میدهد که ظرفیت و پتانسیل این جریان بسیار بالاست و وجود علاقه، استعداد و تعهد میتواند زمینه را برای رشد و تثبیت این هنر فراهم کند.
اگر حمایتهای جدیتر، مستمر و برنامهریزیشدهای شکل گیرد، این حرکت میتواند به تثبیت جایگاه تئاتر معلولین در استان و کشور منجر شود و هنرمندان را قادر سازد که خلاقیت خود را به شکلی گستردهتر و اثرگذارتر بروز دهند. در حال حاضر، تئاتر معلولین بیش از آنکه به یک جایگاه ثابت رسیده باشد، در حال گشودن مسیر، ایجاد فرصتهای تازه و باز کردن راه برای رشد و شکوفایی است و این روند نویدبخش آیندهای روشن برای هنرمندان و مخاطبان این عرصه است.
نقش رسانه و زیرساختها در جریانسازی تئاتر معلولین
رسانهها تا چه اندازه در دیدهشدن تئاتر معلولین نقش داشتهاند؟
رسانهها نقش بسیار مهمی در دیده شدن و جریانسازی تئاتر معلولین ایفا میکنند و هرجا همراهی و حمایت رسانهای وجود داشته، تأثیر آن به وضوح مشاهده شده است. این همراهی میتواند مسیر رشد و توسعه تئاتر معلولین را هموار کند و آن را به یک جریان قابل توجه در جامعه تبدیل نماید. نگاه حرفهای و برابر رسانهها به آثار، بدون ترحم یا اغراق، بلکه با دقت و توجه درست، میتواند اثرگذاری هر اجرا را افزایش دهد و ارزش واقعی آن را به مخاطبان منتقل کند. این تجربه باعث شده که نگاه به تئاتر با دقت و مسئولیت بیشتری همراه باشد و نشان داده است که هر اجرا توانایی ایجاد تأثیر واقعی بر مخاطب و جامعه را دارد. تئاتر معلولین حاشیهای نیست و اگر جدی گرفته شود، میتواند به یک جریان مؤثر و جریانساز در عرصه فرهنگ و هنر تبدیل شود.
اگر رسانهها بخواهند مؤثرتر عمل کنند، چه نوع نگاهی به تئاتر معلولین باید داشته باشند؟
رسانهها باید نگاهی حرفهای، برابر و بدون تعصب داشته باشند؛ نگاه ترحمآمیز یا اغراقآمیز باعث مخدوش شدن ارزش واقعی آثار میشود. تمرکز رسانهها باید بر خود اثر، کیفیت اجرا و پیام آن باشد و با انعکاس درست، تئاتر معلولین را به عنوان یک فعالیت هنری جدی معرفی کنند. این نوع پوشش رسانهای میتواند انگیزه و اعتماد به نفس گروهها را افزایش دهد و مسیر رشد هنری را برای آنها هموار کند.
مهمترین موانع رشد تئاتر معلولین در شهر یا استان شما کداماند؟
بزرگترین مانع رشد تئاتر معلولین، نبود فضاهای مناسبسازیشده برای تمرین و اجرا است. علاقه و استعداد کودکان و نوجوانان وجود دارد، اما سالنها و محیطهای فرهنگی بسیاری از نظر فیزیکی برای افراد دارای معلولیت، بهویژه معلولین جسمی، قابل استفاده نیستند. بسیاری از سالنها ورودی و خروجی مناسب ندارند، سرویسهای بهداشتی غیرقابل استفاده دارند و شرایط تمرین راحت و امن برای هنرمندان فراهم نیست. وقتی بازیگر نمیتواند به راحتی وارد سالن شود یا با خیال راحت تمرین کند، بخش بزرگی از انرژی و وقت گروه صرف حل مسائل اولیه میشود و تمرکز روی خلق اثر هنری کاهش مییابد.
مسئله تنها اجرا نیست؛ تمرینها هم با چالشهای فراوان روبهرو هستند. تئاتر نیازمند تمرین مداوم و مستمر است و اگر فضاهای تمرینی مناسب و در دسترس نباشند، روند کار کند میشود یا حتی متوقف میشود. در واقع، مشکل اصلی کمبود انگیزه و استعداد نیست؛ بلکه مسیر فیزیکی و اجرایی برای حضور این افراد هموار نشده است. اگر سالنها و فضاهای فرهنگی واقعاً مناسبسازی شوند، بخش زیادی از این موانع خودبهخود از بین میرود و تئاتر معلولین میتواند نفس بکشد، رشد کند و توانایی خود را به شکل مؤثر نشان دهد.
جشنوارههای منطقهای؛ موتور محرک تئاتر معلولین
جشنوارههای منطقهای مانند «کویر» چه نقشی در جریانسازی تئاتر معلولین دارند؟
جشنوارههای منطقهای، به ویژه جشنوارههایی مانند «کویر»، نقش بسیار مهم و تأثیرگذاری در جریانسازی تئاتر معلولین ایفا میکنند. اولین و مهمترین تأثیر آنها، فرصت دیده شدن و معرفی استعدادهای کودکان و نوجوانان است. وقتی گروهی پس از ماهها تمرین روی صحنه قرار میگیرد، احساس میکند تلاشها و زحماتش دیده شده و این تجربه بزرگترین انگیزه را برای ادامه مسیر فراهم میکند.
این جشنوارهها به گروهها کمک میکنند تا از حالت جزیرهای خارج شوند؛ یعنی هر گروه در شهر خود تنها نباشد و ببیند که دیگران نیز مسیر مشابهی را طی میکنند. همدلی، تعامل و حضور گروهها در کنار یکدیگر، فضایی ایجاد میکند که تجربهها و دانش هنری به اشتراک گذاشته شود و احساس تعلق به یک جریان بزرگتر شکل بگیرد.
از سوی دیگر، جشنوارهها فضای حرفهایتری برای گروهها فراهم میآورند. آنها تشویق میشوند کار خود را جدیتر طراحی و اجرا کنند، استانداردهای کیفی را ارتقا دهند و فقط به نمایش برای خود یا گروه محدود بسنده نکنند. این فرآیند باعث میشود تئاتر معلولین به تدریج وارد جریان جدیتر و تأثیرگذارتر شود و برای بسیاری از گروهها، جشنوارهها تنها فرصت اجرا، ادامه دادن مسیر و معرفی استعدادها هستند. در واقع، این جشنوارهها نقش موتور محرک را برای توسعه و تثبیت تئاتر معلولین ایفا میکنند و بدون آنها بسیاری از آثار و تجربههای ارزشمند هرگز شکل نمیگرفت.
تبادل تجربه و سیاستگذاری بلندمدت، رمز موفقیت تئاتر معلولین
آیا این جشنواره توانسته بستری برای گفتوگو و تبادل تجربه میان گروهها ایجاد کند؟
تجربه نشان میدهد که حتی اگر گفتوگوها رسمی و سازمانیافته نباشند، همین دیدن اجراهای یکدیگر، صحبت بعد از اجرا، پرسیدن سوالها و مقایسه مسیرها، به شکل واقعی تبادل تجربه را رقم میزند. گروهها از هم یاد میگیرند؛ از شیوه تمرین، برخورد با بازیگری، نحوه حل مشکلات اجرایی و شیوه هماهنگی با سایر اعضای گروه. این انتقال تجربه به شکل کلاس درس نیست، بلکه در همین فضاهای تعاملی و صمیمی شکل میگیرد. جشنواره باعث میشود نگاهها بارزتر شود، گروهها بفهمند تنها نیستند و مسیرهای مختلفی برای رسیدن به اهداف وجود دارد؛ این گفتوگوها انگیزه و امید ایجاد میکنند و افراد را به ادامه مسیر ترغیب میکنند.
اگر رسانهها بخواهند مؤثرتر عمل کنند، چه نوع نگاهی به تئاتر معلولین باید داشته باشند؟
پیامی که از دل تجربه و مشاهده واقعی شکل گرفته باشد، از شعار و اظهار نظرهای نمادین ارزشمندتر است. این جشنواره نشان داد که تئاتر معلولین فعالیتی نمادین یا صرفاً حمایتی نیست، بلکه ظرفیت واقعی فرهنگی و هنری دارد و اگر درست دیده شود، میتواند بخش جدی و جریانساز بدنه تئاتر کشور باشد. مدیران فرهنگی باید بدانند هنرمندان دارای معلولیت نیازمند ترحم یا نگاه از بالا نیستند؛ آنها نیاز دارند فرصت برابر، اعتماد، استمرار و حمایت واقعی داشته باشند.
حمایت صرفاً در قالب جشنواره یا مناسبت کوتاهمدت کافی نیست، زیرا بدون سیاستگذاری بلندمدت و ایجاد زنجیرهای از آموزش، تولید و اجرا، جریان تئاتر معلولین شکل نمیگیرد و انرژی هنرمندان به مرور تحلیل میشود. رسانهها نیز نقش تعیینکنندهای دارند؛ آنها نه تنها میتوانند آثار را دیده کنند، بلکه با ارائه روایتهای عمیق، تحلیلی و حرفهای، نگاه جامعه را به این عرصه تغییر دهند و ارزش واقعی هنر معلولین را برجسته کنند.
سرمایهگذاری هنری و نگاه حرفهای، کلید ارتقای تئاتر معلولین
این تجربه چه تأثیری بر نگاه هنری و اجتماعی شما به تئاتر گذاشته است؟
هنرمندان معلول فقط اجراکننده نیستند؛ آنها خالق اندیشه، تصویر و معنا هستند و میتوانند درباره انسان، جامعه، امید، رنج و زیبایی سخن بگویند، درست همانقدر عمیق و تأثیرگذار که هر هنرمند دیگری میتواند. پیام نهایی این است که باید به تئاتر معلولین به چشم سرمایه نگاه کرد، نه صرفاً یک فعالیت حمایتی کوتاهمدت. اگر بستر درست فراهم شود، اعتماد واقعی شکل بگیرد و نگاه حرفهای جایگزین نگاه احساسی شود، این جریان میتواند هم کشور را غنیتر کند و هم جامعه را انسانیتر سازد. این جشنواره نشان میدهد که وقتی هر هنری جدی گرفته شود، معلولیت دیگر موضوع اصلی نیست؛ بلکه انسان و خلاقیت اوست که دیده میشود.
اگر قرار باشد یک جمله از دل این جشنواره به مدیران فرهنگی و رسانهای کشور منتقل شود، آن جمله چیست؟
اولین قدم برای مؤثرتر شدن رسانهها، تغییر نگاه از ترحم به تحلیل حرفهای است. رسانهها باید تئاتر معلولین را همانطور که هر اثر حرفهای دیگر را میبینند، مشاهده کنند؛ با نگاه دقیق و منتقدانه. وقتی نمایش یک گروه معلول اجرا میشود، نباید تنها به این اشاره شود که «با وجود محدودیتها، نمایش اجرا شد»، زیرا این نوع نگاه هرچند مثبت به نظر برسد، ارزش هنری اثر را کاهش میدهد. مهم این است که رسانهها به بررسی محتوای نمایش، پیام آن برای مخاطبان، میزان موفقیت در اجرا و نقاط قوت و ضعف اثر بپردازند. رسانهها باید به هنرمندان دارای معلولیت هویت هنری مستقل بدهند، نه صرفاً هویت اجتماعی یا حمایتی.
روایتهای رسانهای مؤثر میتواند شامل گزارش از فرایند تمرینها، کارگردانی، شکلگیری ایده، چالشها و حتی اختلاف نظرهای گروه باشد. چنین پوششی هم باعث جذب مخاطب جدی میشود و هم فضای عمومی را نسبت به تئاتر معلولین ارتقا میدهد و هنر این حوزه را در بدنه فرهنگ و هنر کشور برجسته میکند.
برای ارتقای کیفیت تئاتر معلولین، باید این حوزه به عنوان یک شاخه تخصصی هنری شناخته شود و نه صرفاً یک فعالیت حمایتی. ایجاد آموزشهای مستمر و حرفهای ضروری است، زیرا بسیاری از هنرمندان دارای معلولیت استعداد بالایی دارند، اما به دلیل نبود کارگاهها و مربیان تخصصی فرصت رشد کامل پیدا نمیکنند.
حمایت مالی پایدار و هدفمند نیز اهمیت ویژهای دارد؛ تولید تئاتر فرآیندی زمانبر است و بدون امنیت مالی، کیفیت آثار کاهش مییابد. فراهم کردن سالنهای مناسب، حملونقل و امکانات اجرایی نیز نقش کلیدی دارد؛ وقتی گروهها تنها برای جشنواره تمرین میکنند، نگاه آنها کوتاهمدت میشود و فرصت برای رشد و بلوغ هنری محدود میماند.
در نهایت، ایجاد شبکههای ارتباطی بین گروههای تئاتر معلول در استانهای مختلف میتواند به تجربهای گسترده و قابل توسعه تبدیل شود و مسیر پیشرفت این هنر را تسهیل کند، به طوری که استانداردها و کیفیت کلی تئاتر معلولین در کشور به شکل قابل توجهی ارتقا یابد.
انتهای پیام/
