نسل جوان در تیررس جنگ رسانهای؛ مداحان چگونه سپر دفاعی میشوند؟
امیرعلی شریفی از شعرای آیینی در گفتوگو با خبرنگار خبرگزاری آنا با اشاره به جایگاه مداحی و هیأت در تأثیرگذاری اجتماعی بیان داشت: اگر بخواهیم به تأثیرگذاری کلی پدیده مداحی و هیأت اشاره کنیم، از آنجایی که مخصوصاً بخش مداحی در هیأت مستقیماً با عواطف و احساسات مردم درگیر است و روی آنها تأثیر میگذارد، این خودش یک ویژگی کهن و در حقیقت یک امتیاز بزرگ برای این هنر محسوب میشود.
مداحی، هنر وحیانی در مقابله با ضربان شیطانی غرب
وی افزود: این هنر میتواند دقیقاً همان نقشی را ایفا کند که دنیای غرب از ابزارهای هنری خودش استفاده میکند؛ منتها آنها از هنری بهره میبرند که میشود گفت ضربان شیطانی دارد، اما مداحی دقیقاً هنر وحیانی و الهی است و میتواند در مقابله با آن ابزارها بایستد.
شریفی با تأکید بر اینکه هنر و رسانه دنیای غرب در تمام این سالها و حتی دههها تأثیرگذاری جدی روی ما داشتهاند، ابراز داشت: «مداحی» یکی از هنرهایی است که میتواند به مقابله با این پدیده شیطانی برود، چرا که به اصل فیض و منبع اولیه وحی، یعنی اهلبیت (ع) متصل است. به همین دلیل، اگر بخواهیم به پدیدهای بسیار تأثیرگذار در ساحت اجتماعی اشاره کنیم، «مداحی» یکی از مهمترین آنها است.
استفاده از ظرفیت احساسات برای مقابله با هجوم فرهنگی
وی درباره اینکه این تأثیرگذاری چگونه اتفاق افتاد، ادامه داد: غرب از طریق هنر، احساسات و عواطف بر مخاطب خود و بر جوامعی که قصد تسلط بر آنها را داشته، اثر گذاشته است. ما هم برای مقابله با این هجوم فرهنگی باید از همان ابزار استفاده کنیم؛ یعنی ابزار احساسات و عواطف. بهترین راه تأثیرگذاری، استفاده از همین ظرفیت است و «مداحی» دقیقاً به همین دلیل پدیدهای اثرگذار محسوب میشود.
این شاعر آیینی با بیان اینکه «مداحی» یک هنر ترکیبی است، اظهار داشت: پدیده هیأت نیز یک تشکیلات مرکب از بخشهای مختلف است که تجلی اصلی آن در مداحی دیده میشود. با این هنر ترکیبی و با کل پدیده هیأت میتوان در یک نبرد فرهنگی با فرهنگ مهاجم مقابله کرد.
وی با اشاره به اینکه مداحی یکی از پایگاههای اصلی ادبیات مقاومت است، گفت: البته وارد تعریفهای دانشگاهی ادبیات پایداری نمیشوم، اما تعریفی که به نظر میرسد دقیقتر است این است که هر ادبیاتی که روایت ایستادگی در برابر ظلم را در تاریخ بیان کند، ادبیات مقاومت محسوب میشود.
شریفی با بیان اینکه ریشه و سرچشمه هیأت، مداحی و روضهخوانی، واقعه کربلا است، تصریح کرد: یعنی نمادینترین مواجهه با ظلم در طول تاریخ است. به همین دلیل، مداحی میتواند پایگاه اصلی ادبیات مقاومت باشد. اما نکته مهم این است که این پایگاه بودن حفظ شود و بهویژه شاعران و مداحان دچار استحاله و رنگ عوضکردنهای صوفیانه و مشابه آن نشوند.
خط قرمز: پرهیز از تصویرسازی صرفاً زمینی از امام حسین (ع)
وی افزود: البته منظورم این نیست که فقط مداحی حماسی یا صرفاً اشعار انقلابی خوانده شود. عرفان، بیان احساسات نسبت به معصومین (ع)، مرثیه، عاطفه و روایت تاریخی، همه جزو مداحی هستند. اما مشکل از جایی شروع میشود که یک شاعر یا مداح، امام حسین (ع) را صرفاً در حد یک معشوق زمینی تصویر میکند؛ رابطهای صرفاً محب و محبوب، بدون هیچ نشانی از امام حسینی که در برابر یزید ایستاده است. این همان استحالهای است که عرض کردم.
نیاز امروز به گسترش ادبیات مقاومت و جهتگیری کلی آثار
این شاعر آیینی با بیان اینکه مداحی قطعاً پایگاه ادبیات مقاومت است، خاطرنشان کرد: امروز بیش از هر زمان دیگری به گسترش این ادبیات نیاز داریم، چراکه با ظالمترین ظالمان عالم روبهرو هستیم. در این راستا مداحی و هیأت بهترین ابزار برای ریشهدار کردن فرهنگ مقاومت در سطح جامعه هستند.
وی ادامه داد: بنابراین اشعار حماسی، ظلمستیز و انقلابی باید پررنگتر باشند، البته بدون غفلت از سایر گونههای مداحی. جهتگیری کلی آثار یک شاعر یا مداح باید مخاطب را به ایستادن در برابر ظلم سوق دهد؛ در این صورت پایگاه ادبیات مقاومت به معنای واقعی شکل میگیرد.
خطر تغییر هویت دینی و فرهنگی در فضای شبکههای اجتماعی
شریفی با اشاره به نقش آرایش دفاعی و هجومی در عرصه تبلیغ و مداحی بیان داشت: به نظر من جملات پایانی رهبر معظم انقلاب درباره «آرایش دفاعی و هجومی» صرفاً محدود به دیدار خاصی نبود و خطاب به کلیه دستگاههای تبلیغاتی و فرهنگی بود که یکی از مهمترین ارکان آنها هیئات هستند؛ بنابراین برداشت من این است که منظور حضرت آقا این بود که در همه عرصههای فرهنگی، نباید فقط در موضع دفاعی باقی بمانیم، بلکه باید به نقاط ضعف دشمن حمله کنیم.
وی گفت: این بخش را بیشتر بر عهده سخنرانان و منبریها میدانم، هر چند مداحان هم باید جایگاه خودشان را در این آرایش هجومی پیدا کنند. به نظر من، مخاطب اصلی این سخنان، کل دستگاه تبلیغاتی جبهه فرهنگی انقلاب است.
این فعال فرهنگی با هشدار درباره خطر تغییر هویت دینی، تاریخی و فرهنگی در مداحی ابراز داشت: در مورد خطر تغییر هویت دینی و فرهنگی باید بگویم که این یکی از چالشهای جدی امروز مداحی است. ما با انسانی مواجه هستیم که شمایل کلی او در سالهای اخیر تغییر کرده؛ انسانی که بخش زیادی از وقتش با گوشی و شبکههای اجتماعی میگذرد. این تغییر شمایل، نوع تبلیغات، تولیدات رسانهای و حتی مداحی را تحت تأثیر قرار داده است.
وی افزود: البته مداحی هم تغییر کرده و متأسفانه بسیاری از این تغییرات منفی بوده است؛ بهویژه تغییراتی که متأثر از فضای شبکههای اجتماعی است. در حالی که شأن اهل بیت (ع) اجازه نمیدهد که مداحی با هر تغییری سازگار شود. پس خطر تغییر هویت در مداحی به مراتب پررنگتر و خطرناکتر از بسیاری از عرصههای دیگر است.
نقش زینبی مداحان در روایت فاتحانه
شریفی با بیان اینکه تأکید رهبر انقلاب بر نقش مداحان به مثابه نقش حضرت زینب (س) در واقعه کربلا یکی از کلیدیترین جملات دیدار مداحان با معظمله است، اظهار داشت: ایشان میدان بسیار وسیع و سنگینی را برای مداحان ترسیم کردند؛ آن هم میدان روایت.
وی ادامه داد: حضرت آقا در عرصه روایت همواره به اسطورههایی مانند حضرت زینب (س) و شهید آوینی اشاره میکنند. این یعنی کسانی که وظیفه روایت را بر عهده دارند، باید با تکیه بر سیره این اسطورهها، روایت فاتحانه ارائه دهند. همانطور که در تاریخ کربلا، تلاشهای حضرت زینب (س) و امام سجاد (ع) ورق را برگرداند، امروز هم نوع روایت میتواند نتیجه یک نبرد را در افکار عمومی تغییر دهد.
این شاعر آیینی تصریح کرد: نمونههای معاصر آن را در جنگ ۳۳روزه، در تحولات منطقه و حتی در جنگهای اخیر خودمان میبینیم. روایت صحیح و فاتحانه میتواند حقیقت یک واقعه را تثبیت کند. این نقش زینبی، امروز در فضای مداحی و شعر هم قابل تحقق است.
مداحی باید جهتدهی کند
وی با اشاره به ادبیاتسازی و مسئولیت مداحی گفت: ادبیات میتواند سرنوشت یک جریان را تغییر دهد. خلق واژه، اصطلاح و عبارت، اثر اجتماعی عظیمی دارد. مداحی میتواند با خلق ادبیات، جریان مقاومت را در جامعه زنده نگه دارد. نمونههای تاریخی متعددی وجود دارد؛ از نوحههای پیش از انقلاب گرفته تا شعار «ای لشکر صاحب زمان». اینها نشان میدهد که یک نوحه یا یک عبارت چگونه میتواند هزاران نفر را به میدان بیاورد.
شریفی با تأکید بر اینکه ادبیات مداحی، نقش جدی در جهتدهی اجتماعی دارد، خاطرنشان کرد: برداشت من از بیانات رهبر انقلاب این است که مداحی نباید صرفاً احساسی باشد، بلکه باید جهتدهی کند. اگر مخاطب بعد از شنیدن یک مداحی نداند که در قبال مسائل روز جامعه چه موضعی باید داشته باشد، آن مداحی کار خود را کامل انجام نداده است.
وی افزود: نمونههای موفق این رویکرد را میتوان در مداحیهایی دید که توانستند مسائل روز، مانند دفاع از حرم، را برای مخاطب تبیین کنند. هر چند ذات روضه امام حسین (ع) خود جهتدهنده است، اما هرچه این تبیین آگاهانهتر باشد، اثرگذاری آن گستردهتر خواهد بود.
هوشیاری در برابر نفوذ فرهنگ طاغوت و تقلید از کنسرتها
این فعال فرهنگی درباره هشدار رهبر معظم انقلاب به نفوذ موسیقی و فرهنگ طاغوت در مداحی بیان داشت: باید گفت که متأسفانه امروز برخی جریانها از فرهنگ طاغوت دوران قبل از انقلاب هم جلوتر رفتهاند. واژه طاغوت بسیار هوشمندانه بهکار رفته است؛ چراکه طاغوت یعنی هرجایی که حکومت الله در آن حاکم نباشد.
منتها پایبندی به شرع و حفظ شأن اهل بیت (ع) در موسیقی، شعر و فضای هیأت ضروری است. این یادآوری مهمی برای هیأتیها و مداحان است.
وی ادامه داد: نقش مداحان در مصونسازی نسل جوان از جنگ رسانهای دشمن، قبل از هر چیز این است که خودشان مرعوب این فضا نشوند. اگر خروجی هیأتها در شبکههای اجتماعی شبیه کنسرتها و محصولات فرهنگی غربی شود، نمیتوان انتظار مصونسازی داشت.
شریفی ابراز داشت: امروز گاهی اقلیتی پرسر و صدا، تصویری نادرست از هیأت ارائه میدهد که اگر کنترل نشود، میتواند جریان غالب شود. برای مقابله با هجمهای که هویت ما را هدف گرفته، باید بازی را عوض کرد؛ نه اینکه با همان مؤلفههای هویتی دشمن، بخواهیم در برابرش بایستیم.
انتهای پیام/
