جوانان و هویت دینی؛ ضرورت درک عمیق ارزش‌ها و باورها در سخنان رهبر انقلاب

گروه فرهنگ خبرگزاری آنا ـ آزاده لرستانی: بیانات اخیر رهبر معظم انقلاب اسلامی حضرت آیت‌الله العظمی خامنه‌ای در دیدار دست‌اندرکاران کنگره بزرگداشت ۵۵۸۰ شهید استان البرزنقشه‌ای عمیق برای حفظ و بازتولید هویت دینی جوانان در شرایط پیچیده و متکثر امروز جامعه ایران است. در واقع سخنان معظم‌له، پیوندی معنادار میان «یاد شهدا» و «آینده جوانان» برقرار می‌کند؛ پیوندی که اگر درست فهم و اجرا نشود، هویت دینی به شعاری عاطفی و کم‌اثر تقلیل خواهد یافت.

هویت دینی؛ فراتر از احساسات زودگذر

رهبر فرزانه انقلاب با صراحت در این دیدار هشدار می‌دهند که تقلیل حرکت شهدا به احساسات لحظه‌ای، «ظلم به حادثه و ظلم به اشخاص» است. این گزاره، از منظر علمی و تربیتی نکته‌ای کلیدی است، اینکه «هویت دینی» برخلاف تصور رایج حاصل درک، انتخاب آگاهانه و درونی‌سازی ارزش‌ها است. جوانی که از آسایش، خانواده و آینده ظاهراً امن خود می‌گذرد، با یک تحریک احساسی ساده به چنین تصمیمی نمی‌رسد؛ بلکه پشت این انتخاب، منظومه‌ای از باورها، معنا‌ها و انگیزه‌های عمیق نهفته است؛ بنابراین در فضای دانشگاهی امروز، اگر هویت دینی جوانان صرفاً با مناسک، مراسم یا شعار‌های کلی معرفی شود، نه تنها ماندگار نخواهد بود، بلکه در مواجهه با پرسش‌ها و چالش‌های فکری فرو می‌ریزد. تأکید رهبر انقلاب بر «پیدا کردن انگیزه‌ها» دقیقاً ناظر به همین ضرورت است.

شوق الی‌الله؛ هویت‌ساز فراموش‌شده

یکی از مهم‌ترین مؤلفه‌هایی که ایشان برجسته می‌کنند، «شوق به لقاءالله» است؛ مفهومی که در ادبیات رسمی کمتر به زبان روز ترجمه شده است. این شوق به تعبیر علمی، همان معناجویی غایی انسان است؛ نیازی که اگر پاسخ درست نگیرد، به پوچی، مصرف‌زدگی یا هویت‌های جعلی پناه می‌برد.

از سویی دیگر شهدا نمونه‌های عینی جوانانی هستند که به این معنا دست یافته‌اند؛ آن هم در متن جامعه و در دل مسئولیت اجتماعی. پس انتقال این تجربه به نسل امروز، نیازمند روایت‌های عمیق، هنرمندانه و قابل فهم است؛ همان نکته‌ای که رهبر انقلاب از آن به «تلاش دوم» یاد می‌کنند. در واقع کتابی که خوانده نشود و فیلمی که دیده نشود، حامل هویت نخواهد بود.

احساس تکلیف دینی؛ تبدیل باور به کنش

از نگاه معظم‌له، «احساس تکلیف دینی» عامل مهم دیگری در حرکت جوانان است؛ احساسی شبیه به نماز که واجب، روشن و غیرقابل تعویق است و در ادبیات تربیتی، این همان مرحله‌ای است که ارزش‌ها از سطح باور ذهنی به تعهد عملی تبدیل می‌شوند. دانشگاه، مدرسه و رسانه اگر نتوانند این احساس مسئولیت را به زبان عقلانی و متناسب با مسائل روز منتقل کنند، دینداری به امری شخصی و منزوی تقلیل می‌یابد.

هویت دینی و حس مقابله با دشمن

نکته مهم دیگر در بیانات رهبر معظم انقلاب، تأکید بر «حس مقابله با دشمن» همانند یک مؤلفه هویتی است. جوانی که به بلوغ فکری می‌رسد، درمی‌یابد که هویت فرهنگی، دینی و تاریخی او مورد تهدید است. اگر این تهدید تبیین نشود، جای خود را به بی‌تفاوتی یا حتی هم‌ذات‌پنداری با الگو‌های بیگانه می‌دهد.

این در حالی است که از منظر دانشگاهی، این حس مقابله زمانی سالم و سازنده است که آگاهانه، مستدل و همراه با امید به آینده باشد؛ بنابراین شهدای ما دقیقاً در چنین چارچوبی قابل معرفی هستند: جوانانی آگاه، مسئول و انتخابگر.

جوان امروز؛ حافظ هویت در میدان نوین تأثیرات

در بخش دیگری از سخنان رهبر معظم انقلاب، نکته‌ای مطرح می‌شود که برای شناخت نسل امروز بسیار راهگشا است. ایشان با نگاهی صمیمی و امیدوارانه می‌فرمایند که جوان‌های امروز با وجود همه فشار‌ها و موج‌های رسانه‌ای، هویت دینی خود را حفظ و تقویت می‌کنند و این موضوع بسیار ارزشمند است. در واقع این نگاه، واقع‌بینانه و در عین حال دلگرم‌کننده است.

حال در زمانی زندگی می‌کنیم که ابزار‌های ارتباطی، شبکه‌های اجتماعی و دگرگونی‌های فرهنگی جهانی، ذهن و زندگی جوان ایرانی را از هر سو تحت تأثیر قرار داده‌اند. با این وجود بسیاری از جوانان هنوز اهل مسجد، هیئت، نماز و معنویت هستند یعنی در دل همین طوفان‌ها، ریشه‌خود را گم نکرده‌اند. رهبر معظم انقلاب دقیقاً همین حقیقت را یادآور می‌شوند: اینکه ایمان و هویت اصیل را می‌توان در میان گرد و غبار دنیای امروز نیز زنده نگه داشت.

از سویی دیگر باید توجه داشت این پایداری آسان نیست. ایستادن در برابر هجوم گسترده‌ی محتوا‌ها و انگیزه‌های متنوع، نوعی تاب‌آوری فرهنگی و توانایی حفظ باور و ارزش در میان فشار‌های روزمره را می‌طلبد. جوانی که هنوز برای نماز صبح بیدار می‌شود یا با عشق در مراسم مذهبی شرکت می‌کند، نمونه همین تاب‌آوری است؛ زیرا او کنشگر فرهنگی است که آگاهانه انتخاب می‌کند مؤمن بماند.

از بزرگداشت تا هویت‌سازی

در نهایت اینکه جمع‌بندی سخن رهبر انقلاب این است که بزرگداشت شهدا باید به انتقال انگیزه‌ها منجر شود، نه تنها محفلی برای بازتولید خاطره‌ها باشد، زیرا حفظ «هویت دینی» جوانان نیازمند برنامه‌ریزی عمیق، پیگیری مستمر و زبان متناسب با نسل جدید است. اگر این «نیمه دوم» جدی گرفته نشود، حتی بهترین نیت‌ها و پرهزینه‌ترین برنامه‌ها نیز به نتیجه نخواهد رسید.

در این اثنا می‌توان گفت که بیانات رهبر معظم انقلاب یک چارچوب نظری و عملی برای تربیت نسلی است که دینداری را در مسئولیت، معنا، انتخاب و کنش اجتماعی تعریف می‌کند؛ نسلی که هویت دینی‌اش، ریشه‌دار، عقلانی و آینده‌ساز است.