تمنای خرید نفت از ایران؛ سیاست تاکتیکی هند در برابر ترامپیسم

به گزارش خبرگزاری آنا، چندی پیش خبرگزاری «بلومبرگ» گزارشی در خصوص تمایل دهلی‌نو به ازسرگیری واردات نفت از ایران منتشر کرد. این تصمیم راهبردی در حوزه انرژی در حالی توسط دولت و حزب حاکم هند اتخاذ می‌شود که طی دهه‌های گذشته ایران به‌عنوان یکی از شرکای راهبردی هند در حوزه اقتصادی به دومین تأمین‌کننده نفت هندوستان تبدیل شده بود؛ روندی که با وضع مکانیسم تنبیهی علیه کشور‌های واردکننده نفت از ایران و روسیه توسط دولت ترامپ متوقف شد. اکنون هم اجرای تصمیم هند تا حد زیادی در گرو جلب رضایت آمریکاست.

با توجه به این تحولات، خبرنگار آنا مصاحبه‌ای با «امین رضایی‌نژاد» کارشناس مسائل شبه‌قاره انجام داده است:

آنا: با توجه به این‌که هند به دنبال ازسرگیری واردات نفت از ایران است و با عنایت به سابقه روابط تهران- دهلی نو در حوزه انرژی، آیا امکان بازگشت به وضعیت گذشته وجود دارد یا خیر؟

مسئله‌ای که وجود دارد این است که برخی از پالایشگاه‌های هند به‌گونه‌ای طراحی‌شده‌اند که به‌جز نفت ایران، روسیه و ونزوئلا را نمی‌توانند بپذیرند. اما با توجه به نظام تعرفه‌ای که ایالات‌متحده آمریکا به‌عنوان یک تنبیه برای واردات نفت از روسیه برای هند اعمال کرده، این کشور مجبور است نفت خود را از ایران تهیه کند و نکته دیگری که وجود دارد این است که اگر قرار باشد هند نفت را از ایران، روسیه و ونزوئلا وارد نکند؛ قیمت برند‌های دیگر نفت در بازار جهانی افزایش می‌یابد که این به ضرر کشور‌های واردکننده نفت ازجمله خود هند است.

به‌علاوه، در این صورت این کشور باید تغییراتی در پالایشگاه‌های خود ایجاد کند که مستلزم زمان و هزینه است. با توجه به رشد مصرف نفت در طبقه متوسط کشور هند که به شکل محصولات نفتی مانند بنزین و سایر مشتقات آن است، چنین کاری برای هند در زمان حال مقدور نیست. یعنی ممکن نیست که هندی‌ها در کوتاه‌مدت بتوانند نفت کشور‌های دیگر را جایگزین کنند که البته این مسئله نیز خودش باز مستلزم رایزنی‌های پیچیده‌ای است که بتواند فروشنده‌های دیگر را برای تأمین بخشی از نفت موردنیاز این کشور مجاب کند که این هم خودش یک پروسه زمان‌بر است؛ زیرا آنها هم باید برای تولید نفت موردنیاز هند زمان داشته باشند. ترکیب چنین عواملی باعث می‌شود که این کشور فشار‌های اقتصادی آمریکا از طریق نظام تعرفه‌ای- تنبیهی را تحمل کند برای این‌که بتواند فعلاً نفت موردنیاز خود را از طریق ایران تأمین کند، چون ظاهراً هندی‌ها برای این‌که بتوانند در خصوص نظام  تعرفه‌ای به چانه‌زنی با آمریکا بپردازند؛ واردات نفت از روسیه را تحت فشار‌های موجود تا حدودی کاهش داده‌اند. به همین دلیل نمی‌توانند بیش از این واردات نفت از ایران را محدود کنند؛ بنابراین اگر بخواهیم بگوییم شرایط به شکل گذشته بازمی‌گردد یا خیر باید گفت نه، زیرا این گونه نیست که آمریکا بازهم مثل گذشته بتواند فروش نفت ایران را تحریم کند و جلوی واردات نفت هند از ایران را بگیرد. چون رشد مصرف داخلی این کشور بسیار زیاد است و اگر این رشد مصرف کاهش پیدا کند؛ عملاً تولید ناخالص ملی هند هم کاهش می‌یابد.

آنا: سطح روابط فعلی ایران و پاکستان چه تأثیری می‌تواند در تنظیم روابط ما با هند داشته باشد؟

ببینید، این دو مسئله حداقل در حوزه هیدروکربنی به هم مرتبط نیستند؛ چون خود پاکستان هم تمایلی به واردات مواد هیدروکربنی از سمت ایران نداشته است که بخواهد در این حوزه به رقیب هند تبدیل شود؛ یا این که بگوییم این مسئله ممکن است تأثیری بر مناسبات امنیتی دو طرف داشته باشد. در حال حاضر، پاکستان با عربستان سعودی توافقنامه امنیتی امضا کرده است و حالا هم در حال رایزنی با بحرین و قطر برای پیوستن آنها به این پیمان است که به‌احتمال‌زیاد به امارات متحده عربی نیز تسری پیدا می‌کند. این مسائل به این دلیل به وقوع پیوسته که پاکستان بتواند نفت خود را این کشور‌ها تأمین کند؛ بنابراین این مسئله در خصوص رقابت‌های نفتی چندان اثرگذار نیست. در خصوص رقابت‌های امنیتی هم مسئله ما در مرز‌ها و رقابت بندر چابهار با بندر گوادر است. پس این موضوع نمی‌تواند تأثیرگذار باشد.

آنا: با توجه به شرایط فعلی و تنش هند با ایالات متحده آیا چرخش نسبی هند به سمت ایران ادامه‌دار خواهد بود یا نه؟

هند هر وقت که با کشور‌های غربی علی‌الخصوص ایالات‌متحده آمریکا به بحران برمی‌خورد، یک چرخش به شرق از خود نشان می‌دهد و با توجه به ظرفیت‌های عظیمی که برای جذب منابع دارد، به جذب منابع شرقی همچون نفت و انواع منابع هیدروکربنی و حتی گسترش ارتباطات در حوزه‌های دیگر اقدام می‌کند تا بتواند وزن راهبردی خود در برابر غربی‌ها را بالا ببرد. هندی‌ها اسم این سیاست را «استقلال‌خواهی» گذاشته‌اند و در مقاطع زمانی مختلف هم این کار را انجام می‌دهند. این سیاست بیشتر به یک بازی شبیه است. در حال حاضر اندیشکده‌هایی که روی سیاست حزب BJP تأثیر دارند، بر لزوم اتخاذ چنین سیاستی تا زمان اتمام دولت ترامپ تأکید دارند؛ بنابراین به نظر نمی‌رسد این موضوع دائمی باشد.

آنا: با توجه به روابط عمیق هند با رژیم صهیونیستی، در حوزه امنیتی واکنش اسرائیل را به روابط اخیر ایران و هند چگونه می‌بینید؟

رژیم صهیونیستی چندان بر این موضوع تأثیرگذار نیست یعنی این‌که عملاً نمی‌تواند نقش خاصی را در این خصوص بازی کند، زیرا اصولاً وزنی در حوزه منابع هیدروکربنی ندارد و حتی در بازار جهانی نفت چندان دارای قدرت عمل نیست. اما اگر منظور این است که به سبب این موضوع یک نظام تنبیهی را برای هندی‌ها در نظر بگیرد و روابط امنیتی خود را با آنها کاهش دهد؛ این مسئله نیز منتفی است، زیرا از زمان روی کار آمدن آقای ناراندرا مودی و حزب BJP از سال ۲۰۰۸ م به این طرف، روابط امنیتی دو طرف آن‌چنان به هم گره خورده است که رژیم صهیونیستی این نیاز موقت هندی‌ها به نفت ایران را درک کند و یک نظام تنبیهی برای این کشور در حوزه امنیتی در نظر نگیرد؛ چراکه رقابت این دو با ایران در حوزه‌های دیگری است.