ادامه مذاکرات هسته‌ای در شرایطی پرتنش؛ آینده گفت‌وگوها چگونه رقم خواهد خورد؟
به گزارش خبرگزاری آنا، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای رهبر معظم انقلاب اسلامی، روز چهاردهم خرداد در اجتماع عظیم و پرشور مردم در حرم مطهر امام خمینی (ره)، در تبیین مسئله ملی هسته‌ای، برخورداری ایران از چرخه کامل و افتخارآمیز سوخت هسته‌ای را نتیجه باور عمیق ملت و دانشمندان جوان کشور به شعار «ما می‌توانیم» خواندند.
ایشان با اشاره به تأثیرات گسترده و راهبردی صنعت هسته‌ای در پیشرفت علوم و صنایع دیگر تأکید کردند: «صنعت عظیم هسته‌ای بدون غنی‌سازی عملاً بی‌فایده است و آمریکا و رژیم صهیونیستی باید بدانند که برای تحقق هدف اصلی خود یعنی جمع کردن صنعت هسته‌ای در ایران، هیچ غلطی نمی‌توانند بکنند.»
در چشم‌انداز تقابل خطوط قرمز ایران با مطالبات زیاده‌خواهانه غرب، «عبدالرضا فرجی‌راد» عضو هیأت علمی گروه ژئوپلیتیک واحد علوم و تحقیقات دانشگاه آزاد اسلامی و سفیر پیشین ایران در نروژ و مجارستان، در گفتوگو با خبرنگار سیاسی خبرگزاری آنا، در پاسخ به این پرسش که فضای مذاکرات را چگونه ارزیابی می‌کند، گفت: تنش‌ها بالا رفته، اما شرایط تفاوت زیادی با هفته‌های گذشته ندارد. علت اصلی این مسئله آن است که مقامات آمریکایی آنچه را که در رسانه‌ها اعلام می‌کنند با آنچه پشت میز مذاکره مطرح می‌شود، متفاوت است. آنچه در رسانه‌ها گفته می‌شود، عمدتاً تحت تأثیر فشار‌های داخلی، فشار کنگره و جناح‌های افراطی است که اصرار دارند ایران هیچ‌گونه غنی‌سازی نداشته باشد.
وی با اشاره به سبک مدیریتی دولت ترامپ افزود: طبیعتاً در رسانه‌ها یک موضع اعلام می‌شود، اما در پشت صحنه و در میز مذاکرات تمایلاتی برای پذیرش سطحی از غنی‌سازی در ایران مشاهده می‌شود. اخیراً نیز بحث‌هایی درباره مکان غنی‌سازی و تشکیل کنسرسیوم مطرح شده است که ایران نیز آمادگی پاسخ به آن را دارد. این مسئله خود می‌تواند به‌عنوان نوعی منیفست برای ادامه مذاکرات تلقی شود و بعید است که مذاکرات به این زودی‌ها پایان یابد. دور ششم مذاکرات نیز به‌زودی آغاز خواهد شد.
سفیر پیشین ایران در نروژ و مجارستان با اشاره به جلسه پیش روی شورای حکام گفت: شورای حکام با توجه به هماهنگی اروپا و آمریکا، احتمالاً ایران را محکوم خواهد کرد، اما در حال حاضر این موضوع به شورای امنیت ارسال نمی‌شود، چون منتظرند ببینند مذاکرات میان ایران و آمریکا به کجا خواهد رسید. اگر این مذاکرات در مسیر مثبتی پیش برود، بعید است مکانیسم ماشه فعال شود؛ چراکه قطعنامه شورای حکام مقدمه‌ای برای فعال‌سازی مکانیسم ماشه (اسنپ بک) است. اما اگر این روند مثبت نباشد، اروپایی‌ها و آمریکایی‌ها می‌توانند با استناد به این قطعنامه، کار را به شورای امنیت بفرستند و مسیر خود را هموارتر کنند.
این تحلیل‌گر مسائل بین‌الملل درباره سخنان اخیر مقام معظم رهبری و تأثیر آن در روند مذاکرات افزود: صحبت‌های رهبری را می‌توان بخشی از استراتژی مذاکراتی دانست. رهبر انقلاب پیشنهاد آمریکا را در تضاد با شعار «ما می‌توانیم» ارزیابی کردند. این سخنان در واقع پشتوانه‌ای برای تیم مذاکره‌کننده ایران و پیامی به طرف مقابل بود که ایران غنی‌سازی را رها نخواهد کرد. با توجه به هزینه‌هایی که صرف شده و امکاناتی که فراهم آمده، این یک دانش بومی محسوب می‌شود و طبیعتاً ایران حاضر نیست آن را کنار بگذارد.
وی ادامه داد: ایران ممکن است محدودیت‌هایی را بپذیرد تا اعتماد طرف مقابل جلب شود و نشان دهد که به دنبال تولید سلاح هسته‌ای نیست، اما اصل غنی‌سازی را کنار نخواهد گذاشت. پس از سخنان رهبری نیز پیام‌هایی میان طرفین رد و بدل شده است. در حال حاضر برخی رسانه‌های آمریکایی روی این مانور می‌دهند که شاید ایران بتواند مقدار محدودی از اورانیوم را در خاک خود غنی‌سازی کند (که این عقب‌نشینی از موضع غنی‌سازی صفر است). البته این موضوع در آمریکا نیز با واکنش‌هایی همراه بوده، ازجمله رئیس حزب دموکرات که اعلام کرده در این صورت باید موضوع به کنگره ارجاع شود.
این استاد دانشگاه با اشاره به ادامه‌دار بودن مذاکرات و پیچیدگی‌های پیش رو افزود: مذاکرات ادامه خواهد یافت و در مرحله بعد حساس‌تر خواهد شد. موضوع غنی‌سازی به بحث اصلی تبدیل می‌شود و طرفین به دنبال یافتن راه‌حل‌هایی خواهند بود که در این میان میانجی‌ها نقش بسیار مهمی خواهند داشت. اگر پلن‌های جایگزین شکست بخورد، مذاکرات بسیار سخت‌تر خواهد شد.
فرجی‌راد در پاسخ به این سؤال که موضوع کنسرسیوم هسته‌ای در چه مرحله‌ای است، گفت: تاکنون 2 پیشنهاد در قالب کنسرسیوم مطرح شده است؛ یکی انجام غنی‌سازی در کشورهای عربی و دیگری انجام آن در یک کشور ثالث خارج از منطقه. این پیشنهادات هنوز نهایی نشده‌اند، اما اگر کنسرسیوم توافق شود، به این معنا نیست که از فردای آن روز تمام فعالیت‌های هسته‌ای در ایران متوقف خواهد شد. بلکه این طرح یک نوع همکاری منطقه‌ای با مشارکت آمریکا محسوب می‌شود که در آن بخشی از غنی‌سازی در ایران و بخشی دیگر در خارج از کشور انجام خواهد شد.
وی افزود: ایران بر انجام بخشی از این فرآیند در داخل کشور تأکید دارد، در حالی که طرف غربی مایل است همه فرآیند خارج از خاک ایران انجام شود. حتی گمانه‌زنی‌هایی مطرح شده که فعالیت‌ها در یکی از جزایر خلیج فارس انجام شود. اما هیچ‌یک از این گزینه‌ها تاکنون به نتیجه نرسیده و مذاکرات باید از سر گرفته شود تا روشن شود طرف مقابل تا چه اندازه آماده پذیرش مقاومت ایران است.
این کارشناس مسائل بین‌الملل گفت: آنچه در حال حاضر محتمل‌تر به نظر می‌رسد، دستیابی به یک توافق موقتی است تا مسیر برای پیشبرد بحث کنسرسیوم هموارتر شود. اروپا زمان زیادی ندارد و باید به جامعه بین‌المللی نشان دهد که ایران و آمریکا به سمت تفاهم حرکت می‌کنند. تحقق کنسرسیوم نیازمند زمان است و اجرای آن مستلزم برگزاری جلسات متعدد برای مشخص شدن نقش کشورهای عربی، آمریکا و محل اجرای طرح خواهد بود. بنابراین، احتمال دارد در شرایط فعلی، اختیاری به ایران داده شود تا برای رفع نیاز‌های خود، حداقلی از غنی‌سازی را تحت نظارت شدید آژانس انجام دهد. این موضوع می‌تواند نگرانی طرف‌های غربی را نسبت به ساخت سلاح هسته‌ای کاهش دهد.
وی در پایان تأکید کرد: آمریکایی‌ها خود به خوبی از اختلافات داخلی‌شان آگاه هستند. گروه‌هایی مانند حامیان ترامپ در برابر جریان‌های دیگر، هر کدام منافع خاص خود را دنبال می‌کنند و همین مسئله فضای مذاکرات را پیچیده‌تر کرده است.
انتهای پیام/
