جای خالی خلاقیت در ضیافت رمضانی تلویزیون و پلتفرم‌ها
به گزارش خبرنگار خبرگزاری آنا، ماه مبارک رمضان و ایام نوروز دو مناسبت مهم و طلایی برای برنامه‌سازان تلویزیون در قالب‌های مختلف است. بسیاری از برنامه‌ها و مجموعه‌های داستانی خاطره‌ساز تلویزیون نیز با این ایام در ذهن مخاطبان ماندگار شده‌اند.
بدیهی است همزمانی این دو مقطع که به اقتضای شناور بودن تقویم قمری رقم می‌خورد، می‌تواند یک فرصت طلایی برای این رسانه باشد و لحظات جذابی را برای مخاطبان رقم بزند. البته اگر تدبیر و هنر لازم برای بهره‌گیری از این این فرصت طلایی وجود نداشته باشد، این فرصت می‌تواند همچون شمشیری دولبه نقش پاشنه آشیل تلویزیون را ایفا کند.
امسال سومین سالی بود که بخش‌هایی از ماه رمضان (و این بار یک سوم پایانی آن) با نوروز همزمان شده بود. در اولین هفته اسفندماه سال ۱۴۰۳ محسن برمهانی معاون سیما در نشست خبری اعلام برنامه‌های ماه رمضان و نوروز ۱۴۰۴بر همین نکته به عنوان فرصتی برای ارائه برنامه‌های باکیفیتی اشاره کرد و نوید پخش برنامه‌هایی متفاوت را به بینندگان تلویزیون داد. البته او و مدیران تلویزیون به چالش‌های همزمان شدن لیالی قدر و ایام شهادت حضرت علی (ع) با روز‌های نخستین نوروز نیز تأکید داشتند که حال و هوای متفاوت و خاصی را در پخش برنامه‌ها طلب می‌کرد.
سریال‌هایی کم جان که خاطره ساز نشد
تلویزیون در این دو مناسبت، با تمام داشته‌های خود پا به میدان گذاشت. در حوزه برنامه‌های ماه رمضان ابرنامه‌های امتحان پس‌داده و پرمخاطبی همچون «محفل» و «زندگی پس از زندگی» و پخش سریال‌های رمضانی همچون «ذهن زیبا»، «مرهم» و «بدل» و البته ویژه‌برنامه‌های سحر و افطار شاخص‌ترین برنامه‌های این رسانه بودند. سه مجموعه داستانی اصلی تلویزیون که از شبکه‌های یک تا سه روی آنتن رفت هیچ گاه نتوانست به گرد پای سریال‌های محبوب رمضانی در سال‌های دهه هشتاد برسد؛ آثاری ماندگار که از اوایل دهه هفتاد و در شرایطی که تلویزیون دارای سه شبکه اصلی بود به عنوان یکی از برنامه‌های اصلی در ماه مبارک رمضان روی آنتن رفتند. به‌این‌ترتیب، این سریال‌ها به عنصری جدایی‌ناپذیر در سفره افطار شب‌های رمضانی مخاطبانی تبدیل شدند که روز خود را با روزه سپری کرده بودند.
دهه هشتاد را می‌توان دهه طلایی سریال‌سازی تلویزیون در ماه مبارک رمضان معرفی کرد. دهه‌ای که طلیعه اش با مجموعه «گمگشته» به کارگردانی رامبد جوان آغاز شد. درادامه، رضا عطاران با «خانه‌به‌دوش» (۱۳۸۳)، «متهم گریخت» (۱۳۸۴) و «بزنگاه» (۱۳۸۷) پای کمدی با سبک و سیاق خودش را به ضیافت رمضانی تلویزیون باز کرد.
دراین بین، مجموعه‌های جدی با رویکرد‌های معناگرا یا اجتماعی همچون «کمکم کن» (قاسم جعفری)، «اغماء» (سیروس مقدم)، «میوه ممنوعه» (حسن فتحی)، «صاحب‌دلان» (محمدحسین لطیفی)، «جراحت» (محمدمهدی عسگرپور)، «آخرین گناه» (حسین سهیلی‌زاده) و ... نیز در سال‌های میانی دهه هشتاد روی آنتن رفتند.
برخی از این آثار پرمخاطب همچون «صاحب‌دلان» و «میوه ممنوعه» به نمونه‌هایی جذاب و تاکنون تکرار ناشدنی در تاریخ تلویزیون بدل شدند و برخی دیگر همچون «اغما» مجموعه‌هایی و جریان‌ساز و چالش‌برانگیز بودند. هر چه بود، سریال‌های تلویزیون توانسته بودند ماه رمضان را به‌معنای واقعی کلمه به یک «مناسبت» و یک بستر پرمخاطب در تلویزیون تبدیل کنند؛ به‌گونه‌ای که در سال‌های میانی و پایانی دهه هشتاد، تماشای سریال‌های این ماه به یک سنت «رمضانی، رسانه‌ای و خانوادگی» تبدیل شده بود.
از ابتدای دهه نود، این سنت با افول و گسست همراه شد و این شرایط در سال‌های بعد نیز ادامه پیدا کرد و به‌جز چند استثنا، تلویزیون دیگر نتوانست در پخش برنامه‌های رمضانی به سال‌های طلایی دهه‌ی هشتاد بازگردد؛ وضعیتی که در چهار پنج سال اخیر تشدید هم شده‌است و امسال هم شاهد تغییری در این زمینه نبودیم.
افطار و سحر با طعم تکرار
ویژه‌برنامه‌های سحر و افطار تقریباً بر همان سیاق سال‌های اخیر و با محتوا و دکور قابل‌پیش‌بینی روی آنتن رفت. در ساعات افطار که تلویزیون به نسبت سحر مخاطبان بییشتری دارد، «هلال» در شبکه یک باوجود پرداختن به مهمانان غیرایرانی و فرهنگ و آداب و رسوم آنها نتوانست از این ظرفیت برای تولید اثری پرمخاطب بهره بگیرد.
«پناه» در شبکه دو همچون سال گذشته با حمایت آستان قدس رضوی و از جوار بارگاه منور حضرت علی‌بن موسی‌الرضا روی آنتن رفت. این برنامه نیز در همان قالب مألوف و کسل‌کننده برنامه‌های گفت‌وگومحور باقی‌ماند؛ قالبی که در بستر دکور‌های مجلل و چشم‌نواز، اما فاقد روح و معنا جاری می‌شود.
«زندگی پر از زندگی» با اجرا و تهیه‌کنندگی عباس موزون که از سال ۹۹ به‌عنوان برنامه‌ای جنجالی و پرمخاطب و در قالب ویژه‌برنامه افطار روی آنتن شبکه چهار می‌رود، به جز چند قسمت نتوانست از ورطه‌ی تکرار خارج شود به‌گونه‌ای که سوژه‌های ملتهب و روایت‌های جذاب تجربه‌گران هم دچار تکرار در شیوه روایت شدند که دیگر برای مخاطب جذابیت چندانی نداشت.
پلتفرم‌ها و سفره پر از خالی برای رمضان!
تلویزیون در سال‌های اخیر رقیب قدری همچون سکو‌های پخش شبکه نمایش خانگی یا همان سامانه‌های پخش ویدئوی درخواستی (وی اودی) پیدا کرده است. این رسانه با توجه به گسترش روزافزون خود و دایره نفوذ بالایی که در سال‌های اخیر کسب کرده‌اند. می‌توانند بستری مناسب برای تولید و پخش برنامه‌های مرتبط با ماه مبارک رمضان باشند، اما اغلب این پلتفرم‌ها نیز با دست خالی ماه رمضان امسال را سپری کردند.
البته پلتفرم‌های پرمخاطب برنامه‌هایی همچون تلاوت قرآن کریم با صدای قاریان و با سبک‌های مختلف، بیان احکام یا پخش تواشیح و ادعیه وارده و همچنین مداحی های مرتبط با ایام شهادت حضرت امیرالمومنین علی ( ع) را در برنامه‌های خود ارئه کردند، اما آنچه مدنظر است تولید و پخش مجموعه‌های داستانی و برنامه‌های گفتگومحوری است که موضوعات آن ویژه این ایام بوده و به مخاطبان ارئه شود.
در این بین «فیلیمو» فصل جدید برنامه «سپنج» را همزمان با آغاز ماه مبارک رمضان پخش کرد. برنامه‌ای گفتگومحور که در آن علی درستکار میزبان اندیشمندان و مفاخر ایران بود و با شعار گذر از روزمرگی و با هدف دعوت به تفکر گفت‌وگویی محض برنامه‌های خود را تقدیم مخاطبان کرد.
پیش ازماه مبارک رمضان، بیست و‌چهار برگ از کتاب سپنج با حضور چهره‌هایی مثل علی نصیریان، ساعد باقری، محمد بهشتی، ژاله آموزگار، نوش‌آفرین انصاری، مصطفی ملکیان، فاضل نظری و دیگر اندیشمندان، نویسندگان و متفکران ورق خورده و کتاب سپنج در ماه مبارک رمضان به صفحه پنجاهم خود رسید. «فیلم‌نت» هم نسخه سریالی فیلم «مسیح پسر مریم» با نام «دختران کوچه غم» را به عنوان سریال رمضانی خود پخش کرد.
کارنامه نه چندان درخشان در رمضان
در یک نگاه کلی می‌توان گفت که برنامه‌های تلویزیونی در ماه مبارک رمضان همچنان از ضعف خلاقیت و افتادن در ورطه تکرارم نمونه‌های موفق رنج میبرد. این وضعیت در حوزه شبکه نمایش خانگی بسیار بدتر بود و با برهوت برنامه‌ای رمضانی مواجه بودیم. اگرچه تولیداتی همچون «محفل» در برخی قسمت‌های خود همچنان جریان ساز، مفرح و خلاقانه بود، اما در مجموع میانگین برنامه‌های سیما در ماه رمضان نمره بالایی نگرفت.
با این حال شاید مدیران سیما همچنان با استناد به آمار‌های ارائه شده از سوی مرکز تحقیقات سازمان صداوسیما به رضایت نسبی و استقبال مخاطبان از این گونه برنامه‌ها دلخوش باشند، اما نمی‌توان از ضعف‌های مداوم این برنامه‌ها نیز غافل شد.
انتهای پیام/
