نور سبز خلیج عمان و پشت پرده تهدیدات اکولوژیکی

خلیج عمان، یک تکه آب به شکل قیف است که بین عمان و ایران قرار دارد و آب‌های دریای عرب در غرب را به تنگه هرمز و خلیج فارس در شرق متصل می‌کند. این آب‌راه استراتژیک نه تنها مسیر اصلی برای حمل‌ونقل بین‌المللی است، بلکه حمایت از صنایع ماهیگیری سنتی را نیز بر عهده دارد که برای اقتصاد چندین کشور منطقه حیاتی است.

یکی از ویژگی‌های برجسته این خلیج، شکوفه‌های مکرر فیتوپلانکتون است، افزایش ناگهانی جمعیت موجودات میکروسکوپی شبیه به گیاه که سنگ‌بنای شبکه غذایی آبزی را تشکیل می‌دهند. این شکوفه‌ها معمولا با الگو‌های فصلی هم‌خوانی دارند و زمانی ظاهر می‌شوند که شرایطی مانند دما، نور خورشید و مواد مغذی برای رشد فیتوپلانکتون مساعد باشند.
باد‌های موسمی و چرخه شکوفه‌ها
بزرگ‌ترین شکوفه‌ها معمولا در زمستان و اوایل بهار (ژانویه تا مارس) و همچنین در تابستان (ژوئن تا اوت) رخ می‌دهند. در زمستان و اوایل بهار، باد‌های موسمی نقش کلیدی ایفا می‌کنند؛ این باد‌ها آب‌های سطحی را از ساحل دور می‌کنند و این عمل، فرآیندی به نام بالاآمدگی (upwelling) را تحریک می‌کند. این فرآیند آب سرد و غنی از مواد مغذی را به سطح می‌آورد و رشد فیتوپلانکتون را تقویت می‌کند.

این شکوفه‌ها گاهی آنقدر عظیم هستند که از فضا نیز قابل مشاهده‌اند. در فوریه و مارس، ماهواره‌های ناسا شکوفه‌ای عظیم را که از خلیج عمان به سمت دریای عرب (دریای بنگال غربی) در حرکت بود، ثبت کردند و تصاویری چشم‌نواز از این پدیده طبیعی از بالا ارائه دادند.
باد‌های موسمی و چرخه شکوفه‌ها
بزرگ‌ترین شکوفه‌ها معمولا در زمستان و اوایل بهار (ژانویه تا مارس) و همچنین در تابستان (ژوئن تا اوت) رخ می‌دهند. در زمستان و اوایل بهار، باد‌های موسمی نقش کلیدی ایفا می‌کنند؛ این باد‌ها آب‌های سطحی را از ساحل دور می‌کنند و این عمل، فرآیندی به نام بالاآمدگی (upwelling) را تحریک می‌کند. این فرآیند آب سرد و غنی از مواد مغذی را به سطح می‌آورد و رشد فیتوپلانکتون را تقویت می‌کند.

این شکوفه‌ها گاهی آنقدر عظیم هستند که از فضا نیز قابل مشاهده‌اند. در فوریه و مارس، ماهواره‌های ناسا شکوفه‌ای عظیم را که از خلیج عمان به سمت دریای عرب در حرکت بود، ثبت کردند و تصاویری چشم‌نواز از این پدیده طبیعی از بالا ارائه دادند.
پیامد‌های اکولوژیکی و محیطی
اگرچه این شکوفه‌ها بخشی از چرخه طبیعی اکوسیستم دریایی هستند، اما ظهور نوکتیلوکا سنتیلانس به عنوان یکی از اجزای غالب این شکوفه‌ها، نگرانی‌هایی را درباره سلامت اکوسیستم دریایی ایجاد کرده است. این پلانکتون با کاهش اکسیژن آب و تغییر در شبکه غذایی، تهدیدی برای موجودات دریایی محسوب می‌شود.

این پدیده نشان‌دهنده تغییرات عمیق‌تری است که اقیانوس‌ها در حال تجربه آن هستند و یادآور این است که انسان‌ها باید به دقت به این تغییرات توجه کنند تا بتوانند از اکوسیستم‌های طبیعی محافظت کنند.

ناسا با استفاده از فناوری‌های پیشرفته، به دنبال درک بهتر این تغییرات و پیش‌بینی آینده اقیانوس‌ها است. این کار نه تنها به علم کمک می‌کند، بلکه به ما اجازه می‌دهد تا راهکار‌هایی برای مقابله با تغییرات محیطی پیدا کنیم.
ثبت گردباد‌های آبی از فضا
در تاریخ ۸ مارس ۲۰۲۵، جریان‌ها و گرداب‌های دریایی فیتوپلانکتون را به نوار‌های باریک و چرخان کشیدند که تصاویر آن توسط OLI (Operational Land Imager) روی ماهواره Landsat ۸ ثبت شد. همچنین، OCI (Ocean Color Instrument) روی ماهواره PACE (Plankton, Aerosol, Cloud, Ocean Ecosystem) تصاویر مشابهی را در تاریخ‌های ۸ و ۲۴ مارس به همراه اندازه‌گیری‌های غلظت کلروفیل در آب‌های سطحی ثبت کرد.

مانند گیاهان خشکی، فیتوپلانکتون از کلروفیل و دیگر رنگدانه‌های جذب‌کننده نور برای انجام فتوسنتز استفاده می‌کند و دی‌اکسید کربن را جذب کرده تا قند‌هایی برای تولید انرژی تولید کند. وجود کلروفیل در آب باعث تغییر روش بازتاب و جذب نور خورشید می‌شود که به دانشمندان اجازه می‌دهد مقدار و محل فیتوپلانکتون را نقشه‌کشی کنند.
گل‌های زیبا، اما خطرناک
احتمالا این گرداب‌های سبز شامل نوکتیلوکا سنتیلانس، نوعی دینوفلاژلات دریایی است که قبلا در این منطقه مشاهده شده است. اگرچه گل‌های نوکتیلوکا می‌توانند زیبا باشند، حضور آنها می‌تواند پیامد‌های جدی برای زندگی دریایی داشته باشد. باکتری‌ها به‌عنوان بخشی از فرآیند تجزیه فیتوپلانکتون‌های مرده، اکسیژن را مصرف می‌کنند که می‌تواند باعث هیپوکسی (کاهش اکسیژن) شود و در موارد شدید، سطح اکسیژن را به حدی کاهش دهد که منجر به مرگ ماهی‌ها و سایر موجودات دریایی شود.

در سراسر دریای عرب، در چند دهه اخیر، آب‌ها از حمایت از دیاتوم‌ها، نوعی فیتوپلانکتون که برای شبکه غذایی دریایی حیاتی است، به حالتی تغییر کرده‌اند که توسط نوکتیلوکا گرفتار شده‌اند. برخلاف دیاتوم‌ها، نوکتیلوکا می‌تواند در آب‌هایی که بیشتر طبقه‌بندی شده‌اند و مواد مغذی محلول کمتری دارند، رشد کند. این تغییر اثرات زنجیره‌ای داشته است، از جمله افزایش تعداد مدوز‌ها و سالپ‌ها و کاهش تعداد کپه‌پود‌ها و ماهی‌های باله‌دار.
تصاویر ناسا
به گزارش scitechdaily، تصاویر ارائه شده توسط NASA Earth Observatory توسط وان‌می لیانگ با استفاده از داده‌های Landsat از سازمان زمین‌شناسی ایالات متحده تهیه شده‌اند. این تصاویر نه تنها زیبایی طبیعت را نشان می‌دهند، بلکه هشداری برای تغییرات عمیق در اکوسیستم‌های دریایی هستند.

این پدیده نشان می‌دهد که تغییرات محیطی چطور می‌توانند تعادل ظریف اکوسیستم‌های دریایی را به هم بزنند و تأثیراتی دورتر از ظاهر زیبا‌یی که از فضا دیده می‌شود، داشته باشند.