جنگ تایوان؛ تهدیدی برای زنجیره تأمین ریزپردازنده‌های جهان
خبرگزاری آنا-مهدی لطیفی؛ جنگ میان تایوان و چین، به عنوان یکی از بزرگ‌ترین بحران‌های احتمالی ژئوپلیتیکی در آسیا، می‌تواند تأثیرات مخرب و جبران‌ناپذیری بر صنعت جهان به‌ویژه در حوزه تولید ریزپردازنده‌ها داشته باشد. ریزپردازنده‌ها، قطعات کوچکی که در قلب فناوری‌های پیشرفته قرار دارند، نه تنها در گوشی‌های هوشمند و رایانه‌ها بلکه در ماشین‌های خودران، هواپیما‌های نظامی و سیستم‌های هوش مصنوعی نیز نقش کلیدی ایفا می‌کنند. این قطعات، که پیچیدگی و تولید آنها به تخصص فنی و زیرساخت پیشرفته‌ای نیاز دارد، عمدتاً توسط تایوان تأمین می‌شوند. وقوع جنگ، نه تنها تامین این فناوری حیاتی را مختل می‌کند، بلکه امنیت اقتصادی، نظامی و فناوری بسیاری از کشورهای جهان را به خطر می‌اندازد. در این گزارش، تأثیرات گسترده این سناریوی بحران‌زا بر صنعت نیمهرساناها و زنجیره تامین جهانی بررسی می‌شود.
تایوان؛ قلب صنعت ریزپردازنده و نیمه‌رسانا‌های جهان
تایوان یکی از پیشرفته‌ترین کشورهای جهان در تولید ریزپردازنده‌ها یا نیمهرساناها محسوب می‌شود. در این کشور شرکت‌های عظیمی مانند TSMC (Taiwan Semiconductor Manufacturing Company) فعالیت می‌کنند که به عنوان رهبر جهانی تولید تراشه‌های پیشرفته شناخته می‌شوند. بیش از ۷۰ درصد تراشه‌های مورد استفاده در صنایع پیشرفته، از جمله چیپ‌های ۳ نانومتری و کوچکتر، توسط این شرکت تولید می‌شوند. برای فهم معنای برتری تایوان باید اشاره کرد که در فناوری ساخت تراشه‌هایی با معماری‌های پیچیده با استفاده از تکنولوژی‌های نوآورانه، حتی کشورهای پیشرفته صنعتی نظیر ایالات متحده، ژاپن یا اتحادیه اروپا نیز در حال حاضر قادر به رقابت کامل با تایوان نیستند.
ریزپردازنده‌ها قلب تپنده بسیاری از فناوری‌ها هستند و کاربرد آنها تنها به دستگاه‌های مصرفی مانند گوشی‌های هوشمند یا لپ‌تاپ محدود نمی‌شود. امروزه صنایع خودروسازی، صنایع فضایی، سیستم‌های نظامی و دفاعی، و حتی هوش مصنوعی به‌شدت به تراشه‌های پیشرفته وابسته‌اند. تایوان بواسطه موقعیت استراتژیک خود در زنجیره تأمین این فناوری‌ها، به‌عنوان یک وزنه تعادل حیاتی در اقتصادی جهانی عمل می‌کند.
با وجود این وابستگی شدید خارجی‌ها به تایوان، موقعیت ژئوپلیتیکی این کشور در منطقه آسیا-پاسیفیک بشدت متزلزل است. چین، که همواره تایوان را بخشی از خاک خود دانسته، بار‌ها تهدید کرده که در صورت لزوم برای تصرف این کشور به نیروی نظامی متوسل می‌شود. این تهدیدات در سال‌های اخیر شدت گرفته و با افزایش تنش‌های ژئوپلیتیک میان چین و آمریکا، احتمال وقوع یک درگیری نظامی واقعی بیش از هر زمان دیگری جدی شده است.
در صورتی که جنگی در تایوان رخ دهد، اولین و مهم‌ترین تأثیر این بحران بر زنجیره تأمین جهانی نیمهرساناها خواهد بود. زنجیره تأمین کنونی به گونه‌ای طراحی شده که تایوان به عنوان قطب اصلی تولید، و کشورهای دیگری مانند آمریکا، کره‌جنوبی، ژاپن و اتحادیه اروپا به عنوان مصرف‌کننده یا گاهی تکمیل‌کننده زنجیره فعالیت می‌کنند. اما اهمیت تایوان در این سیستم به حدی است که اختلال در فعالیت صنعتی آن، می‌تواند کل سیستم فناوری را به تعطیلی بکشاند.
شرکت TSMC، که مهم‌ترین تولیدکننده ریزپردازنده‌های جهان به شمار می‌رود، سالانه میلیارد‌ها تراشه برای شرکت‌هایی مانند اپل، انویدیا، AMD، و حتی غول‌های خودروسازی نظیر تسلا تولید می‌کند. بسیاری از شرکت‌های فناوری غربی، به دلیل نبود زیرساخت کافی در کشور خود و همچنین هزینه‌های بالای تولید، ترجیح داده‌اند به جای سرمایه‌گذاری داخلی روی کارخانه‌های تولید نیمه‌رسانا، نیاز خود را از تایوان تأمین کنند. به همین دلیل است که حتی برخی از بزرگ‌ترین کشورهای جهان، در صورت قطع شدن جریان تولید تایوان، نمی‌توانند به سرعت وابستگی خود را به این کشور جایگزین کنند.
سناریو‌های ممکن و برنامه‌های جبرانی غرب
در صورت وقوع یک جنگ تمام‌عیار میان چین و تایوان، چندین سناریوی احتمالی مطرح می‌شود که در هر یک، بحران نیمهرساناها ابعاد متفاوتی به خود خواهد گرفت:
۱. تصرف سریع تایوان توسط چین: در این سناریو، چین کنترل زیرساخت‌ها و کارخانه‌های TSMC را در دست می‌گیرد. اما این به معنای ادامه تولید فعلی نخواهد بود. کشورهای غربی مانند آمریکا و اتحادیه اروپا احتمالاً تحریم‌های سنگینی علیه چین وضع خواهند کرد که انتقال فناوری و صادرات محصولات به سایر نقاط جهان را مختل می‌سازد. علاوه بر این، متخصصان تایوانی که تجربه و دانش لازم برای مدیریت این کارخانه‌ها را دارند، احتمالاً یا از کشور فرار خواهند کرد یا تمایلی به همکاری با چین نخواهند داشت.
۲. محاصره اقتصادی و دریایی تایوان: چین ممکن است به جای اقدام نظامی مستقیم، با محاصره اقتصادی و دریایی تایوان، تولید و صادرات نیمه‌رسانا را متوقف کند. در این حالت، زنجیره تأمین جهانی به تدریج مختل شده و طی چند ماه یا حتی هفته با کمبود موجودی تراشه در سراسر جهان مواجه خواهیم شد.
۳. تخریب زیرساخت‌ها: در بدترین سناریو، جنگ منجر به تخریب کارخانه‌ها، حملات سایبری یا سوختگی تراشه‌ها شود و بازیابی این ظرفیت تولید برای جهان سال‌ها زمان ببرد.
ایالات متحده و بسیاری از کشورهای پیشرفته، از سال‌ها قبل به اهمیت تایوان در زنجیره تأمین نیمهرساناها پی برده‌اند و در سال‌های اخیر تلاش‌هایی برای کاهش وابستگی خود به این کشور انجام داده‌اند. یکی از مهم‌ترین این قدم‌ها تصویب قانون CHIPS در ایالات متحده است که با تخصیص میلیارد‌ها دلار به تولید داخلی نیمهرساناها، تلاش دارد جایگاهی مستقل در صنعت تراشه توسعه یابد.
شرکت‌هایی مانند اینتل (Intel) در آمریکا یا سامسونگ و SK Hynix در کره جنوبی، همگی با برنامه‌های جدی تلاش دارند تا بخشی از ظرفیت تولید را از مرکزیت تایوان خارج کنند. علاوه بر این، اتحادیه اروپا نیز طرح‌های مشابهی در دست اجرا دارد؛ از جمله توسعه خطوط تولید تراشه در آلمان و هلند با همکاری شرکت ASML، یکی از پیشروان تولید تجهیزات لیتوگرافی.
با این وجود، کاهش این وابستگی در کوتاه‌مدت غیرممکن است. این فرایند نه تنها به سرمایه‌گذاری هنگفت، بلکه به دانش فنی، نیروی انسانی ماهر و گذر زمان نیاز دارد.
اختلال در تولید نیمهرساناها تنها به صنعت فناوری آسیب نمی‌زند؛ بلکه بسیاری از صنایع دیگر را که وابسته به این تراشه‌ها هستند، فلج می‌کند. مهم‌ترین این صنایع عبارتند از:
۱. خودروسازی: امروزه خودرو‌های مدرن به ده‌ها حسگر و کامپیوتر مجهز شده‌اند که همه به ریزپردازنده‌های پیشرفته وابسته‌اند. جنگ تایوان می‌تواند تولید خودرو‌های الکتریکی و هوشمند را به مدت طولانی متوقف کند.
۲. صنایع دفاعی و نظامی: سیستم‌های پیشرفته نظامی مانند پهپادها، موشک‌های هدایت‌شونده، و سامانه‌های راداری به تراشه‌های پیشرفته متکی هستند. هرگونه بحران در زنجیره نیمهرساناها، مستقیماً امنیت ملی کشورهای پیشرفته را تهدید می‌کند.
۳. گوشی‌های هوشمند و رایانه: شرکت‌هایی مانند اپل، سامسونگ و مایکروسافت برای تولید محصولات خود به تراشه‌های تایوان اعتماد کرده‌اند. عرضه محدود تراشه‌ها می‌تواند قیمت این محصولات را افزایش دهد یا تولید آنها را محدود کند.
نتیجه‌گیری
جنگ احتمالی تایوان و چین پیامد‌هایی خواهد داشت که فراتر از یک بحران ژئوپلیتیکی منطقه‌ای است. این جنگ، به طور مستقیم صنعت فناوری، امنیت اقتصادی و نظامی، و حتی نحوه زندگی مردم را در سراسر دنیا تحت تأثیر قرار خواهد داد. جهان امروز به شدت به یک جزیره کوچک در دریای چین متکی است، و این واقعیت نشان‌دهنده شکنندگی سیستم اقتصادی فعلی است.
برای کاهش این تهدید، کشور‌ها باید از امروز بر توسعه منابع داخلی، همکاری‌های بین‌المللی در تولید تراشه و کاهش وابستگی به تایوان تمرکز کنند. اما حتی این اقدامات نیز نمی‌توانند فوراً از وقوع یک بحران گسترده جلوگیری کنند. بنابراین، جنگ تایوان یک آزمون واقعی برای آینده فناوری و اقتصاد جهانی خواهد بود که پیامد‌های آن دهه‌ها احساس خواهد شد.
انتهای پیام/
