فناوری های سلامت دیجیتال؛ فرصت یا شکاف دیجیتالی؟

به گزارش خبرگزاری آنا، فناوری‌های سلامت دیجیتال که آن را نتیجه ادغام فناوری دیجیتال و اطلاعات سلامت با هدف افزایش کارایی مراقبت های بهداشتی باید بدانیم، به سرعت در حال توسعه هستند؛ آنچه که در این دسته از فناوری ها اهمیت دارد، بهبود ارائه خدمات بهداشتی و پزشکی به شهروندان است که می توان تبلور آن را در پرونده‌های سلامت الکترونیکی، پزشکی یا خدمات بهداشتی از راه دور، انواع روبات ها پوشیدنی‌های هوشمند و گجت ها دید.

فناوری های سلامت دیجیتال افراد را قادر می‌سازند تا به طور مؤثر مدیران سلامت و مراقبت‌های بهداشتی خود شوند؛ مطالعات نشان می دهند که فناوری سلامت دیجیتال می‌تواند سواد سلامت را ارتقاء داده، مشارکت بیمار را در مراقبت‌های بهداشتی افزایش دهد و کارایی مراقبت‌های بهداشتی را به‌ویژه در بیماران مبتلا به بیماری‌های مزمن بهبود بخشد.

با این وجود کارشناسان بر این باورند که توسعه سریع فناوری های سلامت دیجیتال منجر به نابرابری در سلامت شده است. نابرابری های بهداشتی ناشی از پذیرش فناوری های دیجیتال سلامت در خدمات مراقبت های بهداشتی را در وهله نخست باید در ناتوانی شهروندان در دسترسی و پذیرش آنها جستجوکرد، موضوعی که ازعواملی همچون سن، نژاد، محل زندگی، اقتصاد و سطح تحصیلات تاثیر می پذیرد.

موضوع مهم دیگراین است که برخی افراد به طور منظم از اینترنت یا دستگاه‌های تلفن همراه استفاده نمی‌کنند یا در استفاده از آنها مشکل دارند. هنوز در نقاطی از جهان افرادی بی سواد هستند و یا مهارت دیجیتالی محدودی دارند. طبیعتاً این افراد در معرض طرد شدن قرار می گیرند.

باید پذیرفت که فرد با بهره مندی از مهارت های دیجیتالی می تواند به دنبال جستجو، یافتن، درک و ارزیابی اطلاعات سلامت از منابع الکترونیکی و استفاده از دانش به دست آمده برای حل مشکلات مرتبط با سلامت خود باشد، مهارتی که بر اساس تعاریف سازمان جهانی بهداشت با عنوان «سواد سلامت دیجیتال» از آن یاد می شود.

رقیه ارشاد؛ دانش آموخته دکترای تخصصی مدیریت اطلاعات سلامت در گفت وگو با خبرنگار آنا اظهار کرد: سلامت دیجیتال به استفاده از فناوری‌های نوین مثل ابزارهای هوشمند، اپلیکیشن‌ها، پلتفرم‌های آنلاین و سیستم‌های الکترونیکی برای ارائه خدمات بهداشتی و درمانی گفته می‌شود.

وی افزود: این خدمات می توانند شامل تشخیص، درمان، آموزش، پژوهش و حتی پایش بیماران از راه دور باشند. برای مثال، نسخه الکترونیکی، خدمات پزشکی از راه دور (تله‌مدیسین)، آزمایشگاه‌های آنلاین و پرونده‌های الکترونیک سلامت، همگی نمونه‌هایی از فناوری‌های سلامت دیجیتال هستند.

دانشیار دانشگاه علوم پزشکی کرمان با اشاره به چالش های پذیرش فناوری های سلامت دیجیتال در جامعه، گفت: مردم به مرور زمان و با تکرار، استفاده از این ابزارها یاد می‌گیرند. مثلاً وقتی کسی چند بار با نسخه الکترونیکی به داروخانه مراجعه کند، متوجه می‌شود که دیگر نیازی به کاغذ نیست و می‌تواند داروهایش را به آسانی دریافت کند. یا مثلاً نتایج آزمایشگاه رو به صورت آنلاین ببیند، بدون اینکه حضوری مراجعه کند. البته، هنوز افرادی به دلیل ناآشنایی یا عادت به روش‌های سنتی، ترجیح می‌دهند حضوری مراجعه کنند، ولی به‌تدریج این رفتار تغییر می‌کند.

اهمیت آموزش استفاده از فناوری سلامت دیجیتال در کنار توسعه زیرساخت ها

وی تاکید کرد: آموزش هم از طریق رسانه‌هایی مانند تلویزیون و همچنین در حین ارائه خدمات باید اتفاق بیفتد. در واقع نکته مهم این است که ارائه‌دهندگان خدمات سلامت باید صبور باشند و به بیماران توضیح بدهند که چطور می‌توانند از ابزارهای دیجیتال استفاده کنند. این فرایند، همانند فرهنگ بستن کمربند ایمنی در رانندگی است. زمانی مردم مقاومت می‌کردند، اما امروز برای همه عادی شده. سلامت دیجیتال هم همین‌طور است؛ باید زمان بدهیم و در کنار توسعه زیرساخت‌ها، آموزش هم پیش برود.

ارشاد یادآور شد: با این وجود احتمال محرومیت برخی افراد جامعه از دریافت خدمات بهداشتی و مراقبتی یکی از دغدغه‌های جدی در حوزه سلامت دیجیتال است. به طوریکه این فناوری‌ها علاوه بر اینکه یک فرصت فوق‌العاده برای بهبود خدمات بهداشتی ایجاد می‌کنند، می‌توانند، باعث تبعیض دیجیتالی هم بشوند. یعنی افرادی که به ابزارهای هوشمند و اینترنت دسترسی ندارند یا از سواد سلامت دیجیتال برخوردار نیستند، از این خدمات عقب بمانند.

وی ادامه داد: بنابراین فعلا راه حل صحیح همانند سیستم بانکداری باید باشد که هم خدمات حضوری وجود دارد و هم غیرحضوری؛ در حوزه سلامت هم باید این تعادل حفظ شده تا هیچ‌کس از دریافت خدمات محروم نشود. به عبارتی دیگر ما باید هر دو مدل رو در کنار هم داشته باشیم. این تنها راه جلوگیری از شکاف دیجیتالی و تبعیض در ارائه خدمات بهداشتی است.

این استاد دانشگاه با اشاره به اهمیت نقش پزشکان، اظهار کرد: یکی از چالش‌های جدی در توسعه سلامت دیجیتال، کادر درمان هستند. سواد دیجیتال فقط به سطح تحصیلات افراد بستگی ندارد. ما پزشکانی داریم که به دلیل نداشتن مهارت‌های دیجیتالی، در برابر استفاده از فناوری‌های جدید مقاومت می‌کنند و تا زمانی که پزشکان نیاز به این مهارت‌ها رو حس نکنند، تمایلی به یادگیری ندارند. این موضوع نیز باید به مرور و با آموزش مداوم حل بشود.

ارشاد در پاسخ به این سوال که آینده سلامت دیجیتال در ایران را چگونه ارزیابی می کنید، گفت: روند پیشرفت سلامت دیجیتال در ایران شروع شده، اما این مسیر زمان می‌برد. حوزه‌هایی مثل نسخه الکترونیکی، ویزیت‌های آنلاین مخصوصاً در رشته‌هایی مثل روانشناسی و پوست، به سرعت در حال رشد هستند. البته همچنان موانعی مثل نبود زیرساخت مناسب، مقاومت برخی از پزشکان و مشکلات بیمه‌ای وجود دارد اما با گذشت زمان و گسترش فرهنگ استفاده از خدمات دیجیتال، قطعاً شاهد تغییرات مثبتی خواهیم بود.