باید دید علم‌سازی به صورت اجباری را به صورت خودجوش تبدیل کنیم
همه مقالات دانشجویی به تولید ثروت نمی‌انجامند
دکتر بابک فربدنیا، دکتری مدیریت و استاد دانشگاه، در مورد فرآیند علم‌سازی در کشورمان گفت که در حقیقت این مساله که باید تولید مقاله صورت بگیرد یک امر دستوری از سوی سیستم دولتی است. در حالی که ما باید از دید علم‌سازی به صورت اجباری خارج شویم و علم را خودجوش کنیم.
به گزارش گروه علم و فناوری آنا به نقل از روابط عمومی برنامه مناظره، در برنامه‌ای با موضوع وضعیت تولید علم و شیب آن و با حضور دکتر محمدمهدی نژاد نوری، معاون پژوهشی سابق وزارت علوم، دکتر بابک فربدنیا، دکتری مدیریت و استاد دانشگاه و دکتر زند وکیل، استاد دانشگاه، به تبادل نظر در این مورد پرداختند.
دکتر محمدمهدی نژاد نوری در ابتدا یکی از بندهای اساسی چشم‌انداز 20 ساله را کسب مقام نخست علم و فناوری در منطقه عنوان کرد و گفت: «یکی از شاخص‌های علم و فناوری تولید علم است؛ شاخص‌های دیگر تولید فناوری، تجاری‌سازی، زیرساخت‌ها و همکاری‌های بین‌المللی است. اگر اینها را به اندازه برتر در منطقه برسانیم مقام نخست را به دست خواهیم آورد.
وی تولید علم را بیش از همه موارد قابل توجه دانست و افزود: «تولید علم را در بحث تولید مقاملات علمی و مستندات علمی مشاهده می‌کنیم. در دنیا نیز مراکز متعددی هستند که این تولیدات جهانی را نمایه می‌کنند و آمار آن را مرتب ارائه می‌کنند که یکی از این مراکز ISI و اسکوپوس است. همچنین یکی از جدیدترین این مراکز که متعلق به جهان اسلام است و پایگاه آن در ایران قرار دارد، پایگاه استنادی جهان اسلام است».
معاون پژوهشی سابق وزارت علوم به تعداد مقالات منتشر شده از ایران در اسکوپوس و ISI اشاره کرد و گفت: «نخستین اطلاعاتی که در این زمینه از ایران ثبت شده مربوط به 1352 است که 254 مقاله در اسکوپوس و 288 مقاله نیز در ISI منتشر شده است. در 1357 این تعداد مقالات در اسکوپوس به 339 و در ISI به 499 منتشر شده است.
در ادامه دکتر بابک فربدنیا با اشاره به کاهش مقالات علمی و انتشار آن در سایت‌های ISI و اسکوپوس افزود: «البته این شاخص‌ها به تنهایی نمی‌تواند توسعه یک کشور را نشان دهد. سوال بنده این است که آیا تعداد مقالات ما که بالای 40 هزار رسیده است، تولید ثروت می‌کند»؟
وی همچنین گفت: «علم زمانی به درد می‌خورد که تولید ثروت، رفاه و آرامش برای کشور داشته باشد. از سال 2005 آمار مقالات علمی‌مان بالا می‌رود و این یک شاخص مهم بین‌المللی است که نشان می‌دهد یک کشور از لحاظ علمی تولید داشته یا خیر».
دکتری مدیریت و استاد دانشگاه افزود: «البته تولید مقاله نمی‌تواند تنها شاخص اساسی باشد. مقالات علمی ما تولید ثروت و رفاه نکرده است. آیا تعداد مقالات علمی ما منجر به ثبت اختراع شده است. در ژاپن از هر سه مقاله تولیدی، یک ثبت اختراع می‌کنند ولی در ایران از هر 820 مقاله یک تولید اختراع داریم».
وی با اشاره به افزایش تعداد مقالات از سال 2005 گفت: «بر اساس سیاست‌های وزارت علوم رتبه‌بندی اساتید دانشگاه بر مبنای تعداد مقالات isi است و تعداد دانشجویان دکترا مجبور می‌شوند که تز دکترایشان بر اساس مقالات isi باشد. اینها دلایل رشد تعداد مقالات بوده است».
در ادامه دکتر زند وکیل استاد دانشگاه با تاکید بر بازنگری در نگاه‌هایمان به علم گفت: «آیا اساسا تولید علم به معنای به ماهو علم برایمان ارزشمند است؛ قطعا بر اساس احادیث و آیا ارزش علما و علم اهمیت دارد اما علمی بهتر است که منجر به ثروت شود».
وی تاکید کرد: اگر می‌خواهید تولید علم داشته باشید، باید این فرآیند را مورد حفظ و حراست قرار دهید و این مهم با تجاری‌سازی صورت می‌گیرد. اگر تجاری‌سازی شد، خود این کار به دلایل متعدد تولید علم و ایده خواهد کرد.
دکتر زند وکیل، مساوی دانستن تولید علم را با تولید مقاله، نشات گرفته از نگاه سنتی دانست و عنوان داشت: «ما باید دیدگاه مان را مدرن کنیم، یعنی باید ببینیم این علومی که داریم رفاهی برای مردم دارد یا خیر. البته خود تولید مقاله نیز عیوبی دارد زیرا علم‌مان را رایگان منتشر می‌کنیم و دنیا از آن استفاده می‌کنیم در صورتی که اگر آن را "ثبت پتنت" کنیم می‌توانیم از این علم‌مان درآمد زایی کنیم».
در ادامه فربدنیا با بیان این که دانشگاه‌ها بر اساس یکسری استراتژی‌ها که به آنها ابلاغ می‌شود، مسیر علمی‌شان مشخص می‌شود، گفت: «در حال حاضر در خصوص تولید علم راهبردها و استراتژی‌هایی که به آنها ابلاغ می‌شود، تاکید زیادی بر مقالات isi دارد».
وی افزود: «در حقیقت این مساله که باید تولید مقاله صورت بگیرد یک امر دستوری از سوی سیستم دولتی است. ما باید از دید علم سازی به صورت اجباری خارج شویم و علم را خودجوش کنیم».
در ادامه نژاد نوری بیان داشت: «در حال حضر تولید مقاله کار دانشگاه و پژوهشگاه‌های ما است و کمتر در مراکز آرندی صنایع شاهد مقاله هستیم. نسل نخست دانشگاه‌ها نسل آموزشی بودند و تنها قصدشان تربیت افراد برای کارهایی خاص بوده است. نسل دوم دانشگاه‌ها، آموزشی پژوهشی و نسل سوم دانشگاه‌های کارآفرین است و نسل چهارم به زعم ما در انقلاب اسلامی، دانشگاه تمدن ساز است».
وی افزود: «هر کدام از این دانشگاه‌ها ماموریتی دارند و برای آنها باید تجهیز شوند. دانشگاه‌ها همه چرخه تبدیل علم به قدرت نیستند. وقتی نظام ملی نوآوری را تعریف می‌کنید، خیلی‌ها در آن بازیگر هستند».
انتهای پیام/
