امروز مسئله ما جنگ هنر و رسانه است

به گزارش خبرنگار خبرگزاری آنا، نخستین همایش ملی هنر از منظر اندیشه اسلامی و اندیشمندان مسلمان صبح امروز دوشنبه ۱۰ دی در سالن همایش‌های فرهنگستان هنر برگزار شد.

در بخش اول همایش محمدرضا حسنیایی دبیر علمی رویداد، سردار نقدی معاون هماهنگ کننده سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، حجت‌الاسلام عبدالحسین خسروپناه دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی ، جلال غفاری دبیر همایش، مهدی حمیدی پارسا رئیس دانشگاه هنر، مجید بذرافکن معاون فرهنگی و اجتماعی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی پشت تریبون قرار گرفتند. 

به دنبال شبکه‌سازی و معرفی آثار هستیم

غفاری دبیر همایش در سخنان ابتدایی خود گفت: امروز مسئله ما جنگ هنر و رسانه است و ما دستاوردی در این حوزه نداریم، مگر اینکه در جنبه‌های مختلف آن ورود کنیم. ما مبتنی بر میراث خود می‌توانیم پاسخ خوبی به مسائل در حوزه هنر داشته باشیم. ما در این همایش دوره اول را ملی دیدیم و امیدواریم در دوره‌های بعدی سطوح بین‌المللی را هم به آن اضافه کنیم.

وی افزود: بحث آسیب شناسی فلسفه هنرهای مدرن در این همایش برای ما حائز اهمیت است. کشف و شناسایی و بهره‌برداری از نظرات اندیشمندان مسلمان هم در این همایش بسیار مهم است.  نکته دیگر منابع علمی است، ما دیدیم بیش از ۱۰۰ جلد کتاب در این حوزه از اندیشمندان مختلف داشتیم ولی این آثار هیچ وقت فرصتی برای بیشتر دیده شدن نداشتند و ما امروز به دنبال شبکه‌سازی و معرفی این قبیل آثار هستیم.

سال آینده دومین همایش به صورت جهانی و با حضور اندیشمندان مسلمان برگزار می شود

در ادامه، حسنایی دبیر علمی همایش نیز در سخنانی گفت: این همایش حاصل همت و همکاری بسیاری از افراد بوده است. همت بالای سردار نقدی و حضور پررنگ‌شان باعث شد همه دوستان از جان و دل برای این همایش مایه بگذارند. بعد از اجماع بر سر لزوم اجرایی همایش، فعلا در حد ملی برگزار شد و با ۲۲ پیش نشست در دانشگاه‌های کشور داشتیم. این نشست با بیش از ۱۱۰ مقاله ارائه شده در مدتی کوتاه برگزار شد که بسیار امیدوارکننده است. امیدواریم سال آینده دومین همایش به صورت جهانی و با حضور اندیشمندان مسلمان در سراسر دنیا باشد.

خسروپناه: بزرگترین خلا فاصله آشنایی با حکمت هنر و حکمرانی هنر در کشور است

در بخش بعدی حجت‌الاسلام خسروپناه دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی نیز در سخنانی ضمن تشکر از برگزار کنندگان این رویداد گفت: باید قدر این کار ارزشمند را بدانیم که کار بزرگی است. هنر سنتی، حکمی و مدرن را می‌توان در این وقت اندک قیاس کرد. وقتی اسم هنر می‌آید، هنرهای تجسمی، نمایشی، معماری و همه موارد را شامل می‌شود. از طرف دیگر در حوزه اندیشه هنر و اندیشمندانی که در باب هنر سخن گفتند، آثار فراوانی منتشر شده است.

وی گفت: ما هم در حوزه فلسفه هنر کارهای خوبی داریم، هم در حوزه فقه هنر. عمده مسائل فقه هنر در حوزه‌های علمیه بررسی شده است. هنر از دیدگاه حکمت متعالی هنر از دیدگاه ابن سینا و مواردی از این دست آثاری است که تا کنون منتشر شده پس نشان می‌دهد ما پیش از این نیز به این حوزه ورود کردیم. اما آنچه مهم است این است که وقتی به اندیشه صحیح هنر دست یافتیم آن اندیشه را در حکمرانی هنر پیاده کنیم. امروز بزرگترین خلا فاصله آشنایی با حکمت هنر و حکمرانی هنر در کشور است. 

وی افزود: ما در کل تمدن بشری از سه نوع هنر برخورداریم، هنر سنتی، هنر مدرن و هنر حکمی. هنر سنتی در مسیحیت در قرون وسطی معنی داشته است. در شرق آسیا و هند هم هنرهای سنتی در جریان بوده و من مجموع این هنرها را هنر سنتی می‌دانم. سنت در قرون وسطی به معنی ایمان‌گرایی است، یعنی هنر مبتنی بر ایمان. ایمان هم تاکید بر عقل معاد و عقل عاقبت اندیش داشت و با عقل معاش و دنیایی کاری نداشت. اقتدا عقل حاکم بر هنر عقل معاد بود و خبری از عقل معاش در قرون وسطی نبود. 

ما مدعی هستیم در دوره تمدن اسلامی هنرهایی که داشتیم مبتنی بر حکمت بوده است.

حجت‌الاسلام خسروپناه اضافه کرد: عمده دغدغه این مدل هنر عقل معاد، یا سازنده حیات پس از حیات دنیوی بوده است و به دنبال آباد کردن حیات پس از مرگ با استفاده از هنر بودند. پس از رخ دادن رنسانس، واژه مدرن مطرح شد. سنت قرون وسطایی ایمان گرایی داشت و عقل معاد حاکم بود ولی در دوره مدرن عقل معاش حاکم شد. البته افرادی مثل دکارت، کانت، وبر و... عقل معاش را عقل ابزاری دانستند. دغدغه عقل کاربردی داشتند. هنر در قرون وسطی هم وجود داشته است. قوام مسیحیت ارتدوکس ، کاتولیک و پروتستان به موسیقی و نقاشی است. به همین دلیل در کلیساها نقاشی‌های مختلف و موسیقی بسیار حضور پررنگی دارد. هنر قرون وسطی مبتنی بر ایمان‌گرایی بود و رنسانس حاکمیت هنر را مدرن کرد و در نهایت عقلی که می‌تواند دنیا را با معنای اومانیسم بسازد، عقل معاش است. موسیقی و سینمای مدرن با عقل معاش و عقل دنیاساز پیوند دارند. عقلی که می‌خواهد حال خوش دنیوی به مخاطبش بدهد. طبیعتاً گوهر و رکن هنر که تخیل مولد زیبایی است، کمرنگ می‌شود. این تخیل در دوره سنت قرون وسطایی در دوره مدرن مبتنی بر عقل معاش است. تخیل را نمی‌توان از هنر جدا کرد چون گوهر هنر تخیل است و نمی‌توان این دو را از. هم جدا کرد. اما سوال این است این تخیل با عقل معاد پیوند دارد یا با عقل معاش؟ اینجا تمایزها مشخص می‌شود.

امروز در حوزه هنر با دو مسئله جدی مواجه هستیم. یکی پیوند هنر و حکمت و دیگر حکمرانی در این حوزه که باید ارکان مختلف آن مورد بررسی قرار بگیرد

وی افزود: ما مدعی هستیم در دوره تمدن اسلامی هنرهایی که داشتیم مبتنی بر حکمت بوده است. سازهای تمدن ایرانی را ببینید، رباب، سنتور، نی و تنبک و دستگاه‌های موسیقی مثل شور، سه‌گاه، چهارگاه، همایون و... تا خوشنویسی و معماری ما را تماشا کنید که تماما مبتنی بر حکمت است. برای درک درست این هنر باید حکمت موجود در قرآن را خوب متوجه شد. اندیشمندان و فیلسوفان ما در گذشته نگاهی به عقل معاش نداشتند و به دنبال عقل معاد بودند. فیلسوف در تمدن اسلامی با عقل معاش کار نداشته و این یکی از اشتباهات ما بوده و باید اصلاح می‌شد. برخلاف فقیهان که بیشتر توصیه‌های آن‌ها در حوزه معاش بود. اینکه من می‌گویم حکمت قرآنی، به این دلیل است که پروردگار وقتی در سوره بقره حکمت را با اولوا الالباب گره می‌زند. باز کردن مراحل مختلف این مسئله زمان بر است ولی در کل اگر هنر ما در جنبه‌های مختلف مبتنی بر عقل نظری، عملی و معاد و جمع انها باشد می‌شود هنر حکمی. فرق این سه مدل هنر در تخیل نیست، چون هر هنری تخیل دارد. تفاوت در زیبایی نیست چون هر تخیلی می‌تواند زیبایی داشته باشد، در حقیقت تفاوت در منشأ تخیل است. من معتقدم هنرمندان ما اگر ساز ساختند، یا دستگاه موسیقی ساختند و اکر دانش معماری اسلامی را طراحی و اجرا کردند، ترکیبی از چهار عقل بوده که هنر حکمی را به وجود آورده است. امروز در حوزه هنر با دو مسئله جدی مواجه هستیم. یکی پیوند هنر و حکمت و دیگر حکمرانی در این حوزه که باید ارکان مختلف آن مورد بررسی قرار بگیرد.

در ادامه مراسم از کتب جدید این حوزه رونمایی شد. ۵ کتاب «زیبایی هنر در آینه اندیشه علامه طباطبایی» از محمدحسین سرانجام، «در وصف آن شمایل» به قلم ابراهیم بازرگانی، «حکمت هنر اسلامی»، اثری از محمدجواد سعیدی زاده، «نسبت هنر با حقیقت» از جمال احمدی و «درس‌گفتارهای همایش ملی هنر» آثاری بودند که در این همایش رونمایی شدند.

ثمره هنر دینی توحید است

در ادامه مراسم مجید شاه حسینی رئیس فرهنگستان هنر نیز در سخنانی عنوان کرد: بحث هنر اسلامی و هنرمند مسلمان، مطلبی است که تا سال‌ها می‌توان راجع به آن صحبت کرد و به ویژگی‌های این هنر و هنرمند پرداخت. در مدل اسلامی شرایط با عقل غرب و شرق فرق دارد. جهان محصول یک تجلی است و هنرمند مسلمان اگر هنری دارد کشف جنبه‌های مختلف آن یک تجلی است که به آن ایمان دارد. ثمره هنر دینی توحید است و ثمره هنر با نگاه یونانی که پس از رنسانس شکل گرفت گاها شرک است. جهان یونانی یعنی انسان تنها مانده در جبر خدایی و یکی از کارهای ما ضرورت یونان زدایی از ساحت هنر ایرانی اسلامی است. 

وی افزود: در هنر ایرانی اسلامی شما ترویج و خلق فضایل دارید و درمان رذایل، در هنر برگرفته از میراث یونان برعکس است. در هنر ایرانی و. حکمی شما حماسه دارید، در تراژدی و کمدی همان ۳۶ وضعیت نمایشی است و جبری که وجود دارد. در مکاتب هنری بعد از رنسانس هم کاملا مبتنی بر فرهنگ یونانی جلو می‌رود. در هنر حکمی، شاید جنسی از رئالیسم شهودی وجود داشته باشد. اربعین بهترین مثال رئالیسم شهودی است. وقتی میلیون‌ها نفر در یک مسیر حرکت می‌کنند، جهانی خلق می‌شود که اسم این می‌شود جهان رئالیسم شهودی. منشا خیال در هنر حکمی و ایرانی اسلامی، خیال رحمانی و وحی است. وحی رحمانی به بشر بالاترین مرحله وحی است. وحی که به هنرمند می‌شود عالی ترین مرحله وحی است. در هنر یونانی اما اینگونه نیست. 

وی در پایان گفت: ما باید به منشأ ماندگاری ایران اشاره کنیم. اگر امروز کشوری به نام ایران داریم، ماندگاری ایران تا به امروز سفر علی‌ابن موسی‌الرضا به مشهد است. پس از این سفر هنرمندان مسلمان شیعه بروز و ظهور پیدا می‌کنند و پس از مستقر شدن صفویان این نکاه شیعی ادامه پیدا می‌کند. اگر کشوری به نام ایران داریم از برکت امام رضا است و هنر ایرانی اسلامی را جز با منطق رضوی نمی‌توانیم بررسی کنیم.

این گزارش در حال به روز رسانی است...