آیا واقعاً «آلارم دوم» برای بیدار شدن از خواب مفید است؟

به گزارش خبرگزاری آنا، استفاده از چندین آلارم برای بیدار شدن، پدیده‌ای رایج و جالب در رفتار بسیاری از افراد است. این عادت به‌جای تنظیم یک آلارم دقیق، شامل تنظیم چندین آلارم با فاصله‌های زمانی کوتاه می‌شود. اما آیا این روش واقعاً کارآمد است یا به کیفیت خواب و سلامت روان آسیب می‌زند؟

از دیدگاه علمی، بیدار شدن با چند آلارم متوالی ناشی از چرخه‌های خواب و رفتارهای روان‌شناختی خاص انسان است. چرخه‌های خواب انسان شامل مراحلی مانند خواب عمیق (Non-REM) و خواب سبک یا رؤیا (REM) هستند. زمانی که آلارم در میانه چرخه خواب عمیق زنگ می‌زند، مغز به‌طور ناخودآگاه آن را به‌عنوان مزاحم تلقی کرده و فرد به خواب بازمی‌گردد. در چنین حالتی، آلارم دوم یا سوم نیز ممکن است به‌طور مشابه نادیده گرفته شود.

یکی دیگر از عوامل مرتبط، پدیده اینرسی خواب است. اینرسی خواب حالتی است که مغز پس از بیداری کامل هنوز توانایی تصمیم‌گیری سریع و صحیح را ندارد. به همین دلیل، افراد ممکن است بدون آگاهی کامل دکمه چرت (Snooze) را فشار داده و دوباره به خواب بروند. این وضعیت می‌تواند به کاهش کیفیت خواب منجر شود، زیرا خواب منقطع و کوتاه‌مدت پس از هر آلارم، مانع از ورود بدن به مراحل عمیق و بازسازی‌کننده خواب می‌شود.

علاوه بر مسائل فیزیولوژیکی، عوامل روان‌شناختی نیز در این رفتار نقش دارند. دکمه چرت، احساس آرامش کوتاه‌مدتی ایجاد می‌کند و افراد تصور می‌کنند که چند دقیقه خواب اضافی، بیداری آن‌ها را راحت‌تر می‌کند. اما در واقعیت، این خواب‌های کوتاه و متناوب می‌توانند بیشتر مضر باشند تا مفید. این رفتار همچنین می‌تواند چرخه‌ای معیوب ایجاد کند؛ یعنی فرد به جای بیدار شدن طبیعی، کاملاً وابسته به آلارم‌ها شود.

استفاده از چندین آلارم به‌جای یک آلارم واحد، نه تنها کیفیت خواب را کاهش می‌دهد، بلکه می‌تواند استرس صبحگاهی را نیز افزایش دهد. مغز با هر بار بیداری و بازگشت به خواب، دچار اختلال در تنظیم هورمون‌های استرس و شادی می‌شود. این موضوع می‌تواند باعث شود فرد روز خود را با خستگی، اضطراب، و نارضایتی آغاز کند.

برای مقابله با این مشکل، محققان چند راهکار پیشنهاد کرده‌اند. اولین و مهم‌ترین راهکار، تنظیم زمان خواب و بیداری است. به‌جای وابستگی به چندین آلارم، باید بدن را به خوابیدن و بیدار شدن در ساعات مشخص عادت داد. همچنین، استفاده از نور طبیعی یا ابزارهایی که نور را شبیه‌سازی می‌کنند، می‌تواند به تنظیم ریتم طبیعی خواب کمک کند. قرار دادن ساعت زنگ‌دار در محلی دور از تخت نیز از جمله راهکارهایی است که فرد را مجبور به حرکت فیزیکی کرده و احتمال بازگشت به خواب را کاهش می‌دهد.

در نهایت، استفاده از آلارم‌های پیشرفته که دکمه چرت ندارند یا به‌طور هوشمند فرد را در مرحله خواب سبک بیدار می‌کنند، می‌تواند جایگزین مناسبی برای روش‌های سنتی باشد. به این ترتیب، بیداری طبیعی‌تر و باکیفیت‌تری تجربه خواهد شد و روز با انرژی و آرامش بیشتری آغاز می‌شود. این موضوع نه تنها بر کیفیت خواب، بلکه بر سلامت روان و بهره‌وری روزانه نیز تأثیر مثبتی دارد.