حقایق علمی ۹۷؛
ویژگی شگفت‌انگیز مارمولک؛ قطع کردن دم برای بقا!
برخی مارمولک‌ها در طول تاریخ به گونه‌ای تکامل پیدا کرده‌اند که می‌توانند هنگامی که در معرض خطر قرار گرفتند، دُم خود را قطع کنند تا حواس شکارچی پرت شود.
به گزارش خبرگزاری آنا، برخی از مارمولک‌ها توانایی منحصربه‌فردی به نام رها کردن دم یا خودبری (Tail Autotomy) دارند که به آنها اجازه می‌دهد در مواجهه با شکارچیان جان خود را نجات دهند. این مکانیسم دفاعی، یکی از شگفت‌انگیزترین سازوکار‌های تکاملی است که می‌توان حدس زد در طول تاریخ به بقای گونه‌های مختلف مارمولک کمک کرده است. در این فرآیند، مارمولک به‌طور ارادی دم خود را از بدن جدا می‌کند و حواس شکارچیان را به‌طور موقت پرت می‌کند.
فرآیند رها کردن دم، نتیجه ساختار‌های ویژه‌ای در ستون فقرات (Vertebrae) دم مارمولک است. مهره‌های دم دارای نقاط از پیش‌تعیین‌شده‌ای به نام صفحات تَرک (Fracture Planes) هستند که در مواقع اضطراری، به مارمولک اجازه می‌دهد دم خود را به راحتی جدا کند. زمانی که مارمولک احساس خطر می‌کند، ماهیچه‌های اطراف این نقاط منقبض می‌شوند و دم جدا می‌شود. پس از جدا شدن، دم همچنان برای مدتی به حرکت و تکان‌خوردن ادامه می‌دهد. این حرکت‌های سریع، توجه شکارچی را جلب کرده و به مارمولک فرصت می‌دهد تا فرار کند.
با این حال این مسئله بدین معنی نیست که مارمولک باید تمام عمر خود را زین‌پس ناقص سپری کند. یکی از ویژگی‌های جالب دیگر مارمولک‌ها، توانایی رشد مجدد دم (Tail Regeneration) است. اگرچه دم جدید معمولاً از نظر ساختاری با دم اصلی تفاوت‌هایی دارد، اما این ویژگی به بقای طولانی‌مدت مارمولک‌ها کمک می‌کند. دم جدید معمولاً فاقد استخوان بوده و به‌جای آن، غضروف تشکیل می‌شود. همچنین، رنگ و الگوی دم جدید ممکن است با دم قبلی متفاوت باشد.
چنانکه در تصویر مشاهده می‌شود رنگ دُم جدید متفاوت از رنگ تن مارمولک است
رها کردن دم، علاوه بر مزیت‌هایی که برای فرار از شکارچیان دارد، معایبی نیز به همراه دارد. دم نقش مهمی در ذخیره انرژی به شکل چربی دارد و از دست دادن آن می‌تواند به کاهش توانایی مارمولک برای بقاء در محیط‌های سخت منجر شود. همچنین دم برای حفظ تعادل و ارتباطات اجتماعی در برخی گونه‌ها اهمیت دارد. با این حال، مزایای این سازوکار در بقای مارمولک از معایب آن فراتر می‌رود.
رها کردن دم، نمونه‌ای شگفت‌انگیز از سازگاری‌های تکاملی است که به گونه‌ها اجازه می‌دهد در محیط‌های خطرناک دوام بیاورند. این ویژگی توجه بسیاری از زیست‌شناسان را به خود جلب کرده و می‌تواند اطلاعات مهمی درباره سازوکار‌های دفاعی سایر جانوران ارائه دهد.
انتهای پیام/
