بررسی نقش ژنوم بیمار در پاسخ به داروها/ داروی مناسب برای فرد مناسب

گروه سلامت خبرگزاری آنا- حسین دزفولی؛ ژنومیک مطالعه مجموعه کامل ژن‌ها موجودات، نحوه عملکرد ژن ها، تعامل با یکدیگر و با محیط است. این موضوع با دستاورد‌های برجسته در اوایل هزاره سوم میلادی و انتشار اولین ژنوم مرجع انسانی به اوج خود رسید؛ این کشف علمی، درمان بیماری‌ها را متحول کرد و زمینه‌ای برای آغاز عصر قدرتمندی را در پزشکی شد.

در واقع انتشار اولین «پانژنوم» انسانی که تنوع ژنتیکی درون یک گونه را توصیف می‌کند، موجب شد تا با درک اساس ژنتیکی بیماری‌های پیچیده، نحوه ترجمه دانش در پزشکی جدید و عملکرد بهداشت عمومی تغییر کند، اما با وجود تمامی پیشرفت‌های بزرگی که در ژن درمانی انجام شده است، هنوز تا رسیدن به موفقیت بالینی فاصله زیادی وجود دارد.

فارموژنومیک به نقش ژنوم در پاسخ دارو‌ها توجه دارد و امکان درمان هدفمند را فراهم می کند.

از همان سال‌ها واژه فارموژنومیک نیز به ادبیات پزشکی نوین اضافه شد، دانشی که بررسی نقش ژنوم در پاسخ دارو‌ها توجه دارد و امکان درمان‌های هدفمند فراهم می‌کند. هدف فارماکوژنومیک توسعه ابزار‌های منطقی برای بهینه سازی درمان دارویی با توجه به ژنوتیپ بیماران به منظور اطمینان از حداکثر اثربخشی با حداقل عوارض جانبی است. چنین رویکردی نوید ظهور پزشکی شخصی را می‌دهد که در آن دارو‌ها و ترکیبات دارویی برای ترکیب ژنتیکی منحصر به فرد هر فرد بهینه می‌شوند.

مجتبی مجتهدزاده؛ استاد فارماکوتراپی مراقبت‌های ویژه به خبرنگار آنا گفت: با رونمایی پژوهشگران در سال ۲۰۰۳ از آنچه در آن زمان به عنوان «توالی کامل ژنوم انسان» نام برده می‌شد، متخصصان دریافتند که می‌توانیم به جای شیمی درمانی از درمان هدفمند برای درمان سرطان استفاه کرد.

وی با بیان اینکه در درمان هدفمند مداوای بیمار بر اساس DNA و RNA شان انجام می‌شود، افزود: بر این مبنا مداوایی برای بیمار تعریف می‌شود که به واکنش ایمنی بیمار در مقابل عوامل بیماری زا و ژنتیک او توجه دارد.

این عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران یادآور شد: منطق مراقبت‌های ویژه به ما این را یاد داده که دستور العمل‌هایی که پشتوانه آنها هم شاید صد‌ها مطالعه مبتنی بر شواهد باشد گا‌ها در حوزه مراقبت‌های ویژه رنگ می‌بازند.

وی ادامه داد: به عنوان نمونه در بحث سپسیس یا گَندخونی متوجه شدند که حداقل بیش از یک اندوتایپ و فنوتایپ وجود دارد؛ به طوریکه پاسخ بیماران به رویداد‌های سلولی مولکولی ناشی از سبسیس متفاوت است، در برخی افت پلاکت دیده می‌شود در برخی نه، برخی نارسایی کبد و کلیه پیدا می‌کنند برخی نه، برخی دچار نارسایی تنفسی می‌شوند برخی نه!

مجتهدزاده گفت: مجموع این داستان‌ها حتی بعد از مداخله هم تغییر می‌کند، حتی بعد از دوازده ساعت اول یک بیمار با دوازده ساعت دوم همان بیمار یکسان نیست؛ اگر نوع مداخلات متفاوت باشد باز هم شرایط تفاوت می‌کند.

وی افزود: اگر به همه اینها هم توجه داشته باشید، باز شرایطی بالینی بیمار بسیار مهم است؛ بیماری که افت هوشیاری پیدا کند و ضربان قلبش بالا برود یا مشکل تنفسی پیدا کند، برای هر کدام دستورالعمل‌های درمانی متفاوت وجود دارد.

آینده پزشکی با نانو و استفاده از میکرو نیدل‌ها قدرت انتقال دارو را به نقاط مورد نظر در هر عضو حیاتی را متحول خواهد شد.

این استاد فارماکوتراپی مراقبت‌های ویژه خاطرنشان کرد: آنچه که حوزه مراقبت‌های ویژه را غیر خطی می‌کند، بحث ژنومیک افراد است که مبنایی برای پزشکی نوین شده، امروزه مثل گذشته از التهاب و انعقاد هراسی نداریم بلکه از آنها برای انتخاب شیوه‌های درمان استفاده می‌کنیم. برای درمان سپسیس دیگر آنتی بیوتیک‌ها را به صورت سیستمیک تجویز نمی‌کنند، چون همین دارو‌ها می‌توانند عوارض کبدی و کلیوی داشته باشند. این در مورد سایر دارو‌ها از جمله مخدر‌ها نیز صادق است.

وی یادآور شد: بیش از بیست سال است که از اینکه روش درمان و تجویز نوع و میزان دارو با شرایط بیمار و ژنوم است، تفاوت دارد، مطلع هستیم، اما سوال این است با این آگاهی باید چه کار بکنیم؟ و پاسخ این است که نگاه نوین در طب امکان آنتی‌بیوتیک تراپی را برای ما در شرایط بهتری میسر می‌کند و در آینده نیز با پزشکی دقیق با نانو و استفاده از میکرو نیدل‌ها قدرت انتقال دارو را به نقاط مورد نظر در هر عضو حیاتی را خواهیم داشت.

انتهای پیام/

حسین دزفولی