۲۲ شهریور در دنیای علم چه خبر؟

تاریخ علم مملو از رویدادهای مهمی است که نوآوری‌ها، کشف‌ها و حتی زادروزها و درگذشت‌های دانشمندان و مخترعان تاثیرگذار جهان را در برمی‌گیرد. در این تقویم علم، وقایع مهم مصادف با امروز ۲۲ شهریور برابر ۱۲ سپتامبر را ورق می‌زنیم. 

***

مدار مجتمع 

۱۲ سپتامبر ۱۹۵۸ برابر با ۲۲ شهریور ۱۳۳۷ خورشیدی، جک سنت کلر کیلبی، مهندس آمریکایی اولین مدار مجتمع خودش را به مافوقش نشان داد و چند ماه بعد، رابرت نویس یک دستگاه آی‌سی را به شکل بهبودیافته و به‌طور مستقل اختراع کرد. در سپتامبر ۱۹۶۵، گروه کیلبی اولین ماشین‌حساب الکترونیکی جیبی را بااستفاده از آی‌سی توسعه داد. کیلبی کسی است که اولین مدار مجتمع (آی‌سی) را  اختراع کرد و به‌همین‌علت، نیمی از جایزه نوبل فیزیک  سال ۲۰۰۰ برای نقشی که در ساخت آی‌سی داشت به او اهدا شد. علاقه کیلبی به الکترونیک ناشی‌از سرگرمی‌های دوران مدرسه‌اش در ساخت رادیوهای آماتوری بود. زمانی که در تگزاس کار می‌کرد با ساخت اجزای ترانزیستور روی یک قالب سیلیکونی همراه با اتصالات داخلی که سیم‌کشی خارجی را حذف می‌کرد، راهی برای کوچک‌کردن مدار پیچیده ترانزیستوری  ابداع کرد. 

لونا-۲ و لونا-۱۶ 

۱۲ سپتامبر ۱۹۵۹ میلادی برابر با ۲۲ شهریور ۱۳۳۸ خورشیدی، لونا-۲ ، دومین فضاپیما از مجموعه کاوشگرهای ماه بدون سرنشین شوروی پرتاب شد و ۳۶ ساعت بعد در ۱۴ سپتامبر به اولین فضاپیمایی تبدیل شد که به ماه برخورد کرد. به دنبال آن، یک‌ماه بعد لونا-۳ در ۴ اکتبر به فضا پرتاب شد که اولین دور ماه را انجام داد و اولین عکس‌ها از طرف دور ماه را گرفت. پیش از این، ماموریت لونا-۱ در ۲ ژانویه ۱۹۵۹ منفجر شده بود. لونا-۱ به دلیل نقص سامانه هدایت، نتوانست آن‌طورکه در نظر گرفته شده بود با ماه برخورد کند، اما به اولین جسم ساخته دست بشر در مدار خورشید تبدیل شد. ۱۱ سال بعد، در ۱۲ سپتامبر ۱۹۷۰ لونا-۱۶ پرتاب شد. لونا-۱۶ اولین فضاپیمای بدون سرنشین بود که نمونه‌های خاک ماه را به زمین بازگرداند. 

ژول لویی- گابریل ویول 

۱۲ سپتامبر ۱۹۲۳ میلادی برابر با ۲۲ شهریور ۱۳۰۲ خورشیدی، ژول لویی-گابیریل ویول، فیزیکدان فرانسوی درگذشت. او کسی است که ثابت خورشیدی را در سال ۱۸۷۵ از بالای کوه مون‌بلان در فرانسه تعیین کرد و همین‌طور در سال ۱۸۸۱ اولین یکای استاندارد و بین‌المللی اندازه‌گیری شدت نور و تابش‌های با دمای بالا که یک واحد فتومتریک به‌نام ویول یا ویوله است را ارائه کرد. ویول همچنین نقاط همجوشی پالادیوم، پلاتین و طلا را تعیین کرد و به نظریه آبفشان‌ها و منشأ تگرگ علاقه‌مند بود. پرتوسنج خورشیدی او که دستگاهی برای اندازه‌‌گیری شدت نور خورشید است از دو کره توخالی متحدالمرکز ساخته شده است. نور خورشید از یک روزنه روی کره بیرونی عبور می‌کند و روی یک دماسنج در کره داخلی توخالی می‌افتد. 

ایرن ژولیو-کوری 

۱۲ سپتامبر ۱۸۹۷ میلادی برابر با ۲۲ شهریور ۱۲۷۶ خورشیدی، ایرن ژولیو-کوری، فیزیکدان و شیمی‌فیزیکدان فرانسوی به‌دنیا آمد. او دختر ماری و پیر کوری و همسر فردریک ژولیو-کوری است و با او به‌طور مشترک جایزه نوبل شیمی ۱۹۳۵ را «برای سنتزی که از عناصر جدید رادیواکتیو جدید» انجام داده بودند برنده شد. به‌عنوان مثال، آنها در تحقیقات مشترک‌شان کشف کردند که اتم‌های آلومینیوم در‌معرض پرتوهای آلفا به اتم‌های فسفر رادیواکتیو تبدیل می‌شوند. از سال ۱۹۴۶، او مدیر موسسه رادیوم پاریس بود که توسط مادرش تأسیس شد. ایرن مانند مادر و همسرش بر اثر قرار گرفتن در معرض تشعشعات در طول تحقیقات بر اثر سرطان  درگذشت.