آداب مهمان بودن و مهمان نوازی

به گزارش گروه پژوهش خبرگزاری علم و فناوری آنا، در فرهنگ ایرانی جمله معروفی وجود دارد که مهمان را حبیب خدا می‌داند، «مهمانی» در فرهنگ ایرانی سابقه دیرینه‌ای دارد و حتی در اشعار تاریخی و جای‌جای تاریخ ایران می‌توانید نشانه‌های آن را ببینید. صائب تبریزی در خصوص مهمان و مهمان نوازی نوشته است: «رزق ما با پای مهمان می‌رسد از خوان غیب، میزبان ماست هر کس می‌شود مهمان ما»؛ یا شیخ ابوالحسن خرقانی صوفی و عارف ایرانی در اهمیت مهمان نوازی بر سر در خانقاه‌اش نوشته بود «نانش دهید و از ایمانش مپرسید. چه آن‌کس که به درگاه باری تعالی به جانی ارزد، البته بر خوان بوالحسن به نانی ارزد»؛ یا حتی کاروانسرهای ایرانی که هنوز هم بخشی از آثار ماندگار ایرانی هستند، بخشی از فرهنگ و آداب مهمان نوازی ایرانی در گذشته‌های دور بوده‌اند.

امروز یعنی ۳ آوریل، روز جهانی «مهمانی» است که هر سال در جهان جشن گرفته می‌شود. روزنامه خراسان در گزارشی به بهانه این روز از ویژگی‌های یک مهمانی خوب و فوایدش برای رفع مشکلات روحی باید و نبایدهای آن نوشت:

هدف از نام‌گذاری این روز، دست‌یابی به هماهنگی اجتماعی از طریق تشویق مردم به جشن گرفتن زندگی با مهمانی و حضور در کنار دوستان و آشنایان عنوان شده است. این در حالی است که بعضی افراد بدبینانه بر این باورند که شاید تا چند سال آینده، نسل جدید این سنت کهن ایرانی را به دست فراموشی بسپارند. روز جهانی «مهمانی» فرصت خوبی است تا از مزایای شرکت در مهمانی، باید و نبایدهای آن و برخی اشتباهات والدین در زمان دعوا کردن کودکان در مهمانی‌ها بگوییم.

چرا روابط صمیمانه دشمن استرس و افسردگی هستند؟

طی چند دهه اخیر کتاب‌های زیادی درباره شادمانی، خوشبختنی، مقابله با افسردگی و... نوشته شده که عمدتاً بازاری و غیرکاربردی هستند. کتاب «روابط از دست رفته» اثر جوهن هری که حاصل سال‌ها پژوهش برای مقابله با افسردگی است، یکی از آثار عمیقی است که برخلاف کتاب‌های زرد، توانسته با مراجعه به انواع تحقیقات، بررسی‌ها، مصاحبه با صاحب‌نام ترین کارشناسان دنیا و ... زمینه‌های افسردگی و اضطراب و راه‌های مقابله با آن‌ها را معرفی کند. خب این‌ها چه ربطی به مهمانی رفتن داشت؟ با ادامه مطلب همراه ما باشید.

در سینمای ایران یکی از زیباترین سکانس‌های که به موضوع مهمانی به سبک ایرانی پرداخته است، فیلم «مهمان مامان» داریوش مهرجویی است

چرا تنهایی اضطراب‌آور است؟

مهمانی، حضور در کنار آدم‌هایی که دوست‌شان داریم، معاشرت با آن‌ها به ما حس اطمینان می‌دهد، ترس‌های‌مان را دور می‌ریزد. چرا؟ ما انسان‌ها از هزاران سال قبل زندگی اجتماعی را دوست داشتیم. به این خاطر که تنهایی به معنی آن بود که در برابر حوادث بی‌پناه می‌شویم. کسی نبود که غذایش را با ما به اشتراک بگذارد. مقابل حیوانات درنده بی‌پناه بودیم، شکار هم که به تنهایی سخت بود. برای همین از زمان‌های قدیم تنهایی برابر بود با ترشح زیاد هورمون کورتیزول که به هورمون استرس هم معروف است. تحقیقات نشان می‌دهد ذهن ما هنوز تنهایی را معادل جدا از جامعه در زمان‌های دور می‌بیند و احساس خطر می‌کند؛ برای همین گاهی در تنهایی هورمون استرس چنان ترشح می‌شود انگار که هدف حمله یک حیوان درنده قرار گرفته‌ایم. طبق پژوهش‌ها تنهایی حتی سیستم ایمنی را تضعیف می‌کند.

افسردگی بیشتر محیطی است تا بیولوژیکی

جوهن هری در کتابش با حوصله ثابت می‌کند که مشکلات روحی و به‌خصوص افسردگی، بیشتر از آن‌که ناشی از وراثت یا تغییرات بیولوژیکی باشند ریشه در عوامل محیطی دارند. وقتی روابط صمیمانه با دیگران داریم حس حمایت شدن داریم، حس این‌که همراه و چاره‌ای برای مشکلات امروز و امیدی به آینده است. ناگفته نماند خود تنهایی هم گاهی لازم است و اساساً وقتی از تنهایی صحبت می‌کنیم منظورمان خلوت نیست. بلکه نداشتن روابط نزدیک و همسو با دیگران است. وگرنه هر کسی گاهی برای فکر کردن به خلوت نیاز دارد اما به‌قول یک نویسنده معروف، تنهایی و خلوت وقتی خوب است که از تنهایی اتاقت بیرون بیایی و بدانی دیگران در اتاق کنار منتظرت هستند. یعنی حتی در خلوت هم پشتیبانی آن‌ها را حس کنیم.

هر مهمانی ضد افسردگی است؟

البته ایجاد روابط صمیمانه هم قلق‌هایی دارد. نمی‌شود صرف مهمانی گرفتن انتظار داشت حال روحی همه خوب شود. قرار هم نیست یک مهمانی شاد باشد. بلکه همدلی، شادی همدلانه، همدردی و همراهی است که صمیمیت محسوب می‌شود. بی‌پرده بودن در شوخی و رفتار جزو صمیمت واقعی نیست. از طرفی صمیمت‌ها باید جهت‌دار باشد؛ در مسیر ارزش‌های معنادار زندگی. اگر یک مهمانی روی شکاف‌های فکری، اعتقادی، فرهنگی و اقتصادی جمع حاضر حرکت کند و روی فخرفروشی و ارزش‌های کاذب حرکت کند؛ حاضران در جمع هستند اما احساس تنهایی دارند چون اشتراکاتی بین هم احساس نمی‌کنند. 

چطور میزبان خوبی باشیم؟

به‌عنوان یک میزبان باید این موارد را در برگزاری مهمانی در نظر داشته باشیم تا هم به مهمانان خوش بگذرد و هم خودمان و خانواده‌مان الکی به زحمت و دردسر نیفتیم.

۱- چشم و هم چشمی را کنار بگذارید: مهمان قرار است برای تازه شدن دیدارها، باخبر شدن از حال همدیگر و گذراندن چند ساعت خوش دور هم به خانه شما بیاید. پس مهمانی را با تکلف و بریز و بپاش، به کام مهمان و حتی خودتان تلخ نکنید. لازم نیست بیش از حد توان و امکانات خود مراسم را شلوغ کنید. نگذارید مهمان از دیدن تجملات شما معذب شده و اوقات ناخوشی را بگذراند. این طوری ممکن است به دلیل ناتوانی عده‌ای در جبران مهمان‌نوازی شما، رشته دید و بازدیدها قطع شده و صله رحم به قطع رابطه بینجامد.

۲-  تعارف نکنید: مهمان نه تنها از دیدن ریخت و پاش شما در میزبانی احساس ناراحتی می‌کند که حتی با تعارف‌های بیش از حد میزبان هم معذب می‌شود. بگذارید راحت باشد، هرجا خواست بنشیند، هرچیزی خواست بردارد، هرچقدر خواست بخورد، هروقت خواست برود و... لازم نیست هرچه در خانه هست و نیست را برای مهمان بیاوریم و آن‌قدر تعارف کنیم که از مهمانی رفتن بیزار شود. دیده شده که میزبان کمین کرده تا هر لحظه که دهان مهمان از حرکت بایستد، یک چیزی به او تعارف کند تا بخورد! حتی فرزندان خود میزبان هم کلافه شده‌اند از بس پدر یا مادرشان گفته‌اند «برو اون بسته گز رو از توی کمد زیر رخت‌خواب‌ها بیار... بپر از سر کوچه نوشابه سفید بگیر آقا کمال مشکی دوست نداره... خانوم چرا ته دیگ این‌قدر کمه؟»

۳- بی‌تفاوت هم نباشید: از طرف دیگر نسبت به مهمان هم بی‌تفاوت نباشید. درست است که نباید خیلی تعارف کرد و به پر و پاچه مهمان پیچید و مدام حواس‌مان به او باشد طوری که نتواند تکان بخود، ولی این را هم باید به یاد داشت که خیلی هم نباید بی‌خیال مهمان شویم. مورد داشته‌ایم که مهمان چای را بدون قند و خیار را بدون نمک خورده، چون میزبان با این تصور که نباید خیلی به مهمان سخت گرفت، او را به حال خودش رها کرده است.

۴- همه مهمانان را با یک چشم دعوت کنید: توجه به هم‌جنس، هم‌شأن و هم‌رده بودن مهمانان، از نکات مهم میزبانی است. این کار هم برای خود مهمانان خوشایند است و هم برای میزبان. وقتی مهمانان یک جور و یک‌دست باشند، کسی احساس غریبگی نمی‌کند و همه با هم خوش می‌گذرانند، حرف برای زدن و ایده برای معاشرت هم دارند. همچنین میزبان هم می‌تواند به همه برسد و برای تک تک مهمانان به یک اندازه وقت بگذارد و حتی یک موضوع واحد برای صحبت همگی مطرح شود.

چطور مهمان خوبی باشیم؟

همان‌قدر که نوع میزبانی مهم است، مهمان خوب بودن هم اهمیت دارد و می‌تواند همه خستگی میزبان را بشوید و ببرد یا برعکس، کاری کند میزبان خستگی به تنش بماند و تا همیشه از مهمانی‌دادن طفره برود. اما مهمان خوب واقعا چه ویژگی‌هایی دارد؟

۱- زمان را در نظر بگیرید: مهم‌ترین کار بعد از قبول دعوت مهمانی، به موقع رسیدن است. نه دیرتر و نه زودتر از زمان معمول خودتان را به مهمانی برسانید. می‌توانید تصور کنید مهمانی که برای عصرانه دعوت بوده‌است نزدیک شام به خانه میزبان می‌رسد و خب میزبان از این اتفاق چقدر می‌تواند ناراحت باشد و معذب شود. همین‌طور زمان قرار نیست چون به شما خوش می‌گذرد میزبان ساعت‌های خیلی طولانی از شما پذیرایی ‌کند و دربست در اختیارتان باشد.

۲- به سبک زندگی میزبان احترام بگذارید: بهتر است قوانین خانه میزبان را در نظر بگیرید. برای مثال اگر میزبان به آوردن حیوان خانگی حساسیت دارد حتما این مورد را رعایت‌ کنید. اگر ناچار هستید شخصی را که به صورت پیش‌بینی‌نشده به شما پیوسته‌است با خود به مهمانی ببرید حتما از قبل به میزبان‌تان اطلاع‌دهید. حساسیت میزبان روی شیوه پذیرایی و مهمانی را در نظر بگیرید و آن را با جمله‌های «نه بابا! ما خونه خودمون این کارو می‌کنیم و ...» تغییر ندهید.

تصویری از فیلم «جهان با من برقص» سروش صحت

۳- از میزبان بپرسید کمک می‌خواهد: به هیچ عنوان پیش از سرو غذا بدون این که از میزبان پرسیده باشید به آشپزخانه سرک نکشید. وقتی میزبان مشغول چیدن سفره یا میز غذاست به او پیشنهاد دهید که در آوردن وسایل کمکش کنید. نه در حد یک تعارف خشک و خالی و نه اصرار بیش از اندازه که میزبان را معذب کند. بعد از تمام‌شدن غذا حتما از میزبان تشکر کنید و در صورت رضایت میزبان او را در جمع‌کردن سفره یا میز غذا همراهی‌ کنید.

۴- برای گپ‌وگفت وقت بگذارید: هیچ‌وقت بلافاصله بعد از صرف غذا مهمانی را ترک ‌نکنید چون میزبان تازه فرصت پیدا می‌کند با خیال راحت‌تر و کم‌دغدغه‌تر با مهمان‌ها معاشرت کند. البته در گپ‌وگفت قید بحث‌های سیاسی و موضوعاتی را که می‌دانید به مهمانی آسیب می‌زند، بزنید. وقتی احساس کردید فضا سنگین است، سر صحبت را با الهام از اطراف‌تان، باز کنید. برای مثال از تابلوهای روی دیوار یا گل و گیاهی که در خانه است بگویید و درباره نگهداری‌اش سوال‌ کنید.

۵- با خداحافظی همه چیز را تمام نکنید: وقتی قصد ترک مهمانی را دارید خداحافظی را با یک سپاس‌گزاری کوتاه و صمیمانه کوتاه ‌کنید چون میزبان که زمان زیادی را صرف مهمانی کرده، خسته است. فردای روز مهمانی با میزبان تماس بگیرید و از میزبانی‌ او و پذیرایی‌اش تشکر کنید. پیام کوتاه روش مناسبی برای تشکر از میزبان نیست و بهتر است تماس را برای عصر روز بعد از مهمانی بگذارید.

رایج‌ترین اشتباهات والدین در مهمانی‌ها

دعواکردن بچه‌ها با یکدیگر در دورهمی‌های خانوادگی و دوستانه و کشیده شدن پای بزرگ‌ترها به میان نیاز به رعایت ملاحظاتی دارد  تا شرایط بدتر نشود

 یکی از بدیهی‌ترین دلایل برای بروز ناسازگاری بین کودکان پیش‌دبستانی، هم‌سن بودن و قرار داشتن در یک مرحله رشدی است. مثلا کودکان سه ساله در مالکیت وسایل خود بسیار ثابت قدم هستند و وسایل خود را به دوستان‌شان نمی‌دهند. این برای کوکان سه ساله کاملا طبیعی است و هنگامی که در این سن با یکدیگر هم‌بازی می‌شوند، احتمال ایجاد تعارض و تنش زیاد است. از سوی دیگر در سنین دبستان و بالاتر، بازی کردن با کودکان بزرگ‌تر دردسرساز می‌شود، به دلیل این‌که کودکان بزرگ‌تر حالت رئیس مآبانه دارند و دوست ندارند کودکان کوچک‌تر را در بازی خود راه بدهند. همین باعث شکایت و گاهی گریه کودکان کوچک‌تر می شود و برای حل دعوا رو به بزرگ‌ترها می‌آورند. اما گاهی اوقات این شکایت بردن‌ها و تعارضات، صرفا وسیله‌ای برای جلب توجه است. چون کودکان هنگامی که در سکوت و آرامش بازی می‌کنند، توجهی دریافت نمی‌کنند پس ترجیح می‌دهند از طریق درگیری این توجه را بگیرند! هرچند توجه منفی است.

۴ اشتباه والدین در زمان دعوای کودکان

در ادامه به راهکارهای موجود برای مدیریت دعواهای بین کودکان در مهمانی‌ها اشاره می‌کنیم تا والدین با رایج‌ترین اشتباهات‌شان در این زمینه آشنا شوند.

1- به او می‌گویید هرکه تو را زد، بزنش: به عنوان اولین و مهم‌ترین نکته باید بگوییم، این توصیه که هر که تو را زد، شما هم او را بزن، به شدت اشتباه و غلط است. چون در حالت عادی والدین تاکید دارند کودک، دیگری را نزند و خشونت به خرج ندهد. پس با این حرف تمام حرف‌های پیشین نقض می‌شود. بهترین توصیه به کودکان در چنین مواقعی می‌تواند این باشد: «به چشم‌های فردی که تو را کتک می‌زند یا اذیت می‌کند، نگاه کن و بگو تو حق نداری با من چنین رفتاری بکنی.» گام بعدی اطلاع دادن به یک بزرگ‌تر مانند والدین، مربی مهد یا ناظم است.

2- کاملا مستقیم مداخله می‌کنند: هنگامی که در جمع فامیل یا دوستان درگیری رخ می‌دهد و کودک شکایت می‌کند، کافی است به او بگویید: «عزیزم، من با تو می‌آیم ولی این مسئله‌ای است که به تو مربوط است، باید خودت به دوستت بگویی.» توجه داشته باشید در این مرحله پدر یا مادر کودک را همراهی می‌کنند ولی مداخله کاملا غیرمستقیم است و والد فقط نقش حمایتی دارد.

3- او را جلوی جمع بازخواست می‌کنید: در صورت درگیری‌های فیزیکی، حتی اگر کودک‌تان به هر نحو مقصر بود، او را جلوی جمع بازخواست نکنید، حتی نصیحت هم نکنید بلکه اول به سمت فرزند خودتان بروید و قضیه را جویا شوید. توجه داشته باشید رفتن شما به سمت کودک دیگر به منزله طرد کودک خودتان محسوب می‌شود و تاثیر منفی بر او می‌گذارد.

4- خیلی سریع مداخله می‌کنید: دقت داشته باشید در این راه باید صبور باشید، چون این مسائل کودک را برای حضور در مدرسه و اجتماع آماده می‌کند. در موقعیت‌هایی که حقش خورده یا وسایلش گرفته می‌شود، سریع مداخله نکنید. اجازه دهید کودک با روش خودش، حق خود را بگیرد و اگر موفق نبود، تمرین‌های گفته شده را به کار بگیرید.