روزی روزگاری؛ چشم امید سالمندان به ربات‌های دستیار

خبرگزاری علم و فناوری آنا، هدا عربشاهی؛ واژه «ربات» برگرفته از کلمه «رُبُتا» است که در زبان چک به‌معنی «بیگاری» است و از واژه اسلاوی «رَب» به‌معنی «برده» ریشه می‌گیرد. سال ۱۹۲۱ کارل چاپک، نمایشنامه‌نویس و کارگردان اهل چک نمایشنامه‌ای باعنوان «کارخانه ربات‌سازی روسوم» (آر.یو.آر) را در چهار پرده در پراگ به صحنه برد. این نمایش درباره آقای روسوم است که در رویای تولید انسان‌های مصنوعی برای بهره‌کشی از آنها در دنیای مادی‌گرای غرب پس‌از جنگ‌جهانی اول کارخانه‌ای تاسیس می‌کند. در این‌ نمایشنامه برای اولین‌بار در تاریخ از ربات به‌معنی آدم‌ مصنوعی استفاده می‌شود. واژه‌ای که امروزه، یادآور فناوری‌‌ای است که باکمک هوش‌مصنوعی در تلاش است تا دنیای آینده را در حوزه‌های مختلف متحول کند. این‌میان، به‌نظر می‌رسد که ربات‌های دستیار به‌ویژه ربات‌هایی که باهدف کمک به سالمندان توسعه می‌یابند در دنیایی که روزبه‌روز سوی پیری پیش می‌رود بیش‌از سایر ربات‌ها مورد توجه قرار بگیرند. زیرا ظرف ۳۰ سال آینده جهان مملو از انسان‌های سالمند تنهایی خواهد شد که بیشتر از هر انسان دیگری به کمک نیاز خواهند داشت.

***

گزارش‌های سازمان جهانی بهداشت نشان می‌دهد که به‌دلیل افزایش طول عمر انسان تعداد افراد ۶۰ سال و بیشتر طی ۳۵ آینده با ۱۲درصد افزایش به ۲۱درصد خواهد رسید. همچنین نتایج ارزیابی‌های سازمان ملل متحد حاکی از آن است که تعداد افراد ۶۰ ساله یا بیشتر تا سال ۲۰۵۰ به ۲.۱میلیارد و در سال ۲۱۰۰ به ۳.۱میلیارد خواهد رسید و مراقبت از این تعداد سالمند به هزینه بسیار بالایی برای استخدام نیروی انسانی نیازمند است. ازاین‌رو، ربات‌های دستیار می‌توانند در دهه‌های آینده به‌عنوان گزینه ارزانتر از نیروی انسانی، در آسایشگاه‌های سالمندان حضور پیدا کنند و به افراد مسن برای مراقبت و حمایت‌های عاطفی، ارائه خدمات سرگرم‌کننده و نظافت یاری رسانند.

تعامل سالمندان و ربات‌ها

سال ۲۰۱۸ گروهی از پژوهشگران کالج ترینیتی دوبلین در ایرلند با همکاری دانشگاه کالیفرنیای جنوبی به سرپرستی کانر مک‌گین برای بررسی چگونگی استفاده از ربات‌ها در سراهای سالمندان، رباتی به‌نام استیوی را توسعه دادند. استیوی رباتی سفیدرنگ با یک پایه چرخان و بازوهای کوتاه متحرک و دارای دهانی انیمیشنی و سر و دو چشم بود. استیوی بین سا‌ل‌های ۲۰۱۸ و ۲۰۱۹ در انجمن بازنشستگان نظامی نالوود در واشنگتن‌ دی‌سی آمریکا اقامت داشت؛ در مرکزی که حدود ۳۰۰ سالمند سکونت داشتند.

این ربات چند فعالیت سرگرمی را به عهده گرفت. برای‌مثال، به بازی بینگو که بین سالمندان طرفدار دارد وارد بود و آوازهای تک‌نفره می‌خواند و به زبان‌های مختلف تسلط داشت. شب‌ها در راهروها می‌چرخید و به اتاق‌ها سر می‌زد و اگر سالمندی به کمک احتیاج داشت به پرستار اطلاع می‌داد و بعضی کارهای مربوط به نظافت اتاق سالمندان را انجام می‌داد. این دانشمندان درخصوص تعامل افراد مسن و ربات‌ها می‌گویند: «با افزایش سن افراد، گروه‌های همسالانشان کوچک می‌شوند و تمایل به تحرک کمتری دارند که این مسئله می‌تواند به کسلی و افسردگی منجر شوند. اما ربات‌های اجتماعی قادرند با سرگرم‌کردن سالمندان به رفع بعضی از این احساسات و به‌ویژه تنهایی و انزوا کمک کنند.»

نتایج این آزمایش که سال ۲۰۲۲ در نشریه تخصصی نیچر منتشر شد نشان داد که داشتن ربات هوش‌مصنوعی برای کمک به افراد مسن در سراهای سالمندان، بیمارستان‌ها یا حتی در خانه چیزی است که می‌تواند برای بسیاری از افراد مفید باشد و این فناوری به سالمندان کمک می‌کند که استقلال بیشتری داشته باشند و کمتر به افرادی چون پرستار و اعضای خانواده نیاز پیدا کنند.

ربات‌های دستیار سالمندان

امروزه نمونه‌های بسیاری از ربات‌های دستیار شخصی به‌ویژه مناسب برای کمک به سالمندان عرضه شده‌اند. بعضی از این ربات‌ها فقط برای معاشرت، سرگرم‌کردن سالمندان و یادآوری‌کردن مصرف داروها و درصورت نیاز تماس با اورژانس و خدمات پزشکی طراحی شده‌اند. درحالی‌که، بعضی دیگر از آنها از مهارت‌های دیگری چون همراهی‌کردن سالمند هنگام راه‌رفتن هم برخوردارند.

سَم- سال ۲۰۱۳ شرکت رباتیک لووزو در مریلند آمریکا تاسیس شد و رباتی باعنوان سم را باهدف کمک به افزایش کیفیت زندگی سالمندان و افراد کم‌توان جسمی  برای همراهی روزانه و ممانعت از انزوای این افراد و جلوگیری از سقوط‌کردن آنها توسعه داد. این ربات خندان که در ابعاد انسان است با ترکیبی از فناوری‌های پیشرفته، امکان بازرسی مکرر و مراقبت‌های غیرپزشکی را برای این افراد فراهم می‌کند. به‌خصوص در سراهای سالمندان یکی از اهداف سم کاهش هزینه‌های مراقبتی و پرستاری است. این ربات دارای نمایشگر و دوربین‌هایی است که پرستاران می‌توانند از آنها برای ردیابی و اطمینان از خوب‌بودن وضعیت سالمندان استفاده و هم‌زمان در امور این افراد مداخله کمتری کنند و زمان مدیریت کارها را به حداقل برسانند. این ربات اندروید (انسان‌نما) همچنین دارای حسگرها و نرم‌افزار ویژه‌ای است که به او امکان حرکت می‌دهد و او را قادر می‌کند موانع و خطراتی را که هنگام راه‌رفتن سالمندان می‌تواند سبب سقوط‌کردن آنها شود شناسایی کند. 

آی‌پال- این ربات انسان‌نمای دستیار برای خدمت به کودکان و سالمندان به‌عنوان همراه اجتماعی، مربی و نظارت بر ایمنی آنها طراحی شده است. این ربات متحرک دارای پاهایی مهجز به چرخ است که برای حرکت در خانه مناسب‌اند. آی‌پال می‌تواند آواز بخواند، برقصد، چت کند و خدمات ضروری را ارائه دهد. دارای دامنه حرکتی وسیع در بازوها و گردن است. قد این ربات کمی بیشتر از یک متر و وزن آن حدود ۱۲.۵ کیلوگرم است و به دوربین داخلی، پنج میکروفن و قابلیت‌های وای‌فای و بلوتوث مجهز است. این تجهیزات به ربات اجازه می‌دهند تا فیلم و صدای سالمند یا کودک را ضبط کند و با ارسال این تصاویر برای پزشکان و اعضای خانواده پشتیبانی بهتری ارائه کند. همچنین، آی‌پال یادآورهای دارویی و سایر خدمات بهداشتی را ارائه می‌دهد و می‌تواند درصورت نیاز با فوریت‌های پزشکی تماس بگیرد.

کِر.اُ. بات- این ربات هم دستیار هوشمند متحرک دیگری است که برای کمک به سالمندان در زندگی روزمره طراحی شده است. این ربات با شکل انسان‌نما با سر گرد، بازوها، دست‌ها و پایه غلتان قادر است طیف وسیعی از وظایف خانه ازجمله تحویل غذا، نوشیدنی و دارو را به کاربر عرضه و به او در آشپزی و نظافت خانه کمک کند. این ربات‌ همچنین می‌تواند تماس‌های اضطراری برقرار کند و تماس‌های تصویری میان سالمند با اعضای خانواده یا پزشکان را میزبانی و حتی خودش هم در مکالمات شرکت کند. کِر.اُ.بات دارای نمایشگر لمسی، میکروفن و بلندگو با ورودی چندوجهی کاربر است.