«بحران خاموش» از سندرم آشیانه خالی می‌گوید/ تکریم واقعی سالمندان در فیلمی مستند

گروه فرهنگ و جامعه خبرگزری علم و فناوری آنا، ونوس بهنود ـ سالمندی بحرانی مانند زلزله نیست که ممکن است بیاید یا نیاید. سالمندی ابربحرانی است که بی‌شک اتفاق می‌افتد و در مقابل آن هیچ تدبیری نداریم.

مستند «بحران خاموش» به کارگردانی محمد حسین حقیقی و تهیه کنندگی مجید دوخته‌چی‌زاده  در ژانر اجتماعی به یکی از دغدغه‌های جدی کشور اشاره دارد.

این مستند در هفدهمین جشنواره سینما حقیقت به اکران درآمد و در ساخت به آمار‌ها و صحبت با کارشناسان از استان‌های مختلف توجه داشته است. کاری تحقیقی و پژوهشی که با زبان دوربین بیان می‌شود و دیدن آن به مراتب مؤثرتر از جلسات خشک و گاه بی‌تأثیر مقوله سالمندی است.

اما چرا بحران خاموش؟ مطابق آمار‌ها روند رشد جمعیت سالمندی در ایران به مراتب بیشتر است تا جایی که رتبه سوم کشور‌ها را به خود اختصاص داده‌ایم و پیش‌بینی شده تا سال ۱۴۰ جمعیت سالمندی سه برابر شود. این روند رشد جمعیتی در وضعیتی است که در حال حاضر نیز قادر به حمایت و توانمندسازی سالمندان نیستیم و در واقع موضوع سالمندی یک بحران جدی است.

وضعیت سالمندان در استان‌های مختلف

حقیقی در این مستند به سراغ مردم و مسئولان استان‌های مختلف رفته که کار او را متمایز می‌کند. او فقط از یک جغرافیای به خصوص صحبت نمی‌کند. از کل کشور می‌گوید و از مشکلی که گریبانگیر تمامی‌استان‌ها است.

در بسیاری از استان‌ها موضوع رها کردن سالمند دیده می‌شود و هستند مناطقی که بر عکس، سالمندان خود را تکریم می‌کنند. اما سالمندان چه در منزل، چه در خانه سالمندان، حمایت‌های لازم را دریافت نمی‌کنند و هزینه‌های بالای درمان و توانمندسازی آن‌ها اغلب تأمین نمی‌شود. به همین دلیل است که اغلب به مرگ تدریجی گرفتار می‌شوند و منتظرند که روز‌های عمرشان سپری شود. فارغ از اینکه زندگی نمی‌کنند، بلکه تنها زنده مانده‌اند.

آنچه قابل توجه است، فقر رفتاری جامعه در مواجه با سالمندان است. بر خلاف اینکه ما تصور می‌کنیم، ادبیات و فرهنگ ما غنی از آموزه‌های احترام به سالمندان است، اما در عمل جامعه فقر رفتاری دارد. موضوعی که حقیقی به شکل‌های مختلف آن را اثبات می‌کند. در واقع سالمندان گرفتار سندرم آشیانه خالی هستند. فرزندان رفته‌اند و در غم تنهایی دیوار‌های خانه همدم آن‌ها شده است.

دهه 60 همیشه دردسر است

حقیقی به سراغ مسئولان بهزیستی، انجمن‌ها، کارشناسان، اساتید دانشگاه و پزشکان سرشناس کشور رفته و از سالمندی پرسیده است. به اذعان همه آن‌ها اوج قله مشکلات سالمندی به سه دلیل عمده مربوط به متولدین دهه شصت است. از یک سو در این دهه به دلیل سیاست‌های جمعیتی و رها کردن افزایش جمعیت، با جمعیت قابل توجهی مواجهیم و از سویی خیل عظیمی‌از دهه شصتی‌ها بیکار یا فاقد بیمه بازنشستگی است و در دوران سالمندی حتی قادر به تامین نیاز‌های اولیه خود نخواهند بود. موضوع تجرد قطعی این نسل نیز مزید بر علت است و تنها در سالمندی آسیبی است که پیش بینی می‌شود.

یکی از کارشناسان می‌گوید مواجه با بحران این است که برای همین قشر جوان و میانسال بیکار فعلی برنامه داشته باشیم.
اما در کمال شگفتی آنچه اخیراً در رابطه با این موضوع در اخبار شنیده شد، افزایش سن بازنشستگی بود که موجی از افسردگی و ناامیدی را دامن زده است.

نشسته‌ایم دست روی دست

مستند حقیقی با یک اشکال و شاید ایراد تصویری آغاز می‌شود و آن هم پرداختن به اخبار فرونشست زمین که این تصور را به وجود می‌آورد که این فیلم در رابطه با موضوع نشست زمین در بخش‌های مختلف کشور است. اما بعد ذهن مخاطب را به سمت سالمندی می‌برد و داستان به یکباره آنقدر عوض می‌شود که مخاطب از فرونشست‌ها کنده می‌شود.

با این وجود پرداخت پژوهش محور و کارشناسی شده به این مستند خود بسیار موجزتر از هزاران جلسه کارشناسی است و لازم است این فیلم هم توسط مردم به لحاظ مسائل فرهنگی و اجتماعی طرح شده و هم از سوی مسئولان به لحاظ بررسی سیاست‌های جمعیتی و سالمندی دیده شود. چرا که برای این بحران عملاً نشسته‌ایم و نظاره‌گریم. به ویژه دهه شصتی‌ها که پیش‌بینی شده بدترین دوران سالمندی را خواهند داشت. آیا می‌توان از امروز کمی از غلظت این بدترین کاست؟

لازم به یادآوری است، هفدهمین جشنواره بین المللی فیلم مستند ایران «سینما حقیقت» به دبیری محمد حمیدی مقدم ۲۷ آذر تا ۲ دی ۱۴۰۲ در پردیس چارسودر حال برگزاری است.