تأثیر جنگ سرد دو ابرقدرت در فرهنگ کودکان ایران در موزه هنرهای معاصر

به گزارش خبرنگار فرهنگی آنا، نشست خبری نمایشگاه «کارنامه» صبح روز سه‌شنبه 4 خرداد در محل کتابخانه موزه هنرهای معاصر برگزار شد. این نمایشگاه آرشیوی روز چهارشنبه 5 خرداد در ساعت 18 در موزه هنرهای معاصر افتتاح می‌شود و به مدت تقریباً 3 ماه، تا 25 مرداد ماه برقرار خواهد بود.

احسان آقایی، مشاور هنری و کیوریتور نمایشگاه «کارنامه» در ابتدای نشست خبری نمایشگاه اعلام کرد نمایشگاه کارنامه با رویکرد بررسی آثار حوزه کودک و نوجوان در دهه های اخیر برگزار می‌شود.

به گفته احسان آقایی، موزه ها در دهه های اخیر رویکرد خود را تغییر داده اند و نمایشگاه باید مانیفست و رویکرد و مبانی نظری مشخص داشته باشد. وی نمایشگاه کارنامه را «نمونه بسیار خوبی از یک کار پژوهشی و آرشیوی» دانست و با اشاره به حدود هشت سال کار همکارانش روی این حوزه پژوهشی گفت: «این نمایشگاه به فرهنگ بصری کودکان به صورت کلی طی 60 سال و به صورت خاص طی 30 سال می‌پردازد.»

در ادامه، علی بختیاری از گردانندگان این نمایشگاه به دو رویکرد نمایشگاه کارنامه به این شرح اشاره کرد: «در واقع نمایشگاه دو رویکرد را پیگیری می‌کند. اول معرفی نمایشگاه‌های آرشیوی به ایران و دوم رویکرد انتقادی نمایشگاه بر یک پایه تئوریک.» وی افزود: «نمایشگاه به این علت سال 1330 تا 1360 را پوشش می دهد که در آن دوره فرهنگ آمریکایی در ایران به شدت قدرتمند شده و در پی جایگزینی سیستم آمریکایی در ایران بود.»

بختیاری در ادامه توضیح داد: «در پس ظاهر جذاب محصولاتی که در این سه دهه (1330 تا 1360) برای کودکان تولید می‌شد، هجمه فرهنگی برنامه‌ریزی شده بسیار بزرگی وجود داشت. ما در واقع سعی می‌کنیم که این تجربه تاریخی را نشان دهیم که نیروهای غربی چطور توانستند از سالهای دهه 1330 تا کودتای 28 مرداد فرهنگ جامعه را تحت تأثیر قرار دهند.»

علی بختیاری همچنین به سویه دیگر نبرد فرهنگی مربوط به دوران جنگ سرد در ایران آن دوران چنین اشاره کرد: «از طرف دیگر، نیروهای شرقی نیز از نیمه دهه 1340 از مسکو تلاش کردند که فرهنگ دیداری و فرهنگ عمومی نسل کودک و نوجوان که قرار بود نسل آینده جوان ایران باشند، مستقیماً تحت الشعاع قرار دهند. در خط سیر نمایشگاه و در چیدمان آن سعی کرده‌ایم که اصول زمان‌بندی را رعایت کنیم. در این نمایشگاه آثاری از دهه 1330 وجود دارد و تصاویری که برای کودکان به وجود آمده و همچنین دهه 1340 که به نام «ایران در میانه غرب و شرق» نامگذاری کرده‌ایم و تأثیر مستقیم جنگ سرد بر محصولات دیداری کودکان بررسی خواهد شد.»

به گفته این کارشناس در نمایشگاه «کارنامه» 2000 قطعه مربوط به دوره‌های اخیر در حوزه کودک و نوجوان به نمایش گذاشته می‌شود. در این نمایشگاه آثار هنرمندان شاخصی همچون اردشیر محصص، علی اکبر صادقی، جعفر تجارتچی، صادق صندوقی، قباد شیوا و اسفندیار احمدیه وجود دارد.

در ادامه نشست خبری، مشاور هنری موزه هنرهای معاصر به حساسیت‌های این نمایشگاه نیز اشاره کرد. احسان آقایی توضیح داد: «نکته‌ای در مورد این مجموعه وجود دارد و آن، حساسیت برانگیزی موضوع و بازه زمانی آثار موجود در مجموعه است. ما به لحاظ بافت‌های تاریخی و ویژگی‌های فرهنگی‌مان، یاد گرفته‌ایم که به صورت سیاه و سفید به برخی از رویدادها و مسائل نگاه کنیم. لازم است بگوییم در این نمایشگاه از هرگونه جانبداری پرهیز شده و تنها آنچه واقعی است، نشان داده شده است، چرا که این‌گونه جانبداری‌ها در شأن موزه نیست.»

در این نمایشگاه آرشیو تاریخی خط سیر تصویرسازی کتاب‌های درسی و عکاسی مستند از مدارس ابتدای قرن، پیشگامان صنعت تصویرسازی و سرگرمی تأثیر جنگ سرد، هژمونی آمریکایی، ایران در میانه شرق و غرب، اقتصاد نفتی و ملی شدن، ادبیات و تصاویر مذهبی، انقلاب اسلامی و جنگ تحمیلی به نمایش گذاشته می‌شود. این نمایشگاه که به گفته برگزارکنندگانش از لحاظ ابعاد و کیفیت منحصر به فرد است، شامل رسانه‌های گوناگونی مانند کتاب، مجله، فیلم و انیمیشن و آثار هنری است. بسیاری از آثار سینمایی که در این مجموعه به نمایش درخواهد آمد،پیش از این کمتر دیده شده‌اند یا اصلاً دیده نشده‌اند. فیلم‌هایی مانند «یک قطره خون، یک قطره نفت» فرشید مثقالی، «آزادی آمریکایی» ساخته شادروان پرویز کلانتری، «راه حل یک» عباس کیارستمی و «موش و گربه» اسفندیار احمدیه محصول 1339 به عنوان اولین اثر انیمیشن ایران از جمله آثاری هستند که در جریان این نمایشگاه به شکل محدود امکان تماشا پیدا خواهند کرد.