لزوم ترغیب شرکت‌های بزرگ به استفاده از نوآوری

مهدی محمدی عضو هیئت علمی دانشگاه تهران در گفت وگو با خبرنگار گروه اقتصادی خبرگزاری علم و فناوری آنا اظهار کرد: شاید این پرسش مطرح باشد که صنایع بزرگی مانند فولاد یا معادن کمتر به سراغ شرکت‌های دانش‌بنیان می‌روند. به طور قطع پاسخ به این سوال به ساختار اقتصاد ایران برمی‌گردد. ساختاری که بدون رقابت، به صورت بسته و با کمترین تعاملات بین‌المللی است و نیازی به نوآوری نیز احساس نمی‌کند. 

محمدی تصریح کرد: در ساختار بسته و محدود اقتصاد ایران شرکت‌های بزرگ که غالباً دولتی هستند نیازی به استفاده از نوآوری در خود نمی‌بینند و طبیعی است که به سمت شرکت‌های دانش‌بنیان حرکت نمی‌کنند، باید از طریق مشوق‌ها این اقدام اجرایی شود.

نوآوری به طور قطع حاصل اقتصاد باز است

وی افزود: بی‌شک در چنین ساختاری، شرکتی خودروساز به نام ایران‌خودرو نیازی به نوآوری حتی تا ۱۰ سال آینده در خود احساس نمی‌کند، چون محصولاتش را از یک سال قبل فروخته است؛ نوآوری به طور قطع حاصل اقتصاد باز و تعامل با بازار‌های جهانی است.

نوآوری در اقتصاد ایران یک پدیده لاکچری شده است

وی افزود: در وضعیت کنونی اقتصاد ایران، نوآوری یک پدیده لاکچری است و دانش نیز به همان اندازه یک موضوع لاکچری محسوب می‌شود به همین دلیل شرکتی مانند ایران خودرو هم دلیلی ندارد که به سمت دانش، فعالیت‌های دانش‌بنیان یا استفاده از ظرفیت شرکت‌های دانش‌بنیان برود و اگر هم می‌رود به زور فشار سیاست‌های بالادستی یا حمایت‌هایی است که از این مجموعه صورت می‌گیرد.

محمدی عنوان کرد: شرکت‌های بزرگ به نوعی نمایشی از نوآوری را عرضه می‌کنند. بسیاری از صنایع بزرگ کشور به دلیل بهره‌گیری از رانت‌های گسترده، فضای اقتصاد بسته و بدون رقابت ایران و نبود رقبای بین‌المللی و قدرتمند نیازی به نوآوری در خود احساس نمی‌کنند و به همان نسبت که نیاز به نوآوری در خود احساس نمی‌کنند از ظرفیت شرکت‌های دانش‌بنیان نیز بهره نمی‌گیرند، این شرایط هم یک چالش مهم بر سر راه توسعه شرکت‌های دانش‌بنیان در کشور است. البته باید در این مسیر شرکت‌های بزرگ جهت به کارگیری این ظرفیت‌ها ترغیب شوند.

تمایل پرچمداران شرکت‌های دانش‌بنیان به مهاجرت

وی تصریح کرد: عامل دیگر در عدم به کارگیری شرکت‌های دانش‌بنیان در اقتصاد و تبدیل یک نقطه قوت به یک نقطه ضعف آن است که به علت شرایط مختلف از جمله مسائل اقتصادی، اجتماعی و سیاسی با چالش مواجه شده‌ایم و بسیاری از افراد نخبه که می‌توانند پرچمدار شرکت‌های دانش‌بنیان باشند و استارت آپ راه‌اندازی کنند تمایل به مهاجرت پیدا کرده‌اند و این شرایط موجب شده تا ورودی لازم برای ساخت شرکت‌های دانش‌بنیان قدرتمند کاهش یابد.

نخبگان، دارایی شرکت‌های دانش‌بنیان هستند

عضو هیئت علمی دانشگاه تهران خاطرنشان کرد: بخش عمده‌ای از دارایی شرکت‌های دانش‌بنیان دارایی فنی و ورودی افراد نخبه است و اگر این ورودی کاهش یابد خود به خود سطح توان و دانش فنی و عملکرد این شرکت‌ها کاهش می‌یابد.

ایجاد شرکت‌های دانش‌بنیان جدید کاهش یافته است

محمدی عنوان کرد: کاهش تعداد شرکت‌های دانش بنیان به معنای کاهش تمایل به سرمایه‌گذاری در این شرکت‌ها است و به همان نسبت در سال‌های اخیر ایجاد شرکت‌های دانش‌بنیان جدید کاهش یافته و برخی شرکت‌ها دچار افت شده‌اند. برخی نیز مهاجرت کرده و اگر مهاجرت نکرده‌اند دچار افت در فروش یا توسعه نوآوری خود شده‌اند.