شورش واگنر، نقطه «آغاز» یا «پایان» تحولات؟

گروه جهان خبرگزاری علم و فناوری آنا، شورش روز شنبه شبه‌نظامیان «واگنر» علیه ارتش روسیه کمتر از ۲۴ ساعت، همانطور غافلگیرانه که آغاز شده بود، خاتمه یافت، اما گمانه‌زنی‌ها درباره علل وقوع آن تا حد زیادی بسته به اینکه رابطه تحلیلگر با کرملین چگونه است، همچنان ادامه دارد.

در حالی‌که روز گذشته، از «جوزف بورل» مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا گرفته تا «ینس استولتنبرگ» دبیرکل ناتو و «جان کربی» هماهنگ کننده امور راهبردی کاخ سفید، هر یک به نوعی سرکشی گروه واگنر را نشانه ضعف سیاسی و ایجاد شکاف در قدرت نظامی روسیه تعبیر کردند و این استدلال را شاهدی بر اهمیت حمایت هرچه بیشتر از اوکراین گرفتند، تحلیلگرانی هم بودند که با تکیه بر کلیدواژه «اتحاد» و اهمیت آن نزد مردم روس تبار، تصویری از نیمه پر لیوان را به نمایش گذاشتند و روی قدرت مدیریت مسکو در مهار سریع یک بحران داخلی مانور دادند.

نخستین سخنرانی «پوتین» پس از آرام شدن اوضاع

حتی «ولادیمیر پوتین» رئیس جمهور روسیه هم در نطق تلویزیونی شب گذشته که به منزله نخستین اظهارنظر وی بعد از فروکش کردن بحران تلقی می‌شود، از مردم کشورش به خاطر «اتحادشان» تشکر و قدردانی خود را از نیرو‌های امنیتی این کشور اعلام کرد.

البته سخنرانی پوتین کلیدواژه‌های دیگری هم داشت مثل اینکه «غرب و اوکراین می‌خواستند روس‌ها را به جان هم بیندازند تا یکدیگر را بکشند» و اینکه «به رغم اینکه شورش عملی مجرمانه است، بیشتر فرماندهان و سربازان واگنر افرادی میهن‌پرست هستند».

وی همچنین از آن دسته از شبه‌نظامیان واگنر که در شورش شرکت نکردند، تشکر کرد و گفت که آن‌ها می‌توانند با وزارت دفاع قرارداد ببندند یا به بلاروس بروند، کشوری که اکنون میزبان «یوگنی پریگوژن» رهبر شورشیان واگنر است و واسطه توافق وی با کرملین برای پایان مناقشه شد.

نخستین پیام فرمانده واگنر پس از توافق

همزمان با نطق تلویزیونی پوتین، پریگوژین هم نخستین پیام صوتی خود را منتشر کرد که در آن بدون ذره‌ای پشیمانی از حضور در جنگ اوکراین، گفت که هدف از حرکت نیروهایش به سمت مسکو، جلوگیری از انحلال شبه‌نظامیان واگنر بوده است.

پیام او هم حاوی کلیدواژه‌های قابل تأملی بود مثل تکیه بر ملی گرایی که وجه مشترک او و سکان دار کرملین است. به گفته پریگوژین، دو عامل سبب شد که وی از ادامه مسیر به سمت مسکو منصرف شود: ۱- نمی‌خواستیم خون روس‌ها ریخته شود. ۲- هدف از حرکت ما به سمت مسکو اعلام اعتراض بود نه سرنگونی دولت.

او در بخشی دیگر از اظهاراتش درباره اینکه در طی مناقشه، هیچ سرباز روسی کشته نشده و او به هیچ وجه به دنبال سرنگونی مقام‌های منتخب و مشروع نبوده است،‌ مانور ویژه‌ای داد حال آنکه در مدح کارامدی نیرو‌های واگنر هم گفت که اگر ارتش روسیه نیز از چنین سازماندهی برخوردار بود، در همان تاریخ ۲۴ فوریه ۲۰۲۲ (روز حمله روسیه به اوکراین) کار را یکسره می‌کرد.

تحلیل و رمزگشایی از سخنان پوتین و پریگوژن و حتی در جبهه مقابل، مقامات غربی نیازمند گذر زمان است، اما تا همین جای کار، به نظر نمی‌رسد که مسکو واقعا قصدی برای کنار گذاشتن نیرو‌های واگنر داشته باشد به ویژه آنکه «سرگئی لاوروف» وزیر خارجه روسیه هم می‌گوید که عملیات واگنر در دیگر کشور‌ها از جمله «جمهوری مالی» و «جمهوری آفریقای مرکزی» ادامه خواهد یافت و شورش این نیرو به به روابط روسیه با شرکا و دوستانش لطمه‌ای نزده است.
 
حتی جان کربی هماهنگ کننده امور راهبردی کاخ سفید هم در پاسخ به سوالات پی در پی خبرنگاران گفت که «هنوز برای نتیجه گیری در مورد این موضوع زود است و نمی‌دانیم این پایان تحولات در روسیه است یا خیر».