یک سال غم‌انگیز در فراق محمدعلی کریمخانی گذشت +فیلم
در نخستین سالگرد درگذشت مرحوم محمدعلی کریمخانی، مروری داریم بر چگونگی خلق مهمترین اثر او، یعنی قطعه «آمدم‌ای شاه پناهم بده».
به گزارش خبرنگار فرهنگ و جامعه خبرگزاری علم و فناوری آنا، امروز دقیقا یک سال است که صدای جادویی محمدعلی کریمخانی خاموش شده است. هنرمند خوش قریحه‌ای که در طول سال‌های فعالیتش آثار متعددی را از خود به جا گذاشت، اما با یکی از کارهایش ماندگار شد، قطعه «آمدم ای شاه پناهم بده» که پربیراه نیست اگر بگوییم تمام مردم ایران حداقل یک بار آن را شنیده‌اند.
مرحوم محمدعلی کریمخانی سال ۱۳۲۹ در نرجه استان قزوین، به دنیا آمد. وی از کودکی با خواندن آواز و مدیحه در مجالس مذهبی متوجه توانایی‌های ذاتی خود در این زمینه شد و در ایام جوانی به پایتخت آمد و با کسب تجربه در نزد بزرگان این حوزه، برای خود اسم و رسمی دست و پا کرد.
این هنرمند در طول سال‌های مختلف فعالیت هنری‌اش با بسیاری از چهره‌های ریز و درشت موسیقی ایران همکاری کرد و هنرمندان جوان زیادی در کنار مرحوم کریمخانی رشد کردند. محمد اصفهانی در رابطه با او گفته بود: «از سال ۶۴ با محمدعلی کریمخانی آشنا شدم و سال‌های بعد نیز که در رادیو با آقای صبحدل همکاری می‌کردم این دغدغه را داشتم که ایشان را فریاد بزنم، چرا که احساس می‌کردم صدای کریمخانی شناخته نشده است.»
اصفهانی معرف کریمخانی به آریا عظیمی‌نژاد هم بود، ارتباطی که باعث شکل گیری یکی از مهمترین قطعات موسیقی ایرانی با تم مذهبی شد. قطعه محبوب «آمدم ای شاه پناهم بده» با آهنگسازی آریا عظیمی نژاد و شعری از حسان (حبیب‌الله چایچیان) ساخته شده و حال و هوای این قطعه کوتاه، چیزی نزدیک به حال و هوای صحن دلنشین رضوی است.
مرحوم حبیب‌الله چایچیان (حسان) شاعر قطعه «آمدم ای شاه پناهم بده»
شعری از سوز دل مادران...
شکلگیری این قطعه سراسر معنویت، از ابتدا بسیار خاص و مورد توجه بوده است. مرحوم چایچیان یک بار در رابطه با چگونگی سرودن این شعر صحبت کرد و گفت که این اثر زبان حال مادر مرحومش در آخرین سفر خود به مشهد بوده و روزی که حسان دستان مادر بیمارش را در دست داشته و او را به سمت حرم امام رضا (ع) می‌برده، در طی همین همراهی آن را سروده است. نسخه کامل این شعر را در ادامه بخوانید:
آمدم‌ای شاه پناهم بده / خط امانی ز گناهم بده
ای حرمت ملجأ درماندگان / دور مران از در و راهم بده
ای گل بی‌خار گلستان عشق / قرب مکانی چو گیاهم بده
لایق وصل تو که من نیستم / اذن به یک لحظه نگاهم بده
ای که حریمت مَثل کهرباست / شوق و سبک خیزی کاهم بده
تا که ز عشق تو گدازم چو شمع / گرمی جان‌سوز به آهم بده
لشکر شیطان به کمین منند / بی‌کسم‌ای شاه پناهم بده
از صف مژگان نگهی کن به من / با نظری یار و سپاهم بده
در شب اول که به قبرم نهند / نور بدان شام سیاهم بده
ای که عطابخش همه عالمی / جمله حاجات مرا هم بده
آن چه صلاح است برای «حسان» / از تو اگر هم که نخواهم بده
موزیک ویدئوی «آمدم‌ای شاه پناهم بده»
اما چگونگی شکلگیری این قطعه از زاویه نگاه مرحوم کریمخانی هم زیباست. «همیشه بزرگ‌ترین آرزویم، این بود که نوایم مثل اذان مرحوم موذن‌زاده ماندگار شود. خاطرم هست تقریبا ۱۴ یا ۱۵ ساله بودم که همراه خانواده برای نخستین‌بار به مشهد مشرف و زائر آقا امام‌رضا (ع) شدم. نمی‌دانم چه شد که در همان زیارت اول از آقا خواستم تا عنایتی کند و من یک مدح ماندگار برایش بخوانم. آن زمان تحقق این آرزو یک‌رؤیا بود و خدا را شکر بعد از گذشت چندین سال دعایم مستجاب شد و همیشه برای این لطف سپاسگزار خدا و امام‌رضا (ع) هستم.»
کلمه‌ای که در شعر نبود و آن را نجات داد
پروسه آهنگسازی و خواندن این قطعه به یادماندنی، در چند ساعت خلاصه شده است. مرحوم کریمخانی پیش از این درباره آن روز خاص گفته بود: «ما برای تهیه این کار به امام رضا (ع) توسل کردیم و کار را به صاحبش سپردیم. شاید حدود چهار ساعت زمان برد تا این قطعه که شامل سه بیت است، آماده شود. مدام می‌خواندیم، ولی کار درستی تهیه نمی‌شد و خودمان را راضی نمی‌کرد. انگار در جستجوی گمشده‌ای بودیم. من که دلگیر شده بودم از اینکه تلاشم به نتیجه نمی‌رسید، گفتم برویم، شاید لیاقت این کار را نداریم. ناگهان حسی به من دست داد که نمی‌توانم آن لحظه را توصیف کنم. متوجه شدم شاید اگر بار دیگر تلاش کنیم، تلاش ما به نتیجه برسد. آریا عظیمی‌نژاد را صدا زدم و شروع کردیم. من ابتدای شعر گفتم «آمده‌ام» و بار دیگر برگشتم و شعر را تکرار کردم که: «آمدم‌ای شاه...» عظیمی‌نژاد دلش نمی‌آمد همان «آمده‌ام» از ابتدای شعر را حذف کند. معتقد بود هرچند با شعر، هماهنگ و جور نیست، ولی تأثیری دارد که نباید نادیده گرفته شود. حس و حالی در همان خواندن آن لحظات بود که شعر را اثرگذار کرد.»
آریا عظیمی‌نژاد آهنگساز شناخته شده این قطعه نیز از زاویه نگاه خود چگونگی ساخت این قطعه را روایت کرده است، روایتی که در ویدئوی زیر می‌توانید آن را تماشا کنید:
روایت آریا عظیمی‌نژاد از روز ساخت قطعه «آمدم ای شاه پناهم بده»
مرحوم محمدعلی کریمخانی
مرحوم محمدعلی کریمخانی شامگاه ۳۰ خرداد ۱۴۰۱ در ۷۲ سالگی بر اثر بیماری درگذشت و حالا یک سال است که موسیقی آیینی کشورمان سوگوار صدای دلنشین اوست، صدایی که بدون شک تا ابد در ذهن و خاطره نسل در نسل ایرانیان باقی خواهد ماند، چیزی شبیه به اذان موذن زاده اردبیلی و ربنای محمدرضا شجریان.
انتهای پیام/
