نویسنده خارجی متعجب از مشاهده کتاب خود در بازار ایران

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری علم و فناوری آنا، بی‌توجهی به مقوله کپی رایت و نبود قوانین منسجم پیرامون آن موجب شده تا برخی کتب بدون اطلاع نویسنده و ناشر خارجی به بازار ایران راه یابد.

حتماً شما نیز با کتابی‌که چندین ترجمه دارد، یا چندین ناشر آن را منتشر کرده‌اند و یا برای چندمین سال پیاپی ترجمه شده است، مواجه شده‌اید.

کتاب‌های خارجی بسیاری در بازار هستند که اگر از نویسنده آن بپرسید از نشر کتابشان در بازار ایران هیچ اطلاعی ندارند. این موضوع همه ساله به ویژه در فرصت نمایشگاه کتاب تهران واکاوی می‌شود و علت‌های آن با وجود مشخص بودن، پاسخ مطلوبی ‌دریافت نمی‌کند. اما پیرو رسالت رسانه‌ای خود بار دیگر به وضعیت کپی رایت در ایران می‌پردازیم.چرا که بی‌توجهی به آن موجب خدشه‌دار شدن اعتبار فرهنگی ما است.

** ترجمه کتاب بدون مجوز

نماینده انتشارات زالاتاوست از روسیه معتقد است با وجود اینکه ناشران کشورها می توانند همکاری دوجانبه داشته باشند اما کتاب‌هایی داریم که بدون رعایت کپی رایت در بازار ایران موجود است.

آنا گلوبوا یکی از مشکلات جدی فعالیت را رعایت حقوق نویسندگان عنوان کرد و گفت: متأسفانه برخی کتب ما بدون رعایت حق کپی رایت از 10 سال پیش در بازارهای ایران دیده شده است.

وی با ذکر مثالی به کتاب «راه روسیه» که آموزش زبان روسی است اشاره کرد و گفت: 12 سال قبل این کتاب در بازار ایران در ابتدا به صورت سیاه و سفید و بعدها رنگی چاپ و توزیع می‌شد.

گلوبوا معتقد است کپی رایت در ایران فقط توسط ناشران معتبر رعایت می‌شود و چاپ بدون مجوز یک کتاب بی‌شک نمی‌تواند ادامه یابد و اقدام درستی نیست.

همچنین مدیر انتشارات اقرا تصریح کرد: ناشران عرب تمایل به همکاری با ناشران فارسی زبان دارند و یکی از دلایل شرکت در نمایشگاه کتاب تهران ارتباط گیری به منظور ترجمه متقابل کتب عربی‌به فارسی و فارسی به عربی‌است.

عبدالحلیم در پاسخ به رعایت حقوق مؤلف گفت: ناشران ایرانی به حقوق مؤلف احترام می‌گذارند اما باید استاندارد مشخصی تعریف شود و معمولاً بر اساس استاندارد و قراردادهای تعریف شده رفتار می‌کنند.

وی معتقد است نمایشگاه کتاب تهران یکی از نمونه‌های موفق در منطقه است و موجب شده تا تبادل معلومات و عقد قرارداد همکاری برای نشر کتاب توسط ناشران کشورهای منطقه قوت بگیرد.

مدیر مؤسسه العلمی للمطبوعات واقع در بیروت نیز گفت: گرانی کتاب مانع از قرارداد با ناشران ایرانی شده است.
عطا العلمی تصریح کرد: قیمت تولید کتاب در لبنان به دلار محاسبه می‌شود و کتاب‌های ما در ایران به دلیل قیمت بالا خریداری نمی‌شود.

وی افزود: قبلاً قرارداد همکاری با ناشران ایرانی داشتیم اما به دلیل گرانی کتاب‌ها در این دوره از نمایشگاه نتوانستیم قراردادی منعقد کنیم. چراکه قیمت دلار در نمایشگاه سال گذشته 27 هزار تومان بود و امسال به 51 هزار تومان رسیده است.

مدیر مؤسسه العلمی للمطبوعات تصریح کرد: حتی حضور ما در نمایشگاه نیز با هزینه‌کرد بسیار بالا همراه بود و به عنوان مثال هزینه حمل و نقل و بلیط باعث شده تا حداقل 50 درصد بیشتر از یک ناشر ایرانی صرف کنیم.
العلمی با اشاره به فعالیت این انتشارات در حوزه چاپ و نشر کتب فقهی، علوم قرآنی، دیوان شعر و لغت به زبان عربی‌اضافه کرد: متأسفانه در ایران حق کپی رایت نیز رعایت نمی‌شود و ما از کتاب‌های افست شده خود در بازار ایران مشاهده کردیم.

وی تاکید کرد: ناشران لبنانی آماده همکاری با ناشران ایرانی به شرط رفع مشکلات هستند و تمایل دارند که ایران را معرفی کنند و آثار منتشره در اینجا را به عربی ‌ترجمه و چاپ کنند.

** قوانین پادر هواست

اما در مقابل درخواست ناشران خارجی، ناشران ایرانی مدعی‌اند که در چاپ کتاب‌ها با ناشر یا نویسنده هماهنگی‌های لازم صورت می‌گیرد.

** بر این اساس چه خلأیی موجب شده تا کتاب‌ها به اپیدمی کپی-پیستی گرفتار شود؟

یکی از مهمترین قوانین بازدارنده در این زمینه کنوانسیون برن است که ایران به آن نپیوسته است و این در حالی است که پیوستن ایران به برن می‌تواند اعتبار بین‌المللی نمایشگاه کتاب و بازار کتاب این کشور را دو صد چندان کند.

کنوانسیون برن کشورهای امضاکنندۀ معاهده را (که در متن معاهده به نام «کشورهای عضو اتحادیه»شناخته شده‌اند) ملزم می‌کند که آثار پدیدآورندگان سایر کشورهای امضاکننده را هم‌چون آثار پدیدآورندگان تبعۀ خود مورد حمایت کپی‌رایت قرار دهد. این پدیدآورنده کسی است که دارای تابعیت یکی از کشورهای عضو باشد و اگر دارای چنین تابعیتی نیست، اثر خود را برای نخستین بار در یکی از کشورهای عضو اتحادیه منتشر می‌کند یا اقامتگاه وی در یکی از کشورهای عضو اتحادیه است.

اما در مقابل دلایل نامشخص نپیوستن به برن، قوانین داخلی نیز قوام لازم را ندارد.در سال 1390 یعنی 12 سال قبل، پیش‌نویس لایحه جامع حمایت از حقوق مالکیت ادبی‌و هنری و حقوق مرتبط از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به دولت ایران تقدیم شدکه در صورت تصویب جایگزین قوانین فعلی حق تکثیر ایران شود.

در این پیش‌نویس، مدت حمایت حقوق پدیدآورندگان از ۳۰ سال به ۵۰ سال افزایش یافته‌است. در سال ٩٣ این لایحه با حدود ۱۳۰ ماده در بیش از ١٥٠ جلسه کمیسیون لوایح دولت مورد بررسی قرار گرفت و پس از تأیید و تصویب نهایی در هیأت دولت، به مجلس ارائه شد.

هنوز از چند و چون عملیاتی شدن این لایحه خبری در دست نیست و این سؤال را قوت می‌بخشد که آیا به دلیل منافع مالی چاپ کتاب‌های خارجی که شناخته شده هستند و مشتری در عطش آن‌ها است، اراده‌ای به رعایت قوانین مربوط به کپی رایت وجود ندارد و آیا تا به حال این تجربه به گوش رسیده است که ناشری ایرانی خود به دنبال تصویب این قوانین باشد؟