«خلیج‌فارس» اصلی‌ترین نامی است که از کهن‌ترین منابع بر جای مانده است

به گزارش خبرنگار تاریخ خبرگزاری علم و فناوری آنا، تا قبل از ورود آریایی‌ها به فلات ایران در منابع آسوری از خلیج فارس با عنوان «نارمرتو» نام برده شده است که به معنای رود و یا آبراه تلخ است و این قدیمی‌ترین عنوانی است که بر خلیج فارس داده شده است.

در کتیبه‌ای از داریوش بزرگ شاه هخامنشی واژه یا عبارت «درایه تیه هچا پارسه آئی تی» بر آبراه خلیج فارس اطلاق شده است که معنای آن «دریایی که از پارس می‌رود» است.

فلاویوس آریانوس (Flavius Arrianus) مورخ یونانی که در قرن دوم میلادی می‌زیسته است در کتابش آنابازیس برای نام خلیج فارس واژه « پرسیکون کاای تاس Persikon Kaitas» را به کار می‌برد که معنا و مفهوم آن قرابت نزدیکی با عبارت « خلیج فارس» دارد.

« استرابون Strabon» جغرافی‌دان معروف یونانی هم که در نیمه قرن اول میلادی زندگی می‌کرد در کتاب خود مکرراً از همین واژه برای معرفی خلیج فارس بهره برده و به ویژه تصریح می‌کند که اعراب بین دریای سرخ و خلیج فارس (پرسیکون کا ای تاس) روزگار می‌گذرانند.

کلودیوس پتوله ما اوس (Claudius Ptalemaeus) معروف و مشهور به بطلمیوس بزرگترین جغرافیادانان عالم در قرون اولیه پس از میلاد در قرن دوم میلادی از آبراه خلیج فارس تحت نام « پرسیکوس سینوس Persicus Sinus» ذکر کرده است که دقیقاً به مفهوم « خلیج فارس» است. در برخی منابع لاتین این واژه به صورت سینوس پرسیکوس و « ماره پرسیکوم Mare Persicum» هم ذکر شده است که معنای عبارت اخیر دریای پارس است.

لازم به یادآوری است که در بسیاری از زبان‌های زنده دنیا نیز همین واژه سینوس پرسیکوس برای معرفی نام خلیج فارس وارد شده است. کوین توس کورتیوس روفوس مورخ رومی هم در قرن اول میلادی نام لاتین «آکوارم پرسیکو را برای نام خلیج فارس به کار برده است که به معنای آبگیر پارس است.

در منابع تاریخی و جغرافیایی دوره اسلامی نیز به طور مکرر برای شناسایی و معرفی آبراه خلیج فارس از واژه‌ها و عبارات «بحر فارس ـ البحر الفارسی ـ الخلیج الفارس ـ خلیج فارس» استفاده شده است.

ابوبکر احمد بن محمدبن اسحاق بن ابراهیم الهمدانی مشهور و معروف به ابن الفقیه در اثر جغرافیایی‌اش مختصر کتاب البلدان که در سال ۲۷۹ ق تألیف شده است درباره خلیج فارس چنین آورده است: «و اعلم ان بحر فارس و الهندهما بحر واحد لاتصال احدهما بالاخر. یعنی: بدان که دریای پارس و هند از برای پیوستگی به یکدیگر هر دو یک دریا هستند.»

ابوعلی احمدبن عمر بن رسته در کتابش الاعلاق النفیسه و در سال ۲۹۰ ق درباره خلیج فارس چنین نوشته است:

فاما البحر الهندی یخرج منه خلیج الی ناحیه فارس یسمی الخلیج فارس ... و بین هذین الخلیجین (یعنی خلیج احمر و خلیج فارس) ارض الحجاز و الیمن و سایر بلاد العرب. یعنی:، اما دریای هند، از آن خلیجی به سوی ناحیت پارس بیرون آید که خلیج فارس نام دارد... و بین این دو خلیج یعنی خلیج احمر و خلیج پارس سرزمین حجاز و یمن و دیگر بلاد عرب واقع است.

ابوالقاسم عبیدالله بن عبدالله بن احمد بن خرداد به خراسانی (وفات ۳۰۰ ق) در کتاب خود المسالک و الممالک در این باره می‌نویسد: «گروهی از این رود‌ها به سوی بصره و گروهی به سوی مذار [شهری بین واسط و بصره]روانند و سپس همه آن‌ها به دریای پارس می‌ریزند.»

بزرگ بن شهریار الناخذاه هرمزی (ناوخدای هرمزی) در کتابش عجایب الهند بر و بحر و جزایره که در سال ۳۴۲ ق آن را تألیف کرده است از واژه «بحر فارس» برای معرفی خلیج فارس بهره برده است. ابواسحاق ابراهیم بن محمد الفارسی الاصطخری (وفات ۳۴۶ ق) هم در کتاب خود مسالک الممالک از همین عبارت «بحر فارس» برای معرفی نام خلیج فارس استفاده می‌کند. مورخ نامدار ابوالحسن علی بن الحسین بن علی مسعودی (وفات ۳۴۶ ق) نیز در اثرش «مروج الذهب و معادن جوهر» در ذکر خلیج فارس عبارت «بحر فارس» را به کار برده است. مسعودی در کتاب دیگرش «التنبیه و الاشراف» هم واژه «البحر الفارسی» را برای شناساندن خلیج فارس به کار گرفته است.

ابوریحان محمد بن احمد البیرونی الخوارزمی (وفات ۴۴۰ ق) نیز در آثار خود واژه‌های «دریای پارس ـ خلیج پارس ـ بحر پارس» را برای معرفی خلیج فارس ذکر کرده است. ابن حوقل در اثرش «صورﺓ الارض» و بشاری در کتابش احسن التقاسیم فی معرفه الاقالیم که به ترتیب در سال‌های ۳۶۷ ق و ۳۷۵ ق تألیف شده‌اند، واژه «بحر فارس» را به جای خلیج فارس به کار برده‌اند در کتاب «حدودالعالم من المشرق الی المغرب» هم در معرفی خلیج فارس از عبارت «خلیج فارس» بهره گرفته شده است.