چالش وصول پول نفت، نگرانی مضاعف برای ایران

محمدصادق مردانی، کارشناس حوزه بورس انرژی در گفتگو با خبرنگار آنا در پاسخ به اینکه تا حد بازگشت مجدد نفت خام به بورس انرژی را مثمر ثمر می‌دانید، گفت: تفکر اصلی ورود نفت خام به بورس انرژی، بر اساس شکسته شدن محدودیت‌ها و در برخی موارد فاصله گرفتن از شیوه سنتی خرید نفت از بخش بین الملل شرکت ملی نفت ایران، شکل گرفت. بر همین اساس تصور می‌شد نفت خام را نیز به تبع فرآورده‌های نفتی که در بورس انرژی عرضه می‌شود، می‌توان به سهولت به فروش رساند.

استاد دانشگاه آزاد اسلامی ادامه داد: پیش از تصمیم گیری درباره عرضه نفت خام در بورس انرژی باید این موضوع را در نظر بگیریم که بورس ایران مانند سایر بازار‌های مالی مبتنی بر بورس نیست، به طور مثال نمی‌توان انتظار داشت عرضه نفت خام در بورس انرژی به معنای شکل گیری شیوه فروش به صورت فیوچر یا فوروارد (معاملات آتی) باشد چرا که عرضه نفت خام در بورس انرژی ایران به صورت فیزیکی است نه شبیه معاملات کاغذی.

مردانی با بیان اینکه نفت خام در فضای بورس‌های بین المللی یا به صورت فیوچرز (آتی) معامله می‌شود یا اسپات (لحظه‌ای)، افزود: در بسیاری از معاملات، نفت به صورت فیزیکی معامله نمی‌شود بلکه معاملات به صورت کاغذی است که پتوانه آن ارزش روز یا آتی نفت خام است.

**ضدیت نفت حاکمیتی با بورس

به گفته این کارشناس حوزه بورس انرژی، ذات بورس، به معنای ایجاد یک بازار آزاد، منطقی و رقابتی است که در آن شاهد تعدد عرضه کننده و تقاضا کننده هستیم. این در حالی است که در کشور‌هایی که نفت آن‌ها حاکمیتی است، مانند عراق، عربستان، امارات متحده عربی و ... تعددی در عرضه وجود ندارد و تنها شرکت ملی نفت هر کشور است که نفت را عرضه می‌کند؛ بنابراین نمی‌توان در عرضه، شاهد نرخ رقابتی باشیم که در نهایت با عرضه در بورس، کشف قیمتی بر اساس تقاضا ایجاد شود.

وی اظهار داشت: باید تصمیم گیران توجه داشته باشند که ذات فروش فرآورده‌های نفتی با نفت خام در بورس انرژی متفاوت است، عمده مشتریان فرآورده‌های نفتی کشور، همسایگان ما هستند که می‌توان به صورت زمینی و با تکیه بر ظرفیت‌های محلی مرزی، صادرات آن را انجام داد؛ چرا که به نوعی محصول نهایی است و متقاضیان زیادی برای آن وجود دارد. علت این تقاضای مطلوب نیز این است که ظرفیت پالایشی کشور‌های همسایه ایران، پاسخگوی نیاز کشورشان نیست.

مردانی با تاکید بر اینکه خرید نفت ایران تحریم است، نه فروش آن، تصریح کرد: نفت خام ایران تنها می‌تواند از طریق خلیج فارس وارد آب‌های بین المللی شود و به دلیل تنگ‌تر شدن حلقه تحریم‌ها و مسدود شدن راه‌های دور زدن تحریم، این موضوع با سختی مواجه شده، هزینه متقاضیان را بالا برده و میل به خرید را کاهش می‌دهد؛ بنابراین حتی اگر فردا، نفت خام سبک و مرغوب ایران با یک نرخ پایه منطقی در بورس انرژی عرضه شود، نمی‌توان انتظار داشت به خوبی و سهولت توسط مشتری غیردولتی و خصولتی خریداری شود. چرا که از آنجا که محموله به صورت فیزیکی معامله می‌شود، روند صادرات آن با چالش‌های متفاوتی رو به رو است که هزینه‌های خریدار (انگیزه اقتصادی) را بالا می‌برد. از سویی محدودیت صادرات فیزیکی از یک سمت و چالش انتقال پول از سویی دیگر موجب می شود تا رغبت برای خریداران نفت ایران کاهش یابد، آن هم در شرایطی که نفت روسیه با تخفیف های جذابی در بازار موجود است.