پورمحمدی: تاریخ نگاری درست مانع از ایجاد اغتشاشات در کشور می‌شود

به گزارش خبرنگار تاریخ خبرگزاری آنا،‌ نخستین همایش روز بزرگداشت تاریخ نگاری انقلاب اسلامی با حضور حجت‌الاسلام پورمحمدی، رئیس مرکز اسناد انقلاب اسلامی، موسی حقانی، رئیس پژوهشکده تاریخ معاصر،علیرضا مختارپور رئیس سازمان اسناد و کتابخانه ملی، حجت‌الاسلام قاسمیان رئیس کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، حجت‌الاسلام خزائی رئیس موسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی کشور و جمعی از پژوهشگران تاریخ صبح امروز ۱۸ بهمن ماه در سالن همایش‌های تالار قلم مرکز اسناد و کتابخانه ملی ایران برگزار شد.

** یکی از حساسیت‌های قرآن این است که تاریخ درست روایت شود

حجت اسلام مصطفی پورمحمدی رییس مرکز اسناد انقلاب اسلامی با بیان اینکه مطابق آموزه‌های قرآنی تاریخ عرصه جدال حق و باطل و صعود و سقوط است؛ گفت: قرآن از دو منظر مفاهیم و آموزه‌های خود را بیان کرده است. روش نخست بحث جدل و مباحثه است. روش دوم، روایت گری و قصه گویی است و در قرآن ۲۶ بار از واژه قصه استفاده شده است و یک سوره به نام قصص دارد. خداوند در قرآن می گوید من می خواهم برای شما روایت کنم و از روایت تاریخی استفاده می کند و راوی قرآن خداوند است، می داند چگونه با مخلوق خود صحبت کند.

وی افزود: یکی از حساسیت‌های قرآن این است که تاریخ درست روایت شود. یکی از نکات حساسی که قرآن به آن توجه دارد جلوگیری از تحریف است. قرآن می گوید اگر می‌خواهید درست قضاوت کنید باید روایت را آنگونه که هست بدانید و داوری کنید.

پورمحمدی با بیان اینکه دلیل قصه گفتن قرآن، واداشتن انسان به تفکر است، گفت: قرآن راوی سرنوشت ملت‌هاست تا رمز پایداری و سقوط انسان را به انسان‌ها نشان دهد  تا عبرت بگیرند.

وی ادامه داد: بیان تاریخ مطابق آموزه‌های قرآنی برای غفلت زدایی است و مباحثه را جهاد کبیر می‌داند. بنابراین کسانی که قدم در راه معرفت آموزی و مباحثه و استدال ورزی گذاشتند به حوداث تاریخ می پردازند یک جهاد کبیر انجام می‌دهند. به خصوص امروزه که جدال سخت روایت‌گری در جریان است روایتگران حق باید با دروغ پردازی‌ها و تحریف‌ها به جدال کبیر بپردازند.

رییس مرکز اسناد انقلاب اسلامی در پایان خاطرنشان کرد: بدون شک مهمترین رویداد تاریخ معاصر انقلاب اسلامی است. اگر ما غفلت نکنیم وکار را درست انجام دهیم. به ابزار جدید مناسب با زمانه و زبان امروز مجهز شویم فتنه و اعتشاشات روی نمی دهد.

پور محمدی با اشاره به فرمان تاریخی امام مبنی بر فرمان تدوین تاریخ انقلاب اسلامی در ۲۵ دی ماه ۱۳۶۷ تصریح کرد: صدور چنین فرمانی نشان دهنده دغدغه و نگرانی امام خمینی (ره) داشت. مساله‌ای در ذهن ایشان وجود داشت که می‌خواست آن را بازگو کند. امام می‌خواست مساله‌ای را القا کند. سال آخر امام کارهای تعیین‌کننده و سرنوشت‌ساز انجام داده است. همانند رسول خدا که در غدیر خم مساله ولایت و امامت را بیان فرمود. امام نیز کارهای مهمی در سال آخر انجام داد که برای آینده تعیین‌کننده و تاثیرگذار بود. این فرمان بیان دغدغه و نگرانی امام از تحریف تاریخ را نشان می‌دهد. با تقابل واژگانی که ایجاد می‌کند، نکاتی را برجسته می‌کند که بسیار مهم است و امروز رهبر معظم انقلاب به جهاد تبیین اشاره می‌کند. بیان محتوای واقعی حرکت در اصل ماجرا این است که پنهانکاری و حذف صورت نگیرد.

** رجبی: علی دوانی برای جلوگیری از تحریف تاریخ به روایت تاریخ پرداخت

از دیگر سخنرانان برنامه محمد حسن رجبی نویسنده و مورخ و فرزند مرحوم حجت الاسلام علی دوانی بود که طی سخنانی اظهار داشت: به اعتقاد پدرم، نقش روحانیون عمداً توسط بسیاری از مورخان نادیده گرفته شده است، در‌حالی‌که در طول تاریخ، مؤثرترین و کارآمدترین جریان سیاسی و اجتماعی بوده‌اند و نهایتاً هم انقلاب اسلامی با همت آنان به ثمر رسید.

وی ادامه داد:  پدرم احساس می‌کردند که در تاریخ‌نویسی معاصر، روحانیت مظلوم واقع شده و مارکسیست‌ها و ناسیونالیست‌ها و فراماسون‌ها هر یک به سهم خود، سعی کرده‌اند نقش روحانیت را وارونه جلوه بدهند یا کلاً نادیده بگیرند! اثر بسیار مهم ایشان، کتاب ۱۱ جلدی نهضت روحانیون ایران است. خودشان هم همیشه می‌گفتند که این کتاب را از همه آثارشان بیشتر دوست دارند.

رجبی سپس با ذکر خاطراتی به چگونگی پیدایش اثر سترگ ، کتاب ۱۱ جلدی نهضت روحانیون ایران پرداخت و افزود: بیش از ۴۱ سال از انقلاب اسلامی و بیش از نیم‌قرن از نهضت امام می‌گذرد و هنوز هم این کتاب یکی از معتبرترین و شاید بتوان گفت بهترین کتابی است که درباره انقلاب نوشته شده است. به نظر من هیچ‌یک از کتاب‌های پدرم به خوبی این کتاب، ویژگی‌های شخصیتی، تشخص‌های پژوهشی، نگارشی و ادبی ایشان را نشان نمی‌دهد.

وی ادامه داد: غیر از روحیه استقلال و آزادگی نویسنده، مهم‌ترین ویژگی این کتاب آن است که نگارنده خود پیوند محکمی با جریان روحانیت داشته و سعی کرده مشاهدات شخصی خود را بنویسد. روایت‌های صادقانه از رویداد‌های انقلاب، در قالب نثری سهل و ممتنع، این کتاب را در بین تاریخ‌نگاری انقلاب بسیار برجسته کرده است. این کتاب ابتدا در ۲۰۰ صفحه منتشر و بعد‌ها به ۱۱ جلد تبدیل شد! بدیهی است که شجاعت علمی مرحوم پدرم هم در متمایز کردن آثار ایشان، به ویژه این کتاب نقش بسیار مهمی داشته است.

این مورخ گفت: مورخان غالباً تلاش می‌کنند درباره تاریخ گذشته بنویسند که کسی مدعی نشود، ولی ایشان با کمال شجاعت درباره تاریخ معاصر می‌نویسند، بی‌آنکه به فکر خوش آمدن و بد آمدن کسی باشند! خودشان در مقدمه کتاب می‌نویسند که چقدر بابت نوشتن این کتاب تحت‌فشار بوده و تهدید شده‌اند! این کتاب در میانه چاپ بود که به دلیل سعایت برخی از دوستان، نزدیک بود چاپش متوقف شود و پدرم با تحمل مشقت‌ها و رنج‌های زیاد، کار را به نتیجه رساندند.

وی افزود: پدرم در مهر سال ۴۱ که این واقعه اتفاق افتاد، تقریباً ۳۵ سال داشته و یکی از فضلای حوزه علمیه قم بودند. چون ایشان قبلاً کتب تاریخ معاصر را خوب خوانده و با جریان‌ها و تحولات سیاسی آشنا بودند و از فعالان نهضت ملی به شمار می‌رفتند، می‌دانستند که در عرصه‌های مختلف، چگونه علما را کنار زده و به حاشیه رانده‌اند. ایشان نگران بودند که این نهضت جدیدی که با پیشگامی حضرت امام آغاز شده است، به انحراف کشیده شود یا مورخان مغرض وارد ماجرا شوند و اهداف این نهضت را به گونه دیگر جلو بدهند. (همانطور که در مشروطه این کار را کردند). اگر شما نگاه کنید، عموماً تا قبل از انقلاب اسلامی، مورخان هیچ چهره مثبتی از حاج شیخ فضل‌الله نوری نشان نمی‌دهند! پدرم، چون تحولات تاریخی را مطالعه کرده بودند و همچنین خود در جریان نهضت ملی قرار داشتند و دیدند که چگونه آیت‌الله کاشانی وارد این عرصه شدند و چطور ایشان را از صحنه خارج کردند، لذا در‌صدد ثبت و ضبط نهضت علما علیه لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی برآمدند.

نویسنده کتاب «عالم خبیر»افزود: چون این واقعه در قم اتفاق می‌افتاد و پدر هم در قم ساکن و شاگرد مراجع وقت بودند و با بیوت آن‌ها ارتباط داشتند، شروع کردند به جمع‌آوری اعلامیه‌ها و سخنرانی‌های مراجع که از شهرستان‌های مختلف از جمله مشهد، نجف، کربلا و... به قم می‌رسید و آن‌ها را ثبت و ضبط می‌کردند تا نگذارند مانند وقایع مشروطه دچار تحریف شود. البته به صورت مخفی این کار را انجام می‌دادند و خواصی از دوستان ایشان، در جریان کار بودند. همین‌طور که مخالفت‌های علما با دولت علم پیش می‌رفت، همزمان اسناد و مدارک را هم فراهم می‌کردند. سخنرانی‌های مراجع، علما و فضلای قم که نقش اصلی را در این جریان داشتند، توسط عموی بنده - به خاطر اینکه در قم سکونت داشتند و تعمیرکار ضبط صوت و بلندگو بودند و فردی بسیار متدین و مذهبی و انقلابی به شمار می‌رفتند- سخنرانی‌های مراجع را ضبط می‌کردند و شبانه می‌آوردند، پیش پدرم و ایشان نوار‌ها را پیاده و ویرایش می‌کردند. حتی برای حضرت امام هم یک نسخه می‌فرستادند که ایشان نظر بدهند و اگر امام نقطه‌نظری داشتند، تصحیح می‌کردند و به پدرم بازمی‌گرداندند.

وی افزود: ظاهراً در پایان کار ساواک متوجه شده بود که یک همچین کاری در حال انجام است. به ساواک قم هشدار داده بودند که مواظب باشید این کتاب توزیع نشود! این کتاب کمتر از یک ماه بعد از پایان غائله تمام و منتشر شد و به دست حضرت امام، مراجع و برخی از علما و فضلا که دوست پدرم بودند، رسید. رژیم پهلوی فکر نمی‌کرد که همچین کاری به این سرعت انجام شود. این را داخل پرانتز عرض کنم که این تنها کتابی است که در تاریخ معاصر به این سرعت نوشته می‌شود.

بنابراین گزارش، در پایان این مراسم ازپنج مورخان انقلاب اسلامی که روی در نقاب خاک کشیدند آقایان مرحوم حجت الاسلام روح الله حسینیان، حجت الاسلام سید هادی خسروشاهی، حجت الاسلام علی ابوالحسنی منذر، حجت الاسلام علی دوانی و علی اکبر رنجبر کرمانی تجلیل به عما آمد و از دو کتاب آشنایی با مراکز اسنادی و تاریخ نگاری و امنیت ملی نیز رونمایی شد.

گفتنی است شورای عالی انقلاب فرهنگی در جلسه مورخ ۲۶/۰۷/۱۴۰۱ که به ریاست رئیس جمهور برگزار شد، روز ۲۵ دیماه را به عنوان روز تاریخ نگاری انقلاب اسلامی انتخاب کرد. روز ۲۵ دیماه ۱۳۶۷، حضرت امام خمینی (ره) طی پیامی، حجت الاسلام والمسلمین سید حمید روحانی را مامور تدوین تاریخ انقلاب اسلامی کرد.