نوآوری‌های امام هادی (ع) در تبلیغ باعث ماندگاری مکتب شیعه شد

خبرگزاری آنا ـ گروه دین و آیین: امام علی النقی دهمین پیشوای شیعیان که او را به «نقی»، «هادی» و ابوالحسن الثالث هم می‌خوانند، در حالی در سوم ماه رجب سال ۲۵۴ هجری قمری به شهادت رسید که در دوران زعامتشان با ۶ خلیفه عباسی هم عصر بودند و رنج‌ها و محنت‌های زیادی را به خاطر حفظ اسلام و ترویج مکتب به دوش کشیدند. متوکل عباسی نهایت قساوت و سنگدلی را علیه این امام همام به کار برد و امام هادی را از مدینه به سامرا فراخواند و حضرت (ع) را به نوعی در حصر خانگی و در میان دشمنان گرفتار کرد. برای شناخت بیش‌تر سیره این امام بزرگوار که نقش مهمی در ترویج معارف شیعه دارند، با حجت‌الاسلام «امیرعلی حسنلو» مدیرگروه تاریخ و سیره مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزه‌های علمیه کردیم.

** نوآوری‌های امام هادی (ع) در تبلیغ باعث ماندگاری مکتب شیعه شد

وی با اشاره به حیات علمی و تلاش‌های فرهنگی امام هادی (ع) افزود: در زمان امام هادی (ع) شبیه دوران ما، شبهات از هر طرف به عقاید مردم هجمه سنگین داشت. در این شرایط امام هادی (ع) با وجود حصر و زندگی در محدودیت و منع ارتباط با مردم از سوی حاکمان ستمگر عباسی دست به ابداع و ابتکار زد تا به وظیفه خطیر امامت و دفاع از دین تلاش کند.

حجت‌الاسلام حسنلو بیان داشت: اقدامات بی بدیلی که همه ابتکارانه بود، وظیفه امامت و تکلیف هدایت امت و حفظ اصل دین پس از رسول خدا (ص) بر عهده اوصیای آن حضرت است و هرگز دغدغه حاکمان حفظ دین نبود، این ائمه بودند که درد دین و مأموریت الهی برای حفظ اصل دین داشتند، به خاطر همین جان خود را برای حفظ دین و عقاید نثار کردند.

** روش امام هادی برای نشر معارف در دوران سخت

وی ادامه داد: بنابراین وظیفه و تکلیف اکنون متوجه دانشمندان و علمای مجاهد در راه دین است و فرقی ندارد چه قشر دانشگاهی و چه حوزوی، با تأسی از سیره و سخنان امام هادی (ع) در راه حفظ دین سینه سپر کنند و با توجه به گستره تلاش حضرت (ع) در شرایط سخت می‌تواند از روش حضرت برای دفاع از دین الهام بگیرند.

** امام هادی (ع) درباره مادرشان چه فرمودند؟

این کارشناس دینی با اشاره به نقش مادر امام هادی و پدر بزرگوارش در رشد و تعالی ایشان اظهار داشت: مادر امام هادی؛ سمانه مغربیه، بانوی ارجمندی بود که شایستگی همسری جوادالائمه (ع) و افتخار مادری امام هادی (ع) را یافت. او زنی متمایز از دیگران بود و با قرار گرفتن در معرض جاذبه‏‌های درخشان امامت تا آنجا درخشید که امام هادی (ع) درباره او فرمود: «مادرم، دانای جایگاه من و اهل بهشت است. او چنان است که شیطان از او می‌‏گریزد و فریب حیله‌‏گران دنیاپرست در او کارگر نیست. خدا پاسدار و نگهبان اوست و او در شمار مادران راستگو و درست کردار است».

وی با بیان اینکه امام هادی (ع) از همان دوران کودکی با چهره واقعی خلفای عباسی آشنا شده بودند، ادامه داد: امام هادی (ع) از همان دوران کودکی ترفند‌های ضد دینی و سیاست‌‏بازی‏‌های دغل کارانه خلفای عباسی را فهمید و خود را برای مبارزه‏‌ای گویا و شفاف و روشنگرانه آماده ساخت. این پرورش صحیح و ظلم‌ستیزانه، آتشی از قهر و دشمنی با زورگویان و زرپرستان در دل او برافروخت.

** ابوالحسن (ع) میراث‌‏دار و شبیه من است

حجت‌الاسلام حسنلو با ذکر خاطره‌ای از دوران کودکی امام هادی (ع) گفت: وقتی پدرش، امام جواد (ع)، از مدینه به عراق فراخوانده شد، به او فرمود: پسرم! دوست داری از عراق چه برایت سوغات آورم؟، علی هفت ساله که انگیزه دشمن را از فراخوانی پدر به عراق دریافته بود، با بغضی سنگین در گلو و دندان‏هایی به هم فشرده از خشم گفت: «شمشیری خفت‏‌ناپذیر بسان پاره‏‌های آتش».... امام دست نوازش بر سر جانشین خود کشید و در تحسین پیشوای پسین امت فرمود: ابوالحسن (ع) میراث‌‏دار و شبیه من است.

** کدام کودک؟ بگو پیرِ خرد

وی افزود: معتصم عباسی برای مردم‌‏فریبی و به نمایش گذاشتن خیرخواهی خود و نیز کم ارج ساختن جایگاه علمی امامان، آموزگاری ناصبی و با گرایشی مخالف اهل بیت (ع) برای امام هادی (ع) فرستاد. «جُنَیدی ناصبی»، آموزگار کودکی شش ساله شد و آموزش خود را آغاز کرد. پس از زمانی، از وضعیت درسی کودک پرسیدند، جنیدی که تحت تأثیر دانایی کودک قرار گرفته بود، از شیوه پرسش برآشفت و گفت: کودک؟! کدام کودک؟ بگو پیرِ خرد! به خدا سوگندتان می‌‏دهم آیا در این شهر بزرگ دانشمندتر و ادیب‌‏تر از او سراغ دارید؟

مدیرگروه تاریخ و سیره مرکز مطالعات و پاسخگویی به شبهات حوزه‌های علمیه ابراز داشت: جنیدی سپس با لحنی آمیخته به احترام ادامه داد: به خدا، هر جا من با تکیه بر پشتوانه ادبی‏ان به نکته‌‏ای اشاره می‌‏کنم که به گمانم فقط خودم به آن دست یافته‌‏ام و روزنه‌‏ای را آشکار می‌‏سازم، او دروازه‏‌هایی از آن را به رویم می‏‌گشاید که حیرت زده می‏‌شوم و من از او می‏‌آموزم. مردم می‏ انگارند من آموزگار او هستم، ولی به خدا قسم، او آموزگار من است و من دانش ‏آموز اویم! او بهترین آفریدگان و دانشمندترینِ مردم است.

** حل مسائل پیچیده فقهی توسط کودک امام جواد (ع)

وی با تأکید بر اینکه شخصیت علمی امام هادی (ع) از همان دوران کودکی و پیش از امامت ایشان شکل گرفته است، ادامه داد: مناظره‌‏های علمی، پاسخ‏گویی به شبهه‌‏های اعتقادی و تربیت شاگردان برجسته، نمونه‏‌هایی از جایگاه والای علمی امام هادی (ع) است. ایشان در همان کودکی، مسائل پیچیده فقهی را که بسیاری از بزرگان و دانشمندان در حل آن عاجز بودند را حل می‌‏کرد.

** اسم اعظم خداوند نزد چه کسانی است؟

حجت‌الاسلام حسنلو با اشاره به برگزاری مناظره‌های مختلف از سوی خلفای عباسی با امام هادی (ع) تصریح کرد: امام هادی (ع) در بیان پرتوافشانی چهارده خورشید تابنده عصمت، می‏‌فرمود: اسم اعظم خدا ۷۳ حرف است. تنها یک حرف آن نزد آصف [بن برخیا]بود که وقتی خدا را بدان خواند، زمین برای او درهم پیچیده شد و تخت بلقیس را نزد سلیمان نبی آورد. ولی نزد ما ۷۲ حرف از آن وجود دارد. یک حرف آخر هم نزد خدا مانده است که در خزانه دانش غیب او، به خودش اختصاص دارد.

**امام هادی (ع) در شرایط خفقان ۱۸۵ شاگرد داشت

وی با اشاره به اینکه تعداد شاگردان امام هادی (ع) بالغ بر ۱۸۵ نفر بوده‏‌اند که همگی از دانشمندان و بزرگان علمی روزگار خود به شمار می‌‏آمدند، افزود: از جمله تلاش‌‏های علمی امام هادی (ع)، نوشتن رساله کلامی است که آن را به انگیزه پاسخگویی به مشکلات اعتقادی اهالی اهواز نوشتند. امام در این رساله، با ایراد بحث‌‏های مستدل درباره قرآن و عترت و معرفی ثقلین و لزوم تمسک به آن، مبحث جبر و تفویض را که از پیچیده‌‏ترین مسائل کلامی است، با بیانی بسیار روشن و شیوا مطرح و نقد کرده و نظر امامیه را به اثبات رسانیده است. امام به بررسی مسئله جبر و تفویض در قالب پنج مثال دیگر می‏‌پردازد و با بهره‏‌گیری از آیات قرآن و استدلال‌‏های عقلانی و با نهایت دقت و حوصله، آن را از زوایای گوناگون بررسی می‌‏کنند.

** مناظراتی که حقانیت امام هادی (ع) را آشکار ساخت

این استاد دانشگاه با بیان اینکه دولت عباسی می‏‌کوشید با زیر نظر گرفتن امام هادی (ع) و کنترل شدید ملاقات‌‏های ایشان با شیعیان، از روشن شدن افکار مردمی جلوگیری کند، ابراز داشت: متوکل عباسی برای این منظور، ۲ نفر از دانشمندان به نام‌‏های «یحیی بن اکثم» و «ابن سکیت» را فرا خواند تا نشستی علمی با امام (ع) ترتیب دهند. پاسخ‌‏های امام هادی (ع) چنان کوبنده و دقیق بود که یحیی بن‏اکثم در پایان این رویارویی به متوکل گفت: پس از این جلسه و این پرسش‏‌ها، دیگر سزاوار نیست از او درباره مسأئله دیگری پرسش شود؛ زیرا هیچ مسأله‌‏ای پیچیده‌‏تر از این‌ها وجود ندارد. این کار موجب آشکار شدن بیشتر مراتب علمی او و تقویت شیعیان خواهد شد.