۴۳ سال دیگر لایه اوزون در قطب جنوب ترمیم می‌شود

به گزارش خبرنگار گروه دانش و فناوری خبرگزاری آنا، پرتوهاى فوق‌بنفش داراى طول موج کوتاه و دارای انرژى زیادی هستند که براى تمام موجودات زنده خطرناک هستند و یکی از اثرات آن بر انسان سرطان پوست یا آفتاب سوختگى است. زمین در برابر این پرتوى خطرناک، محافظى به نام لایه اوزون دارد که از ورود پرتوهاى خطرناک به سطح زمین جلوگیرى مى‌کند. هنگامى که پرتوهاى فوق بنفش به مولکول‌های اوزون برخورد مى‌کنند، پرتوهاى فوق بنفش مقدار زیادى از انرژى خود را از دست مى‌دهند و به پرتو‌هاى فرو سرخ تبدیل مى‌شوند. از طرفی دیگر بر اثر این برخورد، مولکول اوزون به مولکول اکسیژن و اتم اکسیژن تبدیل مى‌شود و با تابش مجدد نور خورشید، مولکول اوزون دوباره پدیدار مى‌شود. در واقع؛ این لایه با جذب ۹۹٫۹-۹۵ درصد پرتو فرابنفش خورشید، موجب ادامه زندگی بر روی کره زمین می‌شود.

اگرچه مولکول‌هاى اوزون مفید هستند، اما وجود آن‌ها در لایه تروپوسفر که ما در آن زندگى مى‌کنیم، بسیار خطرناک است. نیتروژن‌هاى پراکسید خارج شده از اگزوز موتورهاى دیزلى بر اثر تابش نور خورشید با مولکول‌هاى اکسیژن واکنش مى‌دهند و مولکول‌هاى اوزون را پدیدار مى‌کنند. چون در مولکول‌هاى اوزون اتم‌هاى اکسیژن فعال وجود دارد، تنفس آن، موجب اختلال در دستگاه تنفسى مى‌شود.

**تخریب لایه اوزون از قطب جنوب تا قطب شمال

در اوایل دهه ۱۹۷۰ برای اولین بار محققان دریافتند که لایه اوزون در قطب جنوب در حال تخریب است. در ابتدا تصور می‌شد که عامل اصلی تخریب، اکسید‌های نیتروژن حاصل از پرواز هواپیما‌های مافوق صوت در استراتوسفر است تا این که در سال ۱۹۷۴ اعلام شد که بعضی مواد شیمیایی ساخت بشر با نام کلروفلوئوروکربن‌ها (CFC ها) به لایه اوزون صدمه وارد می‌کنند.

گازهاى cfc به عنوان گازهاى خنک کننده در یخچال‌ها، کولر‌ها و همچنین در مواد پلاستیکى مورد استفاده قرار مى‌گیرند. در cfc‌ها اتم‌هاى کلر ناپایدار و واکنش پذیر هستند و هنگامى که گاز‌هاى cfc به لایه‌هاى بالا مى‌روند، در لایه‌هاى بالا بر اثر برخورد با نور خورشید، گازهاى کلر آزاد مى‌شوند و اتم‌هاى کلر در لایه استراتوسفر با مولکول‌هاى اوزون واکنش مى‌دهند.

اتم کلر آزاد شده با ایجاد یک واکنش زنجیره‌ای قادر است مولکول‌های اوزون را سریعا از بین ببرد. به طوری که با آزادی هر اتم کلر، قبل از رسیدن به زمین ۱۰۰ هزار مولکول اوزون از بین می‌رود. به علاوه ثبات گاز‌های cfc این امکان را می‌دهد که در اتمسفر باقی مانده و تا مدت‌ها پس از رها شدن آن‌ها به تخریب لایه ازون ادامه دهند.

همچنین در سال ۲۰۱۱ سوراخی بزرگ در لایه ازن قطب شمال ایجاد شد. این سوراخ بزرگ به دلایلی همچون دمای بسیار سرد، مواد شیمیایی ساخت دست بشر و یک جو راکد ایجاد شده بود. اگرچه هر دو قطب زمین در طول زمستان پدیده کاهش ازن را تجربه می‌کنند، اما تخریب لایه ازن در قطب شمال خفیف‌تر و با طول عمر کوتاه‌تر از قطب جنوب است. دلیل آن، این است که سه جزو مورد نیاز برای واکنش‌های شیمیایی تخریب کننده ازن شامل کلر ناشی از کلروفلوئوروکربن‌های ساخت دست بشر، دما‌های بسیار سرد و نور خورشید معمولا همزمان در قطب شمال وجود ندارند. بیشترین تخریب لایه ازن در قطب شمال درون یک گرداب قطبی رخ می‌دهد که منطقه‌ای از باد‌های مدور پر سرعت است که در پاییز تشدید شده و توده هوا را در درون گرداب منزوی می‌کند که باعث سردتر شدن آن می‌شود.

دانشمندان و حامیان محیط‌ زیست در سراسر جهان مدت‌ها است روی ترمیم حفره اوزون کار می‌کنند و پروتکل‌های مختلفی را برای طبقه‌بندی مواد شیمیایی مطرح کرده‌اند. این اقدامات جهان را در مسیری قرار می‌دهد که بتوان امیدوار بود تا سال ۲۰۶۶ وضعیت رو به بهبود برود. البته ناگفته نماند که لایه اوزون نسبت به چهار سال قبل در شرایط بهتری قرار دارد و اگر این روند ادامه پیدا کند، می‌توان به فردا‌های بهتر امیدوار بود.

انتهای پیام/۱۱۰/