صادرات گاز ایران به عراق تمدید می‌شود؟/ آسیب ناترازی به تجارت گاز کشور

گروه اقتصاد و کارآفرینی آنا، با فرا رسیدن روز‌های سرد سال، توجه به بخش گازی کشور بیشتر می‌شود؛ بخشی که علاوه براینکه ابزاری برای تامین رفاه عمومی به شمار می‌رود، زیر ساخت توسعه و رونق تولید اقتصاد است.


بیش از یک سال از روی کارآمدن جواد اوجی در وزارت نفت می‌گذرد و واکاوی عملکرد تیم کنونی وزارت نفت در بخش‌های مختلف به ویژه صنعت گاز، نه تنها قابل دفاع نیست بلکه با وعده‌های این دولت بسیار فاصله دارد. در این میان رصد اخبار منتشر شده از سوی تیم رسانه‌ای این مجموعه، بیانگر گرای غلطی است که می‌تواند اذهان عمومی و حتی برخی مسئولین را در ریل خبری نادرستی قرار دهد.

به گفته کارشناسان علم مدیریت، صحبت صرف از آمال و اهداف غایی یک سیستم، بدون توجه به گذشته و حال حاضر فرصت و شرایط، یک فریب توخالی است که می‌تواند در آینده نزدیک زمینه ساز سقوط سیستم که در این گزاش بخشی از صنعت گاز است، بشود.


**سهم ایران در تجارت گاز، آب می‌رود؟

ایران دارای نخستین ذخایر گازی قابل استحصال دنیا است، اما رصد بخش تولید و البته صادرات، نشان می‌دهد، حال و روز این صنعت نه تنها مساعد نیست بلکه در صورت ادامه این روند می‌تواند رو به وخامت بگذارد.


در دولت تدبیر و امید، سهم ایران از تجارت گازی دنیا، کمتر از ۳ درصد بود؛ این در حالی است که طی روی کارآمدن دولت سیزدهم نه تنها اقدام جدیدی در بخش صادراتی گاز انجام نشده بلکه به نظر می‌رسد سهم ایران در سبد تجارتی گاز دنیا نیز رو به کاهش است. چرا که اعتبار قرارداد صادرات گاز ایران به عراق، سال گذشته به پایان رسیده و خبری هم از تمدید رسمی آن نیست. این در حالی است که به گفته یک منبع آگاه روند صادرات گاز ایران به عراق در حال انجام است. مذاکراتی نیز برای تمدید رسمی قرارداد بلندمدت نیز در در جریان است. 

البته جواد اوجی، وزیر نفت در ۲۶ خرداد سال جاری در یک برنامه تلویزیونی، درباره وصول مطالبات گازی ایران از عراق و شرایط قرارداد صادراتی ایران به عراق گفته بود: همزمان هم پیگیر دریافت مطالبات بودیم که طی انعقاد تفاهم نامه‌ای با طرف عراقی، مقرر شد به صورت پایدار تامین گاز عراق را انجام دهیم و آن‌ها نیز صورت حساب‌های قبل را پرداخت کنند.

همانطور که وزیر نفت به طور مستقیم بیان کرده است، تفاهمنامه (نه قرارداد اجرایی) منعقد شده است که لزوما ضمانت اجرایی ندارد.

**حال و روز گازی عراق 

نیاز روزافزون عراق به گاز به دلیل توسعه ظرفیت‌های نیروگاهی این کشور در حال افزایش است. نیازی که ایران می‌تواند مبدا مطمئنی برای تامین آن به شمار رود. پس از تثبیت اوضاع سیاسی این کشور طی یک دهه گذشته، دولتمردان عراقی برای ایجاد و توسعه زیرساخت‌های عمرانی و انرژی خود به دنبال منابع گازی بودند که با توجه به همسایگی با ایران مذاکرات صادرات گاز به این کشور در دولت نهم آغاز شد و نخستین قرارداد صادرات گاز به بغداد در سال ۹۲ و چند ماه پیش از روی کارآمدن دولت یازدهم امضا شد.

طبق این قرارداد خط لوله‌ای احداث شد که ظرفیت صادرات ۳۵ میلیون مترمکعب گاز طبیعی در روز را دارد، اما هم اکنون کمتر از ظرفیت خود گاز صادر می‌کند. مذاکراتی که پیشتر برای صادرات گاز به بصره آغاز شده بود نیز در سال ۹۴ به قرارداد منعقد شد و ایران برای تامین ۲۵ میلیون مترمکعب گاز در روز متعهد شد.

این خط لوله، اما با ۲۰ درصد ظرفیت خود فعال است و روزانه ۵ میلیون مترمکعب گاز به بصره می‌رساند. در مجموع صادرات گاز ایران به عراق بین ۲۵ تا ۳۰ میلیون متر مکعب در روز و در قالب دو قرارداد بغداد و بصره است. سقف صادرات گاز در این قراردادها، ۶۰ میلیون مترمکعب در روز است.

طبق آخرین آمار رسمی، ۸۲ درصد برق عراق، از گاز تامین می‌شود که این رقم در سال ۲۰۲۷ میلادی به ۸۴ درصد خواهد رسید. عراق طی سال‌های اخیر سه نیروگاه جدید را به مدار آورده که به دلیل عدم تامین گاز مورد نیاز آن، به سمت جمع آوری گاز‌های همراه از میادین نفتی خود روی آورده است تا پس از پایان یافتن قرارداد خود با ایران، از این منابع بهره ببرد. با این وجود، اما عراق همچنان با کمبود گاز مواجه خواهد بود؛ هم اکنون عراق در مجموع دو قراردادی که با ایران منعقد کرده است از ۵۰ درصد ظرفیت دو خط لوله استفاده کرده است.


**گرای غلط تیم وزیر نفت به افکار عمومی؟  

طی یک سال و نیم اخیر که جواد اوجی، سکانداری ساختمان حافظ را بر عهده گرفته بار‌ها شاهد صحبت‌های وی درباره توسعه صادرات گاز بوده ایم، این صحبت‌های وزیر نفت که به نظر می‌رسد صرفا نمایش رسانه‌ای باشد، محدود نشد و با جنگ روسیه و اوکراین، رنگ و بوی غیرکارشناسانه تری به خود گرفت و مدعی نقش آفرینی در بازار‌های گازی در نبود روس‌ها شد!

گزاره‌ای که بی تجربه ترین کارشناسان صنعت گاز می‌دانند که در شرایط کنونی که شاهد ناترازی گازی هستیم، محال است؛ بنابراین به نظر می‌رسد وزیر نفت بجای رویاپردازی در زمینه گازی سری به آمار تولید و البته شرایط صادراتی گاز کشور بزند تا شاید از فضای وهم آلود فاصله گرفته و با حقایق صنعت گاز در داخل آشنا شود!