نکوداشت نثر فارسی و ابوالفضل بیهقی

گروه استان‌های خبرگزاری آنا؛ اگرچه سرنوشت مختوم و پیش روی متون شعر و نثر فارسی در سده‌های نخستین اسلامی از میان رفتن کامل یا بخش عمده آنها و یا دست‌کم مغشوش شدن نسخه‌های خطی متن بوده و این آسیب‌ها به مجموعه میراث مکتوب ما جبران ناشدنی است؛ اما همین بخش‌های به دست ما رسیده هم همچنان غنای فرهنگی و زبانی خود را دارد.

تاریخ بیهقی ازجمله همین متون بوده که بیش از ۷۰ درصد آن از میان رفته یا به دست ما نرسیده و مقدار موجود هم از دیرینگی شایسته این متن برخوردار نیست و البته انبوه نسخه‌بدل‌ها هم بهره‌مندی از این کتاب مستطاب را بی چندان گره‌گشایی دشوار ساخته است. با این همه کتاب کنونی تاریخ بیهقی که فقط ده سال پادشاهی امیر مسعود غزنوی را در برمی‌گیرد به شکلی شوق‌آفرین خواننده را از لطایف و ظرایف تاریخی که بعضاً عبرت‌آموز و تکان‌دهنده هم بوده، برخوردار می‌‌کند.

برای خواننده کتاب«همین ده سال» انبوهی از تجربه‌های مورد نیاز فراهم بوده که گویی سخن از ده هزار سال در میان است؛ زیرا آنچه در این کتاب از رقابت بر سر قدرت، قطع رحم، ناسپاسی، تهمت زدن، خوش‌خدمتی، دشمن‌سازی، خویش‌نوازی و عشرت‌کردن در غیاب مردم بیان شده، داستان همیشه مکرر رفتار‌های شیطانی در غیاب انگاره‌های انسانی و رحمانی بوده و البته مایه شگفتی؛ تاب‌آوری هنرمندانه بیهقی در روایت کردن چنین رفتار‌هایی حتی با گذشت ۳۰سال از رخ دادن آن رفتار‌ها و مرگ قهرمانان داستان است یعنی حتی در پاکنویس کردن یادداشت‌ها پس از ۳۰سال از گذشت ماجراها، نویسنده باز ترجیح می‌دهد که لحن سخن و حس و حال لحظات وقوع رویداد‌ها را ویرایش نکند.

این هم که عبارات و ترکیبات این کتاب ِ بسیار از آن کاسته شده، همچنان لطیف و خواندنی می‌نماید و خواننده خود را در بطن ماجرا حس می‌کند، علاوه بر نبوغ شخص بیهقی، گویای تمرین‌های از سر شوق و همیشگی نویسنده است.

ستودن و نکوداشت ابوالفضل بیهقی، ارج نهادن به خصال نیک و گرانمایه‌ای، مانند انصاف ورزیدن و راستی پیشه کردن و حرمت مخدوم (به‌ویژه استاد) به نیکی نهادن بوده که در دوره‌های پس از او تاکنون، به سبب برجسته بودن‌شان همیشه مثال زده شده‌اند و مایه جاودانگی این کتاب به شمار رفته است. خوانش تاریخ بیهقی در روزگار ما علاوه بر بهره‌مندی از تجربه‌های تاریخی، هم‌سخن شدن با نیاکان پاک‌زبان و چشیدن شهد شیرین فارسی دری در دوره‌ای است که امیران ترک‌زبان غزنوی هم به افتخار فارسی می‌نوشتند و در سخن به فارسی شکر می‌پراکندند.

عبدالرضا مدرس‌زاده عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد کاشان