سرکنسولگری ایران در «کاپان»؛ گامی بلند در حراست از منافع ملی و ثبات منطقه‌ای

گروه منطقه و جهان خبرگزاری آنا، مریم خرمائی؛ آغاز به کار نخستین سرکنسول ایران در «کاپان» مرکز استان «سیونیک» ارمنستان، خبر فرخنده‌ای است که باید آن را در راستای عزم دولت برای دفاع از تمامیت ارضی ایران، به فال نیک گرفت.

این درحالی است که همزمان با تحویل حکم انتصاب «مرتضی عابدین ورامین» به «آرارات میرزویان» وزیرخارجه ارمنستان، شاهد بودیم که «نیکول پاشینیان» نخست وزیر این کشورِ حوزه قفقاز جنوبی، ضمن تقدیر از مواضع تهران، از قصد ایروان برای برداشتن گام‌های بلند در راستای توسعه روابط با ایران خبر داد.

اتصال کوتاه اما ژئواستراتژیک

اما استان سیونیک ارمنستان دقیقاً کجاست و چرا میزبانی کاپان از سرکنسولگری ایران، از اهمیت بالایی برای طرفین برخوردار است؟

بامداد سه‌شنبه ۲۲ شهریور ۱۴۰۱ بود که درگیری‌های شدیدی میان نظامیان جمهوری آذربایجان و ارمنستان آغاز شد و پیش از آنکه ظرف دو روز به پایان برسد، ارتش آذربایجان کنترل تعدادی از مواضع و ارتفاعات راهبردی مهم در منطقه مرزی دو کشور را به دست گرفت.

این درگیری محدود بیش از هر چیز ماهیت شکننده توافق آتش‌بسی را به رخ کشید که در نتیجه جنگ ۴۴ روزه سال ۲۰۲۰ (جنگ دوم قره‌باغ) حاصل شد و طی آن باکو کنترل بخشی از منطقه قره‌باغ کوهستانی و ۷ ناحیه اطراف آن را به دست گرفت.  

در آن زمان، ایران به صراحت حق جمهوری آذربایجان در بازپس‌گیری سرزمین‌های اسلامی را به رسمیت شناخت، اما این موضعگیری موجب نشد که هوشیاری خود را نسبت به حق و حقوقی که ارمنستان نسبت به تمامیت ارضی خود دارد نادیده بگیرد خاصه آنکه در این میان، پای حراست از منافع ملی ایران هم در میان بود.

ایران فقط در یک نقطه از استان «سیونیک» ارمنستان، با این کشور اتصال مرزی دارد. این نقطه مشترک، دسترسی ایران به گرجستان و بندر «باتومی» در ساحل دریای سیاه را فراهم و اشراف ژئوپلیتیکی منحصر‌به‌فردی را فراهم می‌کند که حلقه مهمی در زنجیره ارتباط ترانزیتی کریدور راهبردی شمال-جنوب است. این گذرگاه ارتباط ترانزیتی کشور‌های شمال اروپا و روسیه را از طریق ایران و دریای خزر به کشور‌های حوزهٔ اقیانوس هند، خلیج فارس و جنوب آسیا برقرار می‌کند.

 تنش دو روزه‌ای که در شهریورماه میان باکو-ایروان درگرفت فارغ از اینکه کدام یک از طرفین مسبب آغاز آن بود، می‌توانست به تغییر مرز‌های ژئوپلیتیکی منطقه و قطع ارتباط ژئواستراتژیکی ایران با ارمنستان منجر شود- موضوعی که از سوی مقامات تهران به عنوان یک خط قرمز تلقی می‌شود.

جمهوری آذربایجان به دنبال باز کردن کریدور «زنگزور» است که در مجاورت منطقه مرزی ایران-ارمنستان قرار دارد و می‌تواند از طریق نخجوان- منطقه تابع، اما برون بومیِ جمهوری آذربایجان- میان این کشور و ترکیه پل بزند.

برآورده شدن خواسته باکو از راه نظامی به منزله تصرف استان «سیونیک» ارمنستان و از دست رفتن مرز مشترک ایران با این کشور است. به این ترتیب، با اتصال نخجوان به جمهوری آذربایجان، ترکیه راه خود را به دریای خزر و از آنجا به آسیای میانه باز می‌کند.

از طرفی، حتی اگر ترکیه و جمهوری آذربایجان از راه صلح آمیز، ارمنستان را به بازگشایی کریدور زنگزور مجاب کنند، باز هم احتمال اینکه سهم ایران از مرز ارمنستان نادیده گرفته شود، وجود خواهد داشت. ایران با بازگشایی راه‌های مواصلاتی مشکلی ندارد، اما مسلماً ایجاد دالانی به وسعت استان سیونیک ارمنستان را هم نخواهد پذیرفت چرا که به این ترتیب، اشراف ژئوپلیتیکی خود را از دست می‌دهد.

با این اوصاف، آغاز به کار سرکنسولگری ایران در مرکز استان سیونیک را می‌توان به منزله گامی بلند در راستای تأمین حداکثری منافع ملی تلقی کرد.

حتی در میانه درگیری‌های شهریورماه نیز، «سید ابراهیم رئیسی» رئیس جمهور ایران در گفتگوی تلفنی با پاشینیان، با اشاره به لزوم حل مسالمت‌آمیز مناقشات، تاکید کرده بود که ارتباط ایران با ارمنستان نباید به خطر بیفتد و راه‌های ارتباطی نیز باید تحت حاکمیت دولت‌ها باشد.

«حسین امیرعبداللهیان» وزیر خارجه ایران هم در دیداری که در حاشیه هفتاد و هفتمین نشست مجمع عمومی سازمان ملل با «جیحون بایراموف» همتای خود از جمهوری آذربایجان داشت، با اشاره به برخی گزارش‌ها درباره جابه‌جایی‌ها در منطقه قفقاز، موضع صریح جمهوری اسلامی ایران را در مخالفت آشکار و قطعی با هرگونه تغییر ژئوپلیتیک و مرز‌های منطقه یادآوی کرد.

از سوی دیگر، افتتاح سرکنسولگری در کاپان به معنای استقبال عملی ایران از حل مناقشه‌ها از مسیر مسالمت آمیز و تثبیت آرامش و ثبات در منطقه است.

ایران با کشور‌های قفقاز جنوبی بویژه جمهوری‌های آذربایجان و ارمنستان روابط دوستانه دارد و این وضعیت، مزیت نسبی کشورمان برای نقش آفرینی جهت تثبیت آتش بس و صلح را افزایش داده است. تاسیس سرکنسولگری در کاپان نه تنهاعلیه هیچیک از کشور‌های قفقاز نیست بلکه همانند سرکنسولگری ایران در نخجوان، تلاش برای تقویت امنیت منطقه‌ای و توسعه همکاری‌های اقتصادی و فرهنگی را دنبال می‌کند.

انتهای پیام/