«ووووزلا» نمادی از شکوفایی صنایع فرهنگی در بستر جام جهانی فوتبال

به گزارش خبرنگار حوزه هنرهای تجسمی گروه فرهنگ خبرگزاری آنا، بر مبنای يك دسته‌بندی كلي، در ادبيات جهاني دو نوع تعريف از فرهنگ مشاهده می‌شود؛ «هنر و ادبيات» و «شيوه زندگي»، بر مبناي تعريف اول، منظور از فرهنگ، فعاليت فرهنگي بوده که ادبيات و هنر را دربر می گيرد؛ بر مبنای تعريف دوم، فرهنگ مجموعه پيچيده‌ای از معارف، معتقدات، هنرها، صنايع، فنون، اخلاق، قوانين، سنن و بالاخره تمام عادات و ضوابط مشترك ميان اعضای يك جامعه است كه در سه سطح  تولیدات، ارزش‌ها و باورها جاي مي‌گيرند.

صنايع، فنون و ساير مظاهر قابل‌مشاهده يك جامعه، در سطح مصنوعات (تمدن) هر فرهنگ جاي دارند، اخلاق و ساير «خوب و بد» هاي در سطح ارزش‌های ظاهری و معتقدات، معارف و ساير مفروضات در سطح باورها (جهان‌بينی) يك فرهنگ قرار مي‌گيرند.

محصولات فرهنگي از تقدس و ارزش ذاتي زيادي برخوردارند، تكثير صنعتي، مبادله اين كالاهاي نمادين درازای ساير اشياء، خدمات يا پول را افزايش داده است؛ اين امر موجب تبديل ارزش ذاتي و مقدس فرهنگ و كالاي فرهنگي  به ارزش مبادله‌ای شده است، تاجايی كه می‌توان گفت هنر و فرهنگ سرمايه‌داری کاملاً جذب اقتصاد شده است.

خلق معنای اجتماعی با صنایع فرهنگی

صنايع فرهنگيِ اصلي به صنايعي گفته مي‌شود که از يک‌سو با توليد در مقياس صنعتي و از سوي ديگر با خلق و نشر «معناي اجتماعي» سروکار دارند و اساساً به کار «خالقان نمادها» وابسته‌اند؛ طبق اين تعريف، تبليغات و بازاريابي، راديو و تلويزيون، صنعت فيلم، صنعت اينترنت، صنايع موسيقي، چاپ و نشر (کتاب، ويدئو و بازي‌هاي رايانه‌اي) در گستره‌ صنايع فرهنگي اصلی قرار مي‌گيرند.

صنايع فرهنگي جنبي نيز مواردي چون هنرهاي خلاق و هنرهاي تجسمي را در برمی‌گيرند؛ زيرا اين‌گونه هنرها هرچند مستقيماً با ايجاد معناهاي نمادين اجتماعی سروکار دارند، اما روش‌های غیرصنعتی و يا نيمه‌صنعتی توليد را به کار می‌گيرند.

درمجموع باید گفت هر کالا و خدماتی که ساخته ذهن و دست بشر بوده و در پس شمایل ظاهری خود، واجد ارزش‌ها، پیشنه تاریخی و یا معناهای قابل‌انتقال (چه ساده و چه چندلایه) بوده و قابلیت تکثیر را داشته باشد در دایره صنایع فرهنگی قرار می‌گیرد.

جام جهانی فوتبال را می‌توان مهم‌ترین رویداد ورزشی معرفی کرد که در طول برگزاری آن میلیاردها بیننده تلویزیونی مسابقات اخبار و حواشی مربوط به آن را دنبال می کنند و این خود فرصت مناسبی باری کشورهای شرکت‌کننده و به ویژه کشور میزبان است تا مولفه‌های فرهنگی کشور خود را به جهانیان معرفی کنند. در این بین صنایع و کالاهای فرهنگی بستر مناسبی برای معرفی جاذبه‌های فرهنگی و اجتماعی این کشورها محسوب می‌شود. استفاده تماشاگران حاضر در استادیوم  از زیورآلات، ارایش مو و پوشاک سنتی کشورهای متبوعشان و یا برگزاری نمایشگاه‌های صنایع دستی کشورهای حاضر در مسابقات در شهدای میزبان بازی‌ها یکی از رایج‌ترین اشکال عرضه صنایع فرهنگی در این رویداد معظم ورزشی است. اتفاقاتی که حدود سه ماه دیگر و در جریان برگزاری جام جهانی 2022 قطر نیز به اشکال گوناگون رخ خواهد داد.

یکی از نمونه‌های قابل‌توجه در زمینه کشف و همه‌گیری کالاهای فرهنگی را می‌توان در جام جهانی2010 بررسی کرد. رخدادی که برای اولین بار در قاره آفریقا و در کشور آفریقای جنوبی برگزار شد.

ووووزلا؛ کشف یک کالای فرهنگی در بستر فوتبال

 با آغاز رقابت‌ها جام جهان فوتبال 2010 در آفریقای جنوبی (خرداد 1389) بسیاری از مسافران خارجی که برای تماشای این مسابقات راهی این کشور شده بودند و بینندگان تلویزیونی با پدیده جدید و غریبی در استادیوم‌های آفریقای جنوبی مواجه شدند، پدیده‌ای که در ابتدا کمتر کسی آن را جدی می‌گرفت اما با شروع بازی‌ها تبدیل به نمادی از این مسابقات و البته از نگاه برخی دیگر معضلی غیرقابل‌کنترل بود.

«ووووزلا»(Vuvuzela) نام شیپوری است که بسیاری از تماشاگران فوتبال در کشورهای آفریقایی (به‌خصوص در جنوب آفریقا) هنگام تشویق گروه‌های موردعلاقه خود در ورزشگاه‌ها از آن استفاده می‌کنند، ووووزلا حدود یک متر طول دارد و با لب و ارتعاشات ریه صدای بلند و یکنواخت شبیه صدای فیل تولید می‌کند.

استفاده همزمان از این شیپور توسط جمعیتی چند ده‌هزارنفری، فضایی وهم‌انگیز و البته هیجان‌آور به ورزشگاه‌های محل برگزاری جام جهانی 2010 می‌داد، فضایی که البته با اعتراض بسیاری از بازیکنان، مربیان و حتی گزارشگران و صدابرداران تلویزیونی هم همراه شد اما درنهایت با توجه به استقبال مردم از این شیپور، فیفا با استفاده از آن مخالفتی نکرد.

شاید مهم‌ترین تصویر و در حقیقت صدایی که از جام جهانی 2010 آفریقای جنوبی در اذهان فوتبال دوستان باقی‌مانده همین صدای یکنواخت و کرکننده «ووووزلا» باشد، صدایی که به‌تدریج گوش بینندگان تلویزیونی و حاضران در ورزشگاه به آن عادت کرده و به جزئی جدایی‌ناپذیر از خاطره این مسابقات تبدیل شد.

گرچه از سود مالی ساخت و فروش این وسیله آمار متناقضی ارائه شد اما برخی منابع خبری از تجارتی به مبلغ 50 میلیون راند (6.45 میلیون دلار) در آفریقای جنوبی و سایر کشورها خبر دادند؛ در همان ایام کارخانه‌ای به نام «نیانگ جی» در حومه شهر «نیگبو» چین که 90 درصد شیپورهای مورداستفاده در این مسابقات را تولید می‌کرد به رکورد تولید 50 هزار عدد در روز رسید.

یکی از مسئولان این کارخانه در همان زمان برگزاری جام جهانی دراین‌باره به خبرنگاران گفته بود: «خرسنديم که توانستيم اين محصول را در تيراژي گسترده توليد كنيم و بازار ووووزلا را در اختيار بگيريم، در جام‌جهاني آن‌قدر درخواست و تقاضا براي خريد اين بوق‌ها از كشور ميزبان و ساير نقاط جهان زياد بود كه ما توانستيم با افزايش شيفت‌هاي كاري، شمار توليد را از 10 هزار عدد در روز به 50 هزار عدد برسانيم.»

ووووزلا با الهام از شاخ گوزن آفریقایی (که مورداحترام و توجه بومیان آفریقای جنوبی است) ساخته‌شده بود و در جریان این رقابت‌ها به کالایی نمادین از فرهنگ و آیین‌های این کشور تبدیل شد، یکی از متصدیان برگزاری جام جهانی در پاسخ به اعتراضاتی که خواستار ممنوعیت ورود این شیپور به داخل ورزشگاه شده بودند، گفته بود: این ساز در فرهنگ آفریقایی‌ها ریشه‌ای عمیق دارد، ووووزلا بر مبنای بوقی ساخته‌شده که اجداد ما از آن برای صدازدن مردم استفاده می‌کرده‌اند و احساسات ما را درباره بازی بازگو می‌کند اما بگذارید این ساز مختص به آفریقای جنوبی نماند. ووووزلا حالا تبدیل به سازی بین‌المللی شده و مردم آن‌ها را می‌خرند و به خانه می‌برند. ما میزبان جام جهانی هستیم و از بقیه تقاضا داریم به‌عنوان مهمان ما، به فرهنگ ما و نحوه جشن گرفتن ما احترام بگذارند. بحث در این زمینه را باید به پایان ببریم. شما یا ووووزلا را دوست دارید یا از آن متنفرید، ولی ما در آفریقای جنوبی دوستش داریم».

بدین ترتیب جهانیان علاوه بر «آپارتاید» که تصویری منفی و مشمئزکننده از آفریقای جنوبی ارائه می‌داد و همچنین «نلسون ماندلا» فقید که مظهر مقاومت و مبارزه صلح‌آمیز محسوب می‌شد، از یک دهه پیش این کشور چند فرهنگی را با شیپوری پرسروصدا و خاطره‌انگیز به یاد می‌آورند؛ شیپوری که هم‌صدا تولید کرد، هم درآمد و هم اشتغال.

انتهای پیام/4104/