اقدام علی الارأس سازمان جهاد کشاورزی به قلع و قمع بنای غیر مجاز

به گزارش گروه بازار خبرگزاری آنا، برای پاسخ به سوال مذکور بدوا باید یک سابقه ای در این خصوص عرض کنم از سال 1374 و با تصویب قانون حفظ کاربری اراضی زراعی و باغ ها، به منظور حفظ خاک و منابع تجدیدشونده، هرگونه تغییر کاربری اراضی زراعی و باغ ها، ممنوع اعلام شده و برای آن مجازات پیش بینی شده است. در این خصوص، نیاز است تا متقاضیان تغییر کاربری بدانند تغییر کاربری چیست؟ مصادیق آن کدام است؟ موارد مجاز تغییر کاربری اراضی کشاورزی کدام است؟ فرآیند قانونی تغییر کاربری چیست؟ مجازات تغییر کاربری غیر قانونی چیست؟ و مرجع صالح رسیدگی به این جرم کجاست؟ آیا مأموران سازمان جهاد کشاورزی میتوانند رأساً اقدام به قلع و قمع بنای غیر مجاز کنند؟

برای پاسخ به این سوالات در خدمت سید حمیدرضا موسوی وکیل پایه یک دادگستری ، متخصص در دعاوی دیوان عدالت اداری و مدیریت گروه وکلای وکیل عدلیه هستیم.

مفهوم و مصادیق اراضی زراعی و باغ ها

چه اراضی مشمول قانون حفظ کاربری اراضی زراعی و باغ ها می باشد؟

سید حمیدرضا موسوی : کلیه اراضی زراعی، باغ ها و اراضی که در حکم اراضی کشاورزی هستند، اگر در خارج از محدوده شهرها و شهرک های مصوب شورای عالی شهرسازی و معماری ایران و طرح هادی روستاهای دارای طرح هادی مصوب واقع شده باشند؛ مشمول قانون فوق هستند (ماده ۱ قانون حفظ کاربری و تبصره ۵ آن). اعم از آنکه تغییر کاربری به شکل کامل محقق شده و کاربری جدیدی در زمین های کشاورزی ایجاد شده باشد، و یا اینکه تنها کاربری کشاورزی از بین رفته باشد، بدون آنکه کاربری جدیدی تعریف شده باشد.

تشخیص اراضی زراعی و باغ ها، با کدام سازمان است؟

مرجع تشخیص اراضی زراعی و باغ ها، وزارت جهاد کشاورزی است. مراجع قضایی و اداری، نظر سازمان جهاد کشاورزی ذی ربط را در این زمینه استعلام می نمایند و مراجع اداری موظف به رعایت نظر سازمان جهاد کشاورزی خواهند بود (تبصره ۲ ماده ۱ قانون حفظ کاربری).

بنابراین مواردی نظیر تشخیص اراضی، تحت کشت، و یا اراضی در حکم اراضی زراعی و باغ ها، با کارشناس یا کارشناسان منتخب سازمان جهاد کشاورزی استان است. و نظر سازمان جهاد کشاورزی استان برای مراجع قضایی به منزله نظر کارشناس رسمی دادگستری تلقی می شود.

آیا زمینی که برای چند سال بدون کشت بوده است؛ جزو زمین فوق کشاورزی محسوب می شود؟

بله. اراضی که برای مدت طولانی بدون کشت رها شوند (اراضی بایر) نیز مشمول قانون حفظ کاربری اراضی زراعی و باغ ها هستند (ضوابط تشخیص اراضی زراعی و باغ ها).

مفهوم تغییر کاربری و مصادیق آن

مفهوم تغییر کاربری چیست؟

هرگونه اقدام که مانع از بهره‌ برداری و استمرار کشاورزی اراضی زراعی و باغ ها در قالب ایجاد بنا، برداشتن یا افزایش شن و ماسه و سایر اقداماتی که بنا به تشخیص وزارت جهاد کشاورزی تغییر کاربری محسوب شود. (بند «د» آیین‌ نامه اجرایی قانون اصلاح قانون حفظ کاربری اراضی زراعی و باغ ها)

محدوده جغرافیایی قانون حفظ اراضی زراعی و باغ ها و ملاحظات آن

محدوده جغرافیایی قانون حفظ اراضی زراعی و باغ ها، شامل کدام نواحی می شود؟

به موجب ماده 1 قانون حفظ کاربری اراضی زراعی و باغ ها، تغییر کاربری زمین های کشاورزی، تنها در خارج از محدوده شهرها و شهرک ها جرم انگاری شده است؛ بنابراین چنین رفتاری چنانچه داخل در محدوده قانونی شهرها و شهرک ها صورت پذیرد، فاقد وصف مجرمانه خواهد بود. لازم به ذکر است بر اساس ماده فوق، موقعیت مکانی «خارج از محدوده شهرها و شهرک ها» شامل محدوده روستایی و حریم شهرها و شهرک ها نیز می شود.

فرآیند صدور مجوز تغییر کاربری و مرجع صالح رسیدگی به آن

مرجع صدور مجوز در موارد مجاز تغییر کاربری کدام سازمان است؟

سید حمیدرضا موسوی در این باره گفت: متقاضیان تغییر کاربری اراضی زراعی و باغ ها، می بایست قبل از هرگونه اقدامی، نسبت به اخذ مجوز از کمیسیون تبصره 1 ماده 1 قانون حفظ کاربری اراضی زراعی و باغ ها اقدام کنند. کمیسیون مزبور، متشکل از رئیس سازمان جهاد کشاورزی، ‌مدیر امور اراضی، رئیس سازمان مسکن و شهرسازی، مدیرکل حفاظت محیط زیست آن استان و یک نفر نماینده استاندار می‌باشد که به ریاست سازمان جهاد کشاورزی تشکیل می‌گردد.

اگر کسی بخواهد در اراضی کشاورزی تغییر کاربری انجام دهد، باید چه مجوزی اخذ کند؟

در صورتی که مالکان یا متصرفان اراضی کشاورزی قصد داشته باشند در اراضی مذکور اقداماتی انجام دهند که تغییر کاربری محسوب می‌شود؛ باید مجوزهای قانونی را از مدیریت امور اراضی اداره کل جهاد کشاورزی استان اخذ کنند. لازم به ذکر است مجوز تغییر کاربری، مجوز ساخت نیست و ممکن است بر اساس قوانین و مقررات ذیربط اخذ مجوزهای دیگر از سایر مراجع قانونی الزامی باشد (ماده ۱ قانون حفظ کاربری اراضی زراعی و باغ‌ها و تبصره ۱ آن).

مجازات تغییر غیر مجاز اراضی زراعی و باغ ها و مرجع صالح رسیدگی به آن

مجازات تغییر کاربری غیر مجاز اراضی زراعی و باغ ها چیست؟

تغییر کاربری در صورتی که به صورت غیر مجاز و بدون اخذ مجوزهای قانونی انجام شود، دو مجازات قلع و قمع بنای احداثی، و پرداخت جزای نقدی را با خود به همراه خواهد داشت.

در صورتی که فرد برای اولین بار مرتکب جرم تغییر کاربری غیرمجاز شده باشد، میزان جزای نقدی از یک تا سه برابر بهای زمین کشاورزی با کاربری جدید مورد نظر او و به قیمت روز محاسبه خواهد شد و در مواردی که وی سابقه محکومیت کیفری به دلیل ارتکاب تغییر کاربری داشته باشد، به حداکثر جزای نقدی مذکور (یعنی سه برابر بهای زمین کشاورزی به کیفیت یاد شده) و نیز حبس از یک تا شش ماه محکوم خواهد شد.

همچنین در صورتی که کارمندان ادارات ثبت اسناد و املاک و دفاتر اسناد رسمی و سایر هیأت ها و مراجع مربوط، در موارد تفکیک، افراز، تقسیم و تغییر کاربری اراضی کشاورزی ، برخلاف مفاد قانون حفظ کاربری اراضی زراعی و باغ ها، بدون استعلام و اعمال نظر سازمان جهاد کشاورزی عمل، نمایند. و یا بدون اخذ تأییدیه کمیسیون موضوع تبصره 1 ماده 1 قانون حفظ کاربری اراضی زراعی و باغ ها، نسبت به صدور هرگونه مجوز یا پروانه ساخت و تأمین و واگذاری خدمات و تأسیسات زیربنایی در اراضی کشاورزی اقدام نمایند؛ ضمن ابطال مجوز صادره، به جزای نقدی یک تا سه برابر بهای اراضی کشاورزی محکوم شده و در صورت تکرار، مرتکب به انفصال دائم از خدمات دولتی محکوم می شود. همچنین تخلف سردفتران اسناد رسمی از مقررات یاد شده در مرتبه نخست، شش ماه تا دو سال تعلیق از خدمت و در صورت تکرار، شش ماه حبس و محرومیت از سردفتری را در پی خواهد داشت.

مرجع صالح رسیدگی به جرم تغییر کاربری غیر مجاز کدام دادگاه است؟

بر اساس قانون حفظ اراضی زراعی و باغ ها، که تغییر کاربری اراضی کشاورزی ماهیت مجرمانه داشته و بنابراین، رسیدگی به آن در صلاحیت دادگاه های عمومی کیفری (دادگاه کیفری دو) است و تحقیقات مقدماتی در خصوص آن هم، در دادگاه کیفری دو انجام می شود.

مجازات دیگر تغییر کاربری غیرمجاز، یعنی جزای نقدی نسبی نیز، به موجب رأی وحدت رویه شماره 759 دیوان عالی کشور، مشمول جزای نقدی درجه هفت شده و از آنجا که جرایم با مجازات درجه هفت و هشت مستقیماً در دادگاه مطرح می شود، امکان انجام تحقیقات مقدماتی در دادسرا وجود ندارد و پرونده به صورت مستقیم در دادگاه مطرح خواهد شد.

آیا مأموران سازمان جهاد کشاورزی میتوانند رأساً اقدام به قلع و قمع بنای غیر مجاز کنند؟

در خصوص اختیار قلع و قمع علی الارأس بنا توسط مأموران سازمان جهاد کشاورزی، بین قانون و رویه قضائی اختلاف نظر بسیاری وجود دارد. قانونگذار در تبصره 2 ماده 10 قانون حفظ اراضی زراعی و باغ ها، تخریب بنای غیر مجاز را منوط به صدور حکم دادگاه صالح کرده است، اما اجرای حکم را با حضور نماینده دادسرا، رأساً به مأموران سازمان جهاد کشاورزی واگذار کرده است. بنابراین مأموران این سازمان نمی توانند پیش از اخذ مجوز قضائی، نسبت به قلع و قمع بنا اقدام کنند.

اما در رویه قضایی، وضعیت به شکل دیگری است. بخشنامه 747310/100/2000 مورخ 28/5/1396 صادره توسط مدیرکل پیشگیری های قضائی معاونت اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم قوه قضائیه، مقرر کرده است که مأموران سازمان جهاد کشاورزی حق دارند تا بدون مراجعه به محاکم قضائی و با اخذ مجوز از شورای تأمین استان، رأساً نسبت به تخریب بنا اقدام کنند.

این بخشنامه، در این دیوان عدالت اداری مورد اعتراض قرار گرفته، اما هیأت عمومی دیوان نیز در رأی خود به شماره 1281 مورخ 9/10/1399 با تقاضای ابطال این بخشنامه مخالفت کرده و بر تصمیم معاونت اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم قوه قضائیه صحه گذاشت. در نتیجه در حال حاضر و برخلاف مفاد قانون حفظ اراضی زراعی و باغ ها، مأموران سازمان جهاد کشاورزی مستند به رأی هیأت عمومی دیوان عدالت اداری، رأساً به تخریب بناها اقدام می کنند و شعب دیوان نیز مستند به همین رأی، با درخواست ابطال شاکیان مخالفت می کند.

انتهای پیام/ ر