امام جواد (ع) و طلوع خورشید امامت در خردسالی/ دعای امام نهم برای رفع گرفتاری چه بود؟

حضرت ابوجعفر محمد بن علی جوادالائمه (ع) فرزند امام رضا (ع) و بانویی پرهیزکار به‌نام سبیکه هستند. امام نهم شیعیان(ع)، زندگانی کوتاه و عمری سراسر رنج و مظلومیت داشتند. ایشان هنگام شهادت جانگداز امام رضا (ع) در اواخر ماه صفر سال ۲۰۳ هجری قمری، ۸ ساله بودند که مقام امامت به ایشان انتقال یافت.

دوران ۱۷ ساله امامت حضرت جوادالائمه (ع) با حکومت مأمون و معتصم خلفای جنایتکار عباسی، همزمان بود. یکی از همسران امام جواد (ع) ام‌الفضل دختر مأمون عباسی بود که از وی فرزندی نداشتند. زوجه دیگر آن حضرت (ع) هم سمانه مغربیه و مشهور به ام‌ولد بود. امام جواد(ع) دارای ۴ فرزند پسر و ۴ دختر به اسامی حضرت ابوالحسن امام علی النقی الهادی (ع)، ابواحمد موسی مبرقع، ابواحمد حسین، ابوموسی عمران، فاطمه، خدیجه، ام کلثوم و حکیمه بودند.

حیله‌های خلیفه عباسی برای مقابله با امام جواد (ع)

امام جواد (ع) بخش عمده زندگی خود را همزمان با مامون خلیفه عباسی گذراند. او با مکر و حیله‌های فراوان سعی داشت امام (ع) را با زر، زیور و فساد خلافت بیالاید. او که به مقام و کمالات معنوی و علمی و فضایل اخلاقی و انسانی امام محمد تقی (ع) آگاهی داشت آن حضرت را به مرکز خلافت احضار کرد تا علاوه بر نظارت مستقیم بر ایشان به اهداف خود جامه عمل بپوشاند.

مامون در راستای اجرای مقاصد خود، خواستار عقد دخترش با امام جواد(ع) شد. وی از این راه به راحتی می‌توانست امام (ع) را در کنترل خود داشته باشد و هم رفت و آمد شیعیان را با ایشان زیر نظر بگیرد. عباسیان و درباریان مأمون که تصمیم وی برای ازدواج دخترش با امام جواد (ع) برآشفتند و او را از آینده این کار برحذر داشتند. مامون که از کمالات و فضایل معنوی و علمی امام جواد(ع) آگاه بود، برای نشان دادن شایستگی آن حضرت، مجلس بحث و مناظره علمی برپا کرد. در این مناظره امام نهم شیعیان(ع) را به مناظره علمی با یحیی بن اکثم دانشمند دربار عباسی و فقیه بزرگ اهل سنت در آن عصر فراخواند؛ امام (ع) در این مجلس، به تمامی پرسش‌ها پاسخ گفتند و مقام و موقعیت علمی، هوش و ذکاوت آن حضرت (ع) بر همگان آشکار و اثبات شد. پس از آن مأمون دختر خود را به همسری امام جواد (ع) درآورد.

بازگشت امام نهم شیعیان به مدینه

امام جواد (ع) با وجود تکریم و احترام از سوی مأمون، تمایلی به زندگی اشرافی و معاشرت با خلیفه عباسی و درباریان نداشت و به دنبال فرصتی بود که از آن محیط خارج شود. حضرت جوادالائمه (ع) پس از چندی به سفر حج رفتند، از آن‌جا به مدینه بازگشتند و تا پایان خلافت مأمون در سال ۲۲۰ هجری قمری در آن شهر ماندگار شدند.

ام‌الفضل همسر امام جواد (ع) که در دربار خلافت پرورش یافته و از زندگی اشرافی برخوردار بود، تحمل زندگی زاهدانه و بی‌آلایش خاندان عصمت و طهارت (ع) را نداشت و از آغاز ورود به مدینه منوره، بنای ناسازگاری در پیش گرفت و برای بازگشت به بغداد اصرار می‌کرد. حتی چندین بار در نزد پدرش مأمون شکایت و گلایه کرد، اما مأمون به شکوائیه‌های دخترش اعتنا نداشت و وی را به زندگی مسالمت‌آمیز با امام جواد(ع) توصیه می‌کرد.

بیشتر بخوانید:

• ۳ ویژگی مؤمن از نظر امام جواد (ع)


• توضیحات درباره حرز امام جواد علیه السلام


• دوران امامت دهمین اختر تابناک ولایت چگونه گذشت؟/ تلاش امام هادی(ع) برای آمادگی شیعیان در عصر انتظا

شهادت مظلومانه امام جواد (ع) به دست همسر خویش

پس از مرگ مأمون در ۱۷ رجب سال ۲۱۸ هجری قمری، برادر ناتنی‎اش معتصم به‌عنوان جانشین وی و هشتمین خلیفه عباسی، خلافت را در دست گرفت. معتصم عباسی با این که در ظاهر برای امام جواد (ع) احترام قائل بود ولی در باطن نسبت به مقام و منزلت ایشان و شایستگی وی برای رهبری مسلمین رشک می‌برد و درصدد تحقیر و شهادت ایشان برآمد؛ لذا در اولین سال حکومت خود و برای کنترل و مراقبت بیشتر حضرت جوادالائمه (ع)، ایشان را به بغداد فراخوان و آن حضرت (ع) به ناچار به همراه همسر خود ام‎الفضل مدینه را ترک کردند.

امام نهم شیعیان هنگامی که عازم بغداد شد، فرزند گرامی خود امام علی النقی (ع) را در مدینه جانشین خود کردند. معتصم محدودیت‎های بیشتری برای امام جواد (ع) و شیعیان ایشان قائل ‎شد. با این حال امام جواد(ع)، مسئولیت رهبری و امامت خود را به درستی انجام دادند و علاوه‌بر اینکه در مناظره‌ها و مجالس مختلف مفاهیم دینی را تبلیغ می‌کردند، شاگردان بسیاری تربیت کردند. شاگردانی همچون خیران خادم، ابراهیم بن محمد همدانی، ابراهیم بن مهزیار اهوازی، احمد بن محمد بن عیسی، صالح بن محمد بن سهل، محمد بن فرج و بسیاری دیگر که وکالت امام هم در شهرهای مختلف بر عهده داشتند. امام در مناطقی چون اهواز، همدان، ری، سیستان، بغداد، واسط، سبط، بصره، و کوفه نیز وکلایی داشتند.

سرانجام در آخر ذی‌القعده سال ۲۲۰ هجری قمری و به‌وسیله زهری که همسرش ام‌الفضل به تحریک برادرش جعفر بن مأمون و به دستور عمویش معتصم عباسی به آن حضرت (ع) خورانید، مسموم شدند و به شهادت رسیدند. امام جواد(ع) ۲۵ سال عمر کردند. ایشان از سال ۲۰۳ که پدربزرگوارشان به شهادت رسیدند به مدت ۱۷ سال امامت کردند و درجوار قبر جدّشان امام موسی کاظم(ع) در بغداد به خاک سپرده شدند.

دعای نهمین اختر تابناک امامت برای رفع غم و گرفتاری

شیخ عباس قمی در مفاتیح الجنان بعد از دعای توسل نقل می‌کند مواظبت بر این ذکر که حضرت جواد تعلیم فرموده است برای رفع هرگونه غم و گرفتاری در زندگی نافع است: «یَا مَن یَکفِی مِن کُلِّ شَیءٍ وَ لَا یَکفِی مِنهُ شَیءٌ‌ اِکفِنِی مَا یَهُمُّنِی» ای آن که برای هر چیز کفایت کننده و بسنده‌ای و هیچ چیز تو را کفایت‌کننده نیست! در این مشکلی که برایم پیش آمده است مرا کفایت فرما آمین یا ربّ العالمین.

معلوم می‌شود امام جواد(ع) خود در زندگی با غم‌های بسیاری مواجه شدند که از این دعا کمک گرفته و با آن مانوس بودند. این ذکر به دعای امام جواد مشهور است.