فلسفه، باز بودن ذهن برای حرف‌های تازه و تحمل مخالف است

به گزارش خبرنگار حوزه آیین و اندیشه گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری آنا، به همت سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران و به مناسبت هفته کتاب و کتابخوانی، ویژه‌برنامه‌ای با نام «پنج شب، پنج کتاب، پنج شخصیت» از شنبه تا چهارشنبه هفته جاری برگزار می‌شود.

شب گذشته در نخستین برنامه از این نشست‌ها، از کتاب جدید آیت‌الله سید مصطفی محقق داماد با عنوان «مکتب اجتهادیِ آخوند خراسانی» رونمایی شد.

در نشست دوم این برنامه که از شامگاه یکشنبه در موزه کتاب و میراث مستند سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران برگزار شد، از کتاب «وحدت هستی و هستیِ واحد» نوشته غلامحسین ابراهیمی‌ دینانی رونمایی گردید.

در ابتدای این مراسم، علی اوجبی که کار تدوین کتاب «وحدت هستی و هستیِ واحد» را به عهده داشت، پشت تریبون آمد و گفت:این کتاب متن بدون کم و کاست پایان‌نامه استاد غلامحسین ابراهیمی دینانی است که در سال 1347 و در مقطع کارشناسی ارشد به راهنمایی جواد مصلح از آن دفاع کرد.

مدیرکل اداره نسخ خطی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران در ادامه گفت: این اثر و پرداختن به قواعد فلسفی کار جسورانه‌ای بود چون زمینه‌ای نداشت. دانش فلسفه با دانش تجربی فرق می‌کند چون دانش عقلی جای خطا و تجربه نیست، بنابراین جسارت استاد، تیغ دو لبه‌ای بود. ممکن بود هم به شأن علمی ایشان و هم به فلسفه ضربه بخورد.

وی اظهار کرد: جنبه مثبت کار ابراهیمی دینانی، کثرت منابعی است که از آن استفاده شده است. منابع مختلف کلامی، عرفانی و فلسفی در این کار مورد مطالعه قرار گرفته است. ویژگی دیگر این کار این است که در سال‌هایی که هیچ منبعی در حوزه غرب نداشتیم آقای دینانی به نقادی متفکران غرب می‌پردازد. شاید برخی از علاقه‌مندان فلسفه غرب رنجیده شوند، اما در حوزه معرفت اسلامی هیچ کدام از فلاسفه غربی چیزی برای گفتن ندارند.

اوجبی تصریح کرد: به نظرم چنین کتابی در این سطح تاکنون نوشته نشده است. هر چند 150 قاعده این کتاب، کل قواعد فلسفه نیست. ایشان در جزوات خود به قواعد بیشتری پرداخته اند، اما شاید به دلیل محدودیت‌های موجود به این 150 قاعده بسنده کردند. پیشنهادم این است این قواعد نیز در قالب کتاب مستقلی کار شود. پیشنهاد دیگرم این است که این قواعد که به ترتیب حروف الفبا منظم شده‌اند بر مبنای موضوع نیز دسته‌بندی شوند.

وی درباره شیوه تدوین این کتاب گفت: کتاب عین همان متن پایان‌نامه ایشان است. آغاز این کتاب با قاعده «الواحد» است. چون قاعده الواحد مهم‌ترین قاعده فلسفه است. من متأسفم که ۵۰ سال این کتاب خاک خورده است. مدت‌ها تلاش کردم تا پایان‌نامه ایشان را بیابم.تا این که در کتابخانه ایشان، آن را یافتم‌ و این کتاب را آماده کردم. اسم کتاب را خودم گذاشتم اما کل اثر متعلق به ایشان است.

عبدالله صلواتی، پژوهشگر فلسفه نیز درباره این کتاب گفت: کتاب استاد دینانی حجم کمی دارد، اما پشت صحنه کتاب یک دنیا درس و آموزه برای کسانی است که می خواهند فلسفه بورزند.

مجری برنامه زاویه شبکه چهارم سیما اظهار کرد: یکی از موضوعاتی که باید به آن اشاره کنم، گشودگی نویسنده نسبت به رهیافت‌های مختلف به حقیقت است. ایشان نمی‌گوید فلسفه ملکه علوم است پس کلام و عرفان را نبینیم.در کلام همان حقیقت را می یابد که در فلسفه و عرفان هست. آقای دینانی به جای صرف انرژی در رد و نقد سعی کرده‌اند از پرسش‌ها و امکانات فلسفه خود استفاده کنند تا به فلسفه اسلامی ما روح تازه‌ای بدمند.

وی افزود: نکته دیگر،نگاه آکادمیک ایشان به مسئله است. برخی طرف ایجابی یک مسئله را می بینند و حتی نیم نگاهی هم به مخالفان ندارند. استاد همان طور که موافقان را دیدند، مخالفان را هم درنظر گرفته اند. همان گونه که شواهد مؤید را دیدند در قواعد الواحد و گزارش و تحلیل کردند،شواهد نقض را هم بررسی کردند.

صلواتی، ویژگی سوم این کتاب را هم این گونه معرفی کرد: خصیصه مهمی در این کتاب هست و آن حاکمیت گفتگو است. گفتگو با متن و فیلسوف. نویسنده جوری متن را مطرح می‌کند که گویا آن فیلسوف زنده بوده و نویسنده روبه رویش نشسته است. اینها در فلسفه امروز غایب است. بیهوده نیست که برخی به استاد لقب فیلسوف گفتگو داده اند، کسی که بتواند با خودش گفتگو کند، می‌تواند با دیگران هم گفتگو کند. چون آقای دینانی با خودش در حال گفتگو است می تواند بدون پریشانی و از کوره در رفتن با دیگران گفتگو کند.

آیت‌الله سید مصطفی محقق داماد نیز با ابراز خرسندی از حضور در این جلسه گفت: کتاب وحدت هستی و هستیِ واحد، کتاب بسیار مفیدی است اما به شرطی که کسی کتاب های دیگر آقای دینانی را نخوانده باشد و او را نشناسد. بهترین کتاب ایشان از نظر من «وجود رابط» است. من اگر جای دکتر دینانی بودم اجازه نمی‌دادم کتاب «وحدت هستی و هستیِ واحد» منتشر شود چون به هرحال قاعده الواحد که در همه آثار هست. ایشان در کتاب «قواعد کلی فلسفه» مفصل‌تر به این موضو‌ع پرداخته است.

وی اظهار کرد: کار بزرگ ایشان از نظر من، کتاب های «قواعد کلی فلسفه» و «وجود رابط» است. سؤالی که برای من پیش آمده این است که همین کتاب «باور به یک اندیشه» که سال گذشته منتشر شد، چرا رونمایی نشد؟ اثری که حرف تازه دارد و درد بی‌درمان جامعه ماست. یا کتاب حدوث عالم و معمای زمان. اگر آنها را ببینیم، این کتاب آن گونه برجسته نیست؛ البته برای کسانی که نخواهند کتاب دیگری بخوانند ارزشمند است، اما «باور یک اندیشه» راز بدبختی و عقب‌ماندگی جوامع اسلامی را بیان می‌کند.

وی در پایان گفت: آقای دینانی نور چشم ماست. صرفاً ذاکر و مداح فلسفه اسلامی نیست بلکه فلسفه را فهم می‌کند.

اما نویسنده «کتاب وحدت هستی و هستیِ واحد» هم به عنوان سخنران پایانی بر اهمیت بازبودن ذهن تأکید کرد و گفت: تحول زمانی رخ می دهد که ذهن منفتح باشد. یعنی درها را نبندیم. ذهن را باز بگذاریم و با امور عالم روبه‌رو شویم. لحظه به لحظه تجربه و حرف تازه داشته باشیم. حرف مخالف را هم گوش بدهیم. نمی‌گویم قبول کنیم، اما تحمل شنیدن داشته باشیم. گاهی ذهن انسان چنان منجمد می‌شود که دچار «دگم» می شود یعنی در ذهن را می بندد و تا ابد در ذهنش اسیر می شود. آدم‌هایی هستند که ذهنشان را قفل کرده‌اند. تا ابد زندانی ذهن هستند. چیزی بدتر از زندانی ذهن بودن نداریم.

دینانی کار فلسفه را بازگذاشتن ذهن دانست و افزود: فکر تازه، جهان تو را تازه می‌کند.فلسفه، خیلی دانستن نیست بلکه باز بودن ذهن و تحمل شنیدن حرف مخالف است. هر آدمی دوست دارد همه مردم مثل او فکرکنند.این حالت خودپرستی و زندانی ذهن بودن است. تعاریف زیادی از فلسفه شده است، اما تعریف من از فلسفه همین است: منفتح بودن، باز بودن ذهن برای حرف های تازه و تحمل کردن مخالف.

اگرسیاستمداران دنیا این نکته را از فلسفه یاد می‌گرفتند، اینقدر مزخرف نمی‌گفتند. ترامپ اگر اهل گفتگو بود،این مزخرفات را نمی‌گفت.

این مراسم با رونمایی از تازه‌ترین کتاب غلامحسین ابراهیمی دینانی یعنی «وحدت هستی و هستیِ واحد» به پایان رسید.

 انتهای پیام/4072/4104/