مقصران فساد فوتبال در آفساید

گزارش به‌گونه‌ای است که خواننده را به این مرحله می‌رساند که در فوتبال ایران هرگونه قصور و تقصیر و فسادی که مرتبط با آن باشد، قابل تصور است. کافی است که سیاهه مذکور در گزارش را با یکدیگر مرور کنیم تا متوجه شویم که فوتبال برخی از کشورهای آمریکای لاتین که مشهور به فساد هستند، در برابر فوتبال ایران، پاک محسوب می‌شود. ظاهرا فقط به قتل و آدم‌کشی نرسیده‌ایم که با این حساب در آینده نه‌چندان دور شاهد آن نیز خواهیم بود.

در گزارش آمده است:
١- تبانی
٢- رشاء و ارتشاء
٣- دوپینگ
٤- شرط‌بندی غیرمجاز
٥- جعل و استفاده از سند مجعول
٦- تصدیق نامه‌های خلاف واقع
٧- فرار مالیاتی
٨- مصرف الکل و روابط نامشروع
٩- مصرف مواد مخدر
١٠- رواج خرافه‌گرایی ازجمله سحر و جادو
١١- تحصیل مال از طریق نامشروع
١٢- نقض آشکار قوانین و مقررات
١٣- قراردادهای غیرواقعی

چرا فوتبال ایران دچار این وضع شده است؟ دلایلی که در گزارش آمده است، ناقص بوده و قطعا برخی از دلایل کلان ماجرا دیده نشده یا تاکید مناسبی بر آنها نشده است. لذا در اینجا به ذکر چند مورد مهم پرداخته می‌شود.

١- افرادی که درگیر این ورزش هستند، عموما از طبقه اجتماعی خاصی هستند، هرچند استثنا در آنها هست ولی به نسبت اغلب آنان فاقد تحصیلات و آموزش معادل متوسط جامعه هستند. همین مسأله زمینه‌ساز شکل‌گیری نوع خاصی از فرهنگ پایین و ناهنجار در این مجموعه شده است. این مسأله در جوامع دیگر حتی در اروپا هم تا حدی هست، ولی شدت آن در ایران بسیار بیشتر است و به نظر می‌رسد که در سال‌های اخیر تشدید نیز شده است و شاید یکی از علل کاهش تماشاگران فوتبال، غلبه این مجموعه بی‌فرهنگ بر فضای ورزشگاه‌های کشور است. آنان نه فقط بر ورزشگاه که در مدیریت تیم‌ها نیز نقش موثری دارند.
٢- علت مهم دیگر، دولتی بودن تیم‌هاست. تیم‌هایی که از طریق رانت شکل می‌گیرند و هیچ ضابطه دقیق حرفه‌ای بر عملکرد آنان حاکم نیست. درواقع وقتی که تیم‌ها دولتی باشند، با اصول حرفه‌ای فوتبال تطابق و هماهنگی کامل نخواهند داشت. مثل صنعت دولتی است که بهره‌وری آن کم است و جز اتلاف منابع و توزیع رانت نتیجه دیگری دربرندارد.

٣- یک علت مهم، ضعف نهادهای نظارتی اعم از نهادهای رسمی و غیررسمی در جامعه است. واقعیت این است که بسیاری از مشکلات و موارد فسادی که در گزارش آمده محصول امروز و دیروز نیست، از مدت‌های مدیدی رخ داده و چندان هم پنهان نبوده است. بنابراین اگر تاکنون از سوی هیچ نهاد نظارتی مورد بازخواست قرار نگرفته، این نهادهای نظارتی مسئولیت دارند. وقتی که کسی مرتکب خلاف و جرمی شود و این جرم نیز مشهود باشد و در عین حال هیچ کس با او برخورد نکند، مسئولیت اصلی این تخلف یا تکرار آن به عهده نهادی است که کوششی برای برخورد با متخلف نکرده است. وقتی که گزارش مدعی است که اساسنامه فدراسیون به کلی غیرمعتبر است و این موضوعی است که کمابیش در آن زمان هم مطرح بود ولی در عین حال انتخابات فدراسیون برگزار می‌شود و یک نفر به ریاست می‌رسد و هیچ کسی هم از او سوالی نمی‌کند، به معنای آن است که یک جای نهاد نظارتی ایراد دارد و تا وقتی که نهادهای نظارتی کارآمد نشوند، کماکان باید شاهد ادامه این وضع نه فقط در فوتبال که در سایر جاها نیز باشیم.
٤- علت دیگر عدم تناسب زیرساخت‌های گوناگون فوتبال با مسأله حرفه‌ای شدن و ورود پول‌های کلان به این ورزش است. موضوعی که همراه با فقدان شفافیت منشأ فساد و تباهی می‌شود. ناهماهنگی میان نهادهای توسعه‌یافته و زیرساخت‌های بومی در کشور، منجر به همان وضعی می‌شود که تاکنون شده است و در ادامه نیز همین‌طور خواهد ماند، اگر بدتر نشود. با محاکمه این یا آن فرد در فوتبال مشکلی حل نمی‌شود، هرچند این محاکمه‌ها لازم است ولی کافی نیست، باید به اصلاح موارد فوق پرداخت. این قاعده برای کل پدیده فساد در ایران صادق است و نه فقط فوتبال.