گزارش آنا از یک معضل پژوهشی؛
چگونه می‌توان کیفیت پایان‌نامه‌های دانشجویی را ارتقا داد؟
پایان‌نامه نه‌تنها تمرین پژوهش برای دانشجویان است، بلکه خود یکی از روش‌های تولید دانش جدید محسوب می‌شود ولی چرایی ناتوانی دانشجو در تدوین آن موضوع بااهمیتی است که باید پیش از پیش مورد توجه و بررسی قرار گیرد.
به گزارش خبرنگار گروه دانشگاه خبرگزاری آنا، سال‌هاست که تحقیقات دانشجویان در مقطع کارشناسی دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی عموما به صورت کپی - پیست انجام می‌شود و حتی در ۲ واحد درس روش تحقیق نیز آموزش لازم برای انجام و چگونگی تدوین پژوهش و تحقیق علمی و تخصصی به دانشجو داده نمی‌شود تا مانع از بروز سرقت‌های علمی شود و استاد دانشجو را موظف به انجام دقیق یک پژوهش با رعایت موازین و استانداردها نمی‌کند.
پس از اخذ مدرک کارشناسی و با ورود به تحصیلات تکمیلی و مقطع کارشناسی ارشد و اخذ واحد روش استاد مباحث ابتدایی انجام تحقیق کتابخانه‌ای را برای دانشجو مطرح می‌کند و تنها به نوشتن و پر کردن پروپوزال بسنده می‌شود که این روند به طور قطع دانشجو را در نگارش پایان‌نامه‌های ارشد و سپس تز رساله دکتری با مشکلات فراوانی روبه‌رو خواهد کرد.
به‌طور ویژه در مقطع دکتری که پیش‌دفاع، چاپ و اکسپت مقاله پیش از دفاع نهایی از شروط فارغ‌التحصیلی است و اینجاست که به دلیل مشکل در انتخاب موضوع، تسلط اندک به حوزه روش تحقیق و مشکلات فردی، دانشجویان یا خود به سرقت علمی دست می‌زنند یا به موسسات تولید پایان‌نامه سفارش می‌دهند که این مسئله در طولانی مدت به تولید علم در کشور برای خدمت به رشد صنعت، صدمات جبران‌ناپذیر وارد خواهد کرد زیرا یک دانش آموخته مقطع دکتری محققی است که باید توانایی انجام ترجمه و تحقیقات گوناگون را برای توسعه کشور داشته باشد و صرف مدرک گرایی نباید صندلی‌های دانشگاه را اشغال کند.
بدیهی است که باید با سازوکارهای عملیاتی به این روندهای آسیب‌زا خاتمه داد و نسلی محقق و کارشناس برای جامعه تربیت کرد و با توجه به اینکه پژوهش کلید حل مشکلات مختلف کشور است که مقام معظم رهبری در بیانیه گام دوم انقلاب در توصیه‌های ۷ گانه خود فعالیت پژوهشی و تحقیقاتی را در راستای فناوری و نوآوری علمی مورد تأکید قرار داده‌اند در این رابطه برای بررسی وضعیت کنونی فعالیت‌های پژوهشی و پایان‌نامه‌های دانشجویی، گفت‌وگویی با ابراهیم صالحی عمران رئیس دانشگاه فنی و حرفه‌ای، روزبه جواد کلباسی مدیرکل پژوهشی دانشگاه خوارزمی و عبدالحمید نقره‌کار عضو هیئت علمی دانشگاه علم و صنعت ایران، انجام شده که در ادامه می‌خوانید.
با اقدامات ضربتی از پایان‌نامه فروشی جلوگیری کنیم
صالحی عمران با اشاره به اینکه نخستین گام برای کاربردی شدن مقالات و پایان‌نامه‌های دانشجویی چیست، خاطرنشان کرد: روش کنونی سیستم آموزشی ما کاملا برعکس استاندارد و اهداف آموزش عالی است و تنها به آموزش تئوری می پردازد و نیروی کار تربیت نمی‌شود، این موضوع در حالی است که دنیا آموزش‌های کوتاه‌مدت و مهارتی را جایگزین آموزش‌های تئوری و کلاسیک کرده است.
رئیس دانشگاه فنی و حرفه ای، کارکردهای خوب دانشگاه‌ها را شناخته نشده عنوان کرد و گفت: همین امر باعث شده که مدرک بالاتر رود و اکنون تبدیل به یک فرهنگ در اجتماع ما شده ولی در مقابل مهارت، یادگیری و شایستگی اهمیت خود را از دست داده است و این یادگیری و مهارتی که در کشورهای توسعه یافته وجود دارد؛ شرایطی نیست که در کشور ما وجود دارد.
به گفته صالحی عمران؛ «راهکار اساسی اصلاح فرایند و جلوگیری از پایان‌نامه فروشی و کپی-پیست است باید به صورت چکشی عمل کنیم و یا با اقدامات ضربتی توسط پلیس بخواهیم موضوع را برطرف کنیم چرا که این اتفاق به معنای واقعی نمی‌تواند بیفتد و راه اصلی این است که جذب دانشجویان در واقع هدایت شده باشد، دانشجویان که واقعاً عاشق علم و تحقیق هستند بتوانند وارد دانشگاه شوند و لزومی ندارد تمامی دانشگاه‌ها دانشجوی مقطع ارشد و دکتری پذیرش کنند.»
صالحی عمران عنوان می‌کند: «وقتی دوره‌های کارشناسی ارشد و دکتری بدون هماهنگی و بدون نیاز ایجاد می کنیم افراد کم توانی وارد دانشگاه می‌شوند که دانشجویانی شایسته نخواهند بود و اساتید هم قاعدتاً شایسته نیستند و در مجموع نظام آموزش عالی خوبی و کیفیت‌گرا نخواهیم داشت که نتیجه این نظام تبدیل می‌شود به تقلب و پایان‌نامه نویسی که متأسفانه جای تأسف دارد. پس باید دوره‌های تحصیلات تکمیلی بر اساس نیاز جامعه و با شایسته محوری برگزار شود.»
رئیس دانشگاه فنی و حرفه ای در تشریح اینکه مسیر و ریل گذاری تولید مقالات و پایان های دانشگاهی باید به چه سمت و سویی حرکت کند تا پاسخگوی گره‌های کور مشکلات جامعه باشد، خاطر نشان می‌کند: «در حال حاضر وزارت علوم، آیین‌نامه هدفمند کردن رساله‌ها و پایان‌نامه‌ها را مطرح کرده و در آیین‌نامه تأکید شده است تعداد دانشجویی که دانشگاه می‌تواند به عنوان هئیت علمی پذیرش کند به خروجی‌ها و میزان پایان‌نامه و رساله‌ها بستگی دارد که این کار اشتباه است و نکته دوم این است که ما نباید وجود مقاله را بزرگ جلو بدهیم چرا که عضو هیئت علمی برای ارتقای رتبه خودش نیاز به مقاله دارد، ناخودآگاه به دانشجوی تحت‌نظرش فشار می‌آورد تا مقالات مختلفی برای او بیاورد و در ادامه نیز دانشجو برای تهیه مقاله روی به تقلب و کپی-پیست می‌آورد.»
وی ادامه می‌دهد: «البته باید بگویم پژوهش همیشه نباید منجر به خروجی مشخصی شود؛ ممکن است تعداد زیادی از افراد بر روی یک موضوع به طور مصمم تحقیق کنند و نفر ششم بتواند کار علمی را به نتیجه برساند اما این نتیجه براساس فعالیت‌های افراد قبلی انجام می‌شود. بنابراین وقتی فرد را تحت فشار می‌گذاریم که اگر ارتقای رتبه و پیشرفت می‌خواهید باید مقاله بدهید و راه دیگری برای این کار نمی‌گذاریم نتیجه منفی دارد این در حالی است که باید فشار بر روی این کارها کم کنیم و فرآیندهای دیگری را اضافه کنیم. به طوری که دانشجو و استاد بر مبنای استاندارد ابلاغ شده بتواند از مزایای آن بهره‌مند شوند.»
بیشتر افراد به دنبال کلمه آقای دکتر یا خانم مهندس هستند
کلباسی نیز در ادامه با بیان اینکه در نظام آموزشی باید بخش هدفمندی اصلاح شود، عنوان می‌کند: «در اسناد تحول و نقشه جامع کشور بر روی کارکردها آموزش‌های عالی تأکید شده اما متأسفانه اکنون از کارکردها دور شده‌ایم چرا که تنها بخش آموزشی آن را دنبال می‌کنیم و کارکردهای دیگر آن را فراموش کرده‌ایم چرا که در این اسناد بخش فرآوری و بخش نوآوری وجود دارد زیرا درست تنظیم کردن دوره‌های کاردانی و کارشناسی باید مورد توجه قرار گیرد در واقع باید آموزش‌های ما به دوره‌های تکنسینی تبدیل شود که بخشی از این کارها را به نظام آموزش و پرورش مربوط می‌شود.»
مدیرکل پژوهشی دانشگاه خوارزمی ادامه می‌دهد: «فقدان روحیه تحقیق‌گرایی و محقق بودن در بسیاری از دانشجوهای ما وجود ندارد زیرا در دوران آموزش و پرورش برای فعالیت‌های تحقیقاتی آموزش و تربیت نشده‌اند و صرفا با گذراندن آموزش‌های تئوری وارد دانشگاه شدند. وقتی ما دانش‌آموزان را در حوزه پژوهشگری رشد نمی‌هیم چطور انتظار داریم، زمانی که وارد دانشگاه می شوند بتواند فعالیت تحقیقات علمی انجام دهند.»
بیشتر بخوانید:
مراحل پایان‌نامه‌نویسی دانشجویان ارشد دانشگاه سوره مجازی شد
بخریم یا بنویسیم؟ مسئله این است/ چه می‌شود که دانشجویان پایان‌نامه می‌خرند؟
نوشتن مقاله در صدر تخلفات علمی
وی یکی از مشکلاتی را که امروز، بدنه دانشگاه با آن روبه‌رو بوده و تاثیر زیادی بر پایان‌نامه دانشجویان دارد، تعداد متقاضیان و ظرفیت اساتید عنوان می‌کند و می‌گوید: «به طور مثال اعضای هیئت علمی براساس توانمندی و زمانی که می‌تواند بر فعالیت دانشجویانش تمرکز درخواست دو دانشجو دکتری می‌کند اما در عمل دانشگاه تعداد ۵ یا بیشتر از دانشجویان ارشد و دکتری را به او می‌دهد. چراکه زمانی را که هیئت علمی می‌تواند برای دو دانشجوی تحت نظر خود صرف کند زمان استانداردی است اما برای پنج نفر نمی‌تواند زمان کافی در نظر بگیرد در نتیجه تقلب، تخلف و عدم کیفیت حاصل کار می‌شود.»
کلباسی عنوان می‌کند: «از طرفی مدرک‌گرایی در فرهنگ ما به یک آفت تبدیل شده به طوری که همه خانواده‌ها، دوستان و آشنایان افراد را فقط با مدرکی که دارد می‌سنجند یعنی اگر کسی مدرک دکتری داشته باشد در یک جمعی ارزش بالاتری نیز دارد از یک فردی که مدرک لیسانس دارد در حالی که ممکن است خروجی‌هایی که یک فرد لیسانس دارد از لحاظ فکری، ایده و کارهایی که انجام داده خیلی بالاتر از فردی باشد که مدرک دکتری دارد.»
مدیرکل پژوهشی دانشگاه خوارزمی اظهار می‌کند: «وقتی روحیه تحقیق در شخص وجود ندارد و وارد دانشگاه می‌شود تا فقط مدرک بگیرد، نتیجه‌اش تقلب می‌شود در واقع انجام پایان‌نامه‌اش را به خیابان انقلاب می‌سپارد که عموما بیش از ۲۰ میلیون تومان هزینه دارد. پس این موضوع را باید به صورت ریشه‌ای حل کرد، با نظارت انواع و اقسام سامانه‌ها این مقوله سرکوب می‌شود ولی از بین نمی‌رود، همچنین موضوع ارتقای جایگاه شغلی چندان قابل قبول نیست زیرا هدف اصلی افراد مربوط به مدرک‌گرایی است چراکه خیلی از دانشگاه‌ها تنها یک ارتقای مدرک را می‌پذیرند البته بیشتر افراد به دنبال کلمه آقای دکتر یا خانم مهندس هستند.»
وی با اشاره به اینکه اگر پژوهش‌های دانشگاهی را تقاضامحور کنیم بسیاری از مشکلات در حوزه‌های مختلف اختصاصاً از تولید حل خواهد شد، خاطر نشان می‌کند: «این تقاضا مربوط به بخشی از جامعه در حوزه صنعت است که اگر برایش راهی وجود داشته باشد و میدان انقلاب می‌تواند آن تقاضا را جوابگو باشد خیلی مطلوب است و هیچگونه اشکالی در فعالیت‌های زیرزمینی مؤسسات تولید پایان‌نامه در میدان انقلاب وجود ندارد. در واقع اگر اتفاق بیفتد حداقل این است که مشکل یک صنعت را مؤسسات میدان انقلاب با یک تعرفه مشخص می‌توانند برطرف کنند.»
کلباسی در ادامه می‌گوید: «اما موضوع اصلی این است که اگر تقاضا وجود داشته باشد صنعت مورد نظر محصولی را می‌خواهد که مشکلش حل بشود که این کار نیاز به ایده و خلاقیت دانشجو دارد که این عنصر در میدان انقلاب دیگر یافت نمی‌شود و اینجا است که شخص مجبور می‌شود از خلاقیت و توان خودش برای حل مشکل مورد تقاضا استفاده کند. بنابراین فعالیت مؤسسات زیرزمینی در میدان انقلاب آرام‌آرام جمع خواهد شد پس در نتیجه با پلیس بازی و تعرفه گذاشتن تولید پایان‌نامه‌های کپی-پیست مخالف هستم چرا که در این موارد راه فرار وجود دارد.»
جلوگیری از گسترش بی‌ضابطه دانشگاه‌ها
عضو هیئت علمی دانشگاه علم و صنعت ایران نیز با تأکید بر اینکه نباید همه افراد جامعه وارد دانشگاه شوند، می‌گوید: «چراکه اکنون معتقدم ۳۰ درصد از افراد محصل باید وارد دانشگاه شوند که اگر این اتفاق بیفتد قاعدتاً هم دانشجوی درست و با کیفیت وارد دانشگاه می‌شود و هم اساتید کارآزموده استخدام می‌شود و دیگر شاهد گسترش ۲-۳ هزار دانشگاه در کشور نخواهیم بود. زیرا با این اتفاق به صورت خودکار بخشی از مراکز علمی ادغام شده و سیستم آموزشی اصلاح می‌شود. همچنین فراگیر کردن آموزش عالی در بخش هنرستان و فنی و حرفه‌ای و آموزش متوسطه اگر جدی گرفته شود ما شاهد این اتفاقات نامطلوب مانند گسترش دانشگاه‌ها و افزایش بی‌رویه دانشجویان و تحصیلات تکمیلی و فارغ‌التحصیلان بیکار نبودیم.»
نقره‌کار بیان می‌کند: «باید قوانین به گونه‌ای اجرا شود که عضو هیئت علمی دانشگاه اگر در رسیدگی به پایان‌نامه یا رساله‌ای کوتاهی کردند، باید سلب امتیاز صورت گیرد که این مسائل در قوانین وجود دارد اما به معنای واقعی باید اجرا شود در واقع باید بگویم اجرایی شدن قوانین هنوز به طور جدی اتفاق نیفتاده است یعنی کمیته‌های اخلاق، دانشگاه‌ها آن گونه که باید و شاید به صورت جدی به این مسئله قوانین ورود پیدا نکرده‌اند همچنین تقاضاهایی که از سمت صنعت می‌آید کاملاً جدی است اگر پروژه به یک استاد دانشگاه سپرده می‌شود صنعت برای آن پروژه یک فرد را به عنوان ناظر مدنظر می‌گیرد تا به طور مستمر در جلسات مختلف با استاد در ارتباط باشد و این موضوع باعث می‌شود دانشجو به خاطر فشاری که از سمت دانشگاه و صنعت بر رویش است تحقیقش به‌طور واقعی به نظر را برساند.»
انتهای پیام/پ
انتهای پیام/
