اداره ایران پس از جنگ به روایت «مجمع عقلا»

گروه فرهنگ خبرگزاری آناـ مقطع جنگ تحمیلی به عنوان یکی از مقاطع مهم تاریخ انقلاب اسلامی همچنان پس از چند دهه حرف‌های مهم و کلیدی برای امروز ما دارد. اینکه چطور جنگ عراق علیه ایران آغاز شد، و چگونه هشت سال ادامه یافت و مهمتر از همه اینکه چطور در سال ۱۳۶۷ به پایان رسید از مسائل مهم تاریخ انقلاب اسلامی ایران است. اما در کنار اهمیت بازخوانی آن دوره و آن تاریخ، مساله مهم دیگر چگونگی آغاز دوران سازندگی و توسعه کشور بوده و هست. به نظر می رسد با توجه به حجم کم کتاب های نوشته شده درباره این مقاطع و مستندهای تصویری ساخته شده درباره آن سال ها، هنوز به خوبی تاریخ دوره جنگ و دوران سازندگی نوشته و تحلیل نشده است.

در مقطع پس از جنگ و به خصوص پس از فوت رهبر فقید انقلاب اسلامی، برخی ها گمان داشتند دوره انقلاب اسلامی به اتمام رسیده است و دوره جمهوری اسلامی شروع شده است و انقلاب برای مقطع محدودی بود و به پایان رسید و از عبارت پایان انقلاب استفاده میکردند. همین نیز باعث شد تا عده ای تلقی متفاوتی از توسعه و پیشرفت کشور داشته باشند و توسعه غربی با توجه به الگوهای صندوق بین المللی پول و بانک جهانی را مد نظر قرار دهند و به دنبال توسعه با آن شیوه و نگاه باشند و به همین دلیل دوران پیش از قطعنامه ۵۹۸ که در واقع دهه اول انقلاب اسلامی بود با دوران پس از آن که از سال ۱۳۶۸ شروع شد تفاوت محسوس و مشهودی را داشته و دارد.

اینکه چطور کشور دوران جنگ و دوران مذاکرات سیاسی برای به نتیجه رسیدن خواسته های ایران در قطعنامه ۵۹۸ را پشت سر گذاشت و در نهایت چه نتیجه ای برای جامعه ایران رقم خورد از مسائل مهم و کلانی است که باید در تاریخ انقلاب اسلامی به آن پرداخته شود.

شاید بهترین و درست ترین تعبیر برای این دوران خاص، دوران جنگ و صلح باشد. دوران هشت ساله جنگ و پس از یک وقفه چند ماهه، آغاز دوران صلح و سازندگی که مسائل کلیدی در آن تا سال ۱۳۷۶ رخ داده است.

مستند مجمع عقلا در واقع تلاش دارد این دو مقطع مهم را مورد بحث و بررسی قرار دهد. اینکه چطور عده ای با عنوان عقلگرایی مقدرات کشور را در دست گرفتند و چطور کشور را در دوره جنگ و پس از آن اداره کردند.

در این مستند تلاش شده است که به تفکر اعضای این مجمع تاریخی و البته مخفیانه که چهره هایی همانند آقایان حسن روحانی، بیات زنجانی، موحدی کرمانی، محمد یزدی، مهدی کروبی و ... بودند پرداخته شود و اینکه تلقی این افراد که نام عقلا را هم برای خود انتخاب کرده بودند، از نحوه پایان جنگ و اداره کشور پس از پایان جنگ گفته شود و مورد بازخوانی قرار بگیرد.

در همین راستا علاوه بر مصاحبه هایی که گرفته شد و مشاوره هایی که با چهره های مختلف انجام شد، بیش از ۲۱ مصاحبه با کارشناسان حوزه های مختلف اعم از حوزه اقتصادی و نظامی و تحلیل مسائل سیاسی انجام شد که از جناح های مختلف بودند. از مرحوم دکتر ابراهیم یزدی تا مرحوم حسین شیخ الاسلام تا چهره هایی همانند ناصر نوبری، اسماعیل کوثری، محسن رفیق دوست، محمد غرضی، محمد هاشمی، صادق زیباکلام و ... که در مستند تصویری مجمع عقلا ۱۳ مصاحبه از مجموع این ۲۱ مصاحبه استفاده شد و در کتاب جنگ و صلح که متن پیاده سازی شده و ویراستاری شده این مصاحبه ها در مستند هست، ۱۵ مصاحبه عمیق تر و مفصل تر مورد استفاده قرار گرفته است که کتاب ۳۳۰ صفحه ای جنگ و صلح را تشکیل می دهد که از مدتی دیگر به امید خدا در دسترس علاقمندان قرار خواهد گرفت.

پیام امام در انتهای تیر ماه ۱۳۶۷ و اشاره به دلایل پذیرش قطعنامه ۵۹۸ همواره یکی از فرازهای مهم زندگی ایشان است که در یک سال پایانی حیات امام رخ داد و در سال های بعد از فوت ایشان تبدیل به مناقشه ای تاریخی و تحلیلی میان پژوهشگران شد که چرا و چگونه امام با آن جهان بینی و نگرش خود حاضر به پذیرش قطعنامه و صلح با فردی همانند صدام شدند؟ در پیام های ایشان در چند ماه باقی مانده عمر ایشان تا خرداد ۱۳۶۸، فراز های مهمی وجود دارد که نشان می دهد از دیدگاه امام جهاد و مبارزه تمام نشد و ادامه داشته و ادامه هم خواهد داشت. همانند پیام به میخائیل گورباچف آخرین رهبر شوروی در پائیز ۶۷، پیام اعلام ارتداد سلمان رشدی برای کتاب آیات شیطانی در دی ۱۳۶۷، پیام منشور روحانیت مبارز در اسفند ۱۳۶۷ و مهم ترین آنها یعنی پیام عزل آیت الله منتظری از قائم مقامی رهبری در فروردین ۱۳۶۸.

پس از رحلت ایشان هم آیت‌الله هاشمی رفسنجانی در مرداد ۱۳۶۸ به ریاست جمهوری رسید و شیوه متفاوت و متضادی را در کشورداری نسبت به سال‌های قبل اتخاذ کرد. هاشمی رفسنجانی اگر در دهه اول انقلاب چهره ای حامی محرومان و مستضعفان و طرفدار اقتصاد دولتی بود، در سال های بعد تبدیل به چهره ای حامی توسعه و پیشرفت با نگاه غربی شد که با تلقی وی اگر عده ای هم در این راه تلف شوند و آسیب ببینند از دیدگاه او ایرادی نداشته و ندارد و طبیعی است کما اینکه در آن دوران تورم به رقم بی سابقه ۴۹ درصد رسید و اعتراضات زیادی در شهرهای مختلف ایران همانند قزوین و شیراز و مشهد و اسلامشهر و ... رخ داد و مجموعا بیش از ۶۰ نفر در این اعتراضات جان خود را از دست دادند اما هاشمی به راه و روش خود در دولت داری ادامه داد!

در واقع حرف مستند مجمع عقلا بررسی این تفکرات و این سیر است و به تحلیل مجمعی می پردازد که از دل مجلس دوم شورای اسلامی زاده شد که ریاست آن مجلس نیز با هاشمی رفسنجانی بود و حداقل تا مجلس پنجم و دولت ششم تفکر آن مجمع ادامه داشت و حتی یکی از چهره های سرشناس آن جمع یعنی حجت الاسلام حسن روحانی بعدها به ریاست دولت یازدهم و دوازدهم رسید و تفکر مجمع عقلا باز در کشورداری ادامه یافت و نمود پیدا کرد.در کتاب جنگ و صلح نیز مبسوط تر این بحث مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.

امیدوارم در ایام نزدیک به سالگرد پذیرش قطعنامه ۵۹۸ و پایان جنگ ایران و عراق هست، این مستند و کتاب مورد توجه مخاطبین و علاقمندان قرار بگیرد و بتواند جریان ساز شود و توانسته باشم به مقداری ولو اندک تاریخ دوره جنگ و دوران سازندگی را با نگاهی نو و متفاوت بررسی کرده باشم.

* کارگردان مستند مجمع عقلا و نویسنده کتاب جنگ و صلح

انتهای پیام/۴۱۰۴/