نمایشگاه مجازی کتاب تهران؛ شاید وقتی دیگر در دولتی دیگر

به گزارش خبرنگار حوزه ادبیات گروه فرهنگ خبرگزاری آنا،در سال ۱۳۹۹ گذاشتیم، شیوع ویروس کرونا همه فعالیت‌های فرهنگی و هنری را با چالش‌های جدی مواجه کرد. رویدادها و فعالیت‌های جاری فرهنگی لغو شده و یا به تعویق افتاد. یکی از این رویدادهای فرهنگی که به خاطر ویروس ناخوانده کرونا چاره‌ای جز تعویق و تغییر شکل برگزاری نداشت، نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران بود.

نمایشگاه کتاب تهران؛ بهمن به جای اردیبهشت

سی و سومین دوره این رویداد فرهنگی باید به روال هرساله در بهار سال ۹۹ برگزار می‌شد که این‌گونه نشد. پس از آن اعلام شد که نمایشگاه در مردادماه به صورت فیزیکی برگزار خواهد شد که با توجه به تداوم شرایط کرونایی آن گزینه نیز منتفی شد. سرانجام متولیان برگزاری نمایشگاه کتاب تهران اعلام کردند که این نمایشگاه امسال به صورت مجازی در هفته اول بهمن ماه برگزار خواهد شد.

این نمایشگاه با مشارکت هزار و ۷۳۲ ناشر داخلی و ۱۸۰ ناشر خارجی با عرضه بیش از ۱۲۰ هزار عنوان کتاب از سوی ناشران، از اول بهمن ۱۳۹۹ آغاز به کار کرد. ساعت بازدید و خرید در این نمایشگاه مجازی به صورت ۲۴ ساعته بود و کتاب‌های ناشران داخلی با تخفیف ۲۰درصدی و کتاب‌های ناشران خارجی با تخفیف ۵۰درصدی ارائه شد.

نخستین نمایشگاه مجازی کتاب تهران قرار بود تا ششم بهمن ادامه داشته باشد. با توجه به استقبال علاقه‌مندان کتاب و البته مشکلاتی که در روند خرید اینترنتی کتاب‌ها پیش آمد، اول برای دو روز و تاپایان چهارشنبه و در مرتبه دوم تا ساعت ۲۴ روز جمعه دهم بهمن ماه ادامه پیدا کرد.

با این حال از همان روزهای اول برگزاری نمایشگاه، بسیاری از کاربران با کندی سایت و روند انتقال به صفحات پرداخت مواجه شدند.این موضوع بسیاری از خریداران را آشفته و سردرگم کرد چرا که برای خرید کتاب موردنظرشان باید زمان زیادی را صرف می‌کردند.

در این رویداد فرهنگی متقاضیان با مراجعه به سایتی که در آن ناشران غرفه های مجازی داشتند کتاب خود را انتخاب کرده و پس از ثبت‌نام، واریز مبلغ کتاب و درج نشانی، محصولات خریداری‌شده از سوی ناشران برای آنها به صورت رایگان ارسال می‌شد. این ارسال رایگان هم با توافق معاونت فرهنگی وزارت ارشاد و شرکت ملی پست جمهوری اسلامی ایران صورت گرفت.

تجربه‌ نمایشگاه مجازی در سال کرونایی

در پایان برگزاری این نمایشگاه و طبق آمار«خانه کتاب و ادبیات ایران» یک میلیون و ۲۵۴هزار و ۵۹۹ نسخه کتاب به ارزش ۶۴۰ میلیارد و ۲۵۸میلیون و ۷۷هزار و ۵۶۸ ریال در این نمایشگاه به فروش رفت.

برگزاری نمایشگاه کتاب به صورت مجازی تجربه جدیدی بود که شاید باید سال‌ها پیش به موازات برگزاری نمایشگاه فیزیکی اتفاق می‌افتاد. برگزاری نمایشگاه به این شکل شاید شلوغی و شور و اشتیاق برگزاری فیزیکی را نداشت، اما فرصت‌های جدیدی را پیش‌ روی اهالی فرهنگ و فعالان صنعت نشر باز کرد.

علاوه بر صرفه‌جویی قابل‌توجه در هزینه‌های برگزاری و حل مشکل رفت و آمد اهالی تهران و سایر نقاط کشور به محل برگزاری نمایشگاه، شفافیت در کیفیت و تعداد ناشران و کتاب‌های ارائه شده نیز می‌تواند یکی از امتیازات این نمایشگاه باشد.

برگزاری نمایشگاه مجازی کتاب در کنار همه ضعف و قوت‌های احتمالی یکی از مشکلات همیشگی ادوار گذشته این رویداد را حل کرد و آن هم محدودیت فضای نمایشگاهی و حواشی مربوط به غرفه‌چینی است. به این ترتیب ناشری که در چهار سال اخیر دارای پروانه نشر فعال بوده و حتی یک اثر را منتشر کرده بود، امکان درخواست غرفه مجازی را داشت.

نمایشگاه ۱۴۰۰؛ حقیقی یا مجازی

چگونگی برگزاری نمایشگاه کتاب تهران در سال ۱۴۰۰ به پرسش اصلی فعالان صنعت نشر و علاقه‌مندان و اصحاب قلم تبدیل شد. با توجه به شرایط نامطلوب ناشی از اوج گیری دوباره ویرس کرونا و افزایش آمار مبتلایان و فوتی‌ها که پس از تعطیلات رقم خورد برگزار نشدن این نمایشگاه تاپایان فعالیت دولت مستقر فعلی قطعی است.

وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی از سال ۱۳۹۴ برای هدفمند کردن یارانه نشر طرح های فصلی فروش کتاب را آغاز کرد؛ در این طرح‌ها کتابفروشی‌ها می‌توانند روی فروش کتاب به خریداران تخفیف بدهند و مبلغ تخفیف داده شده را از وزارتخانه دریافت کنند.

در این طرح‌ها که با نام طرح های فروش فصلی مشهور شده‌اند، کتابفروشی‌هایی که شرایط لازم را داشته باشند، پس از ثبت‌نام، می‌توانند کتاب‌های خود را که با شرایط تعیین‌شده مطابقت داشته باشند به خریداران بفروشند. این طرح‌ها از جمله مزیت‌هایی است که کتابفروشان حضور آن را در ایام رکود فروش کتاب در همه‌گیری کووید ۱۹ ضروری می‌دانند.

مشکلات بازار کتاب ایران از روزهای آغازین شیوع کرونا در اسفند ۹۸ شدت گرفت. در سال ۹۹ با تعطیلی کتاب‌فروشی‌ها، تردد محدود مردم و در نهایت تعطیلی نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران که به لحاظ اقتصادی برای ناشران اهمیت ویژه‌ای دارد سالی سخت در انتظار ناشران و فروشندگان کتاب بود.

سال گذشته نیز با وجود شیوع ویروس کرونا، این طرح در هر چهار فصل سال اجرا و با استقبال مخاطبان مواجه شد. طرح فروش فصلی بهارانه کتاب ١٤٠٠ هم از هفدهم تا بیست و پنجم خرداد ۱۴۰۰برگزار شد. میزان یارانه خرید برای کتاب‌ها ۲۰ درصد و سقف مجاز خرید برای خریدار حداکثر ۲ میلیون ریال (۲۰۰هزار تومان) بود. در نتیجه، سقف یارانه خرید برای هر خریدار ۴۰هزار تومان درنظر گرفته شده بود. خریداران می‌توانستند با مراجعه به کتابفروشی‌های عضو طرح‌ و ارائه کد ملی کتاب‌های عمومی، کودک و نوجوان و دانشگاهی را با یارانه ٢٠درصدی خریداری کنند.

در طرح بهارانه امسال در مجموع ۵۶۱ هزار و ۸۹۳ نسخه کتاب به ارزش ۲۲۰ میلیارد و ۸۳۶میلیون و ۵۴۳ هزار و ۵۴۹ ریال به فروش رفت.

این طرح‌ها در کنار برگزاری نمایشگاه مجازی کتاب تهران در بهمن ماه باعث شد که کتابفروشان در سال عجیب و غریب کرونایی، مجالی هر چند اندک برای تنفس و کورسویی برای ادامه فعالیت داشته باشند.

طرح‌های فصلی با تمام فراز و فرودها از جمله طرح‌هایی است که کتاب‌فروشی‌ها از آن استقبال می‌کنند. هر چند به گفته برخی اهالی صنعت نشر و کتاب‌فروشان در دوره‌های اخیر این طرح‌ها کمی کارآیی لازم را نداشتند؛ اما طرح‌های اجراشده در سال ۹۹ با توجه به شرایط کرونایی به بازار کتاب رونق نسبی داد. وزارت ارشاد در تلاش است با اجرای طرح‌های فصلی به رونق کتاب‌فروشی‌ها و ترغیب مردم به تهیه کتاب‌های با صرف هزینه کمتر کمک کند.

طرح‌های فصلی فروش کتاب اگرچه جانی دوباره به بازار نشر کتاب در شرایط کرونایی می دهد اما نباید فراموش کرد که از لحاظ تعداد مخاطب و جریان‌سازی نمی‌تواند جایگزین نمایشگاه کتاب تهران شود. با این حال هنوز مشخص نیست که نمایشگاه مجازی کتاب ۱۴۰۰ در چه تاریخی برگزار خواهد شد. باتوجه به تغییر دولت و مدیران فرهنگی بعید است که این نمایشگاه تا قبل از زمستان امسال برقرار شود. در نتیجه امسال هم علاقه‌مندان کتاب به جای گلگشت‌های بهاری در نمایشگاه کتاب به صورت حضوری، زمستانی با طعم کتاب و فضای مجازی خواهند داشت.

انتهای پیام/۴۱۰۴/