شناسایی ۳‌ هزار چالش در برنامه علمی «مدیریت حوزه آبخیز دریاچه ارومیه»

گروه استان‌های خبرگزاری آنا- داوود دهقانی محمودآباد؛ مراسم رونمایی از طرح پایش آزاد (پژوهش اثرگذار یکپارچه شبکه‌ای دانشگاه آزاد اسلامی) با هدف توسعه پایدار تحقیق و توسعه به‌منظور شناسایی و رفع چالش‌های کشور، اوایل آذر ۹۷ با حضور مسئولان عالی دانشگاه و جمعی از معاونان و مدیران در سازمان مرکزی دانشگاه آزاد اسلامی برگزار شد.

طرح پایش آزاد ابتدا، کار خود را با ۹ برنامه علمی آغاز کرد و در ادامه تعداد برنامه‌های علمی این طرح به ۴۰ برنامه ارتقا یافت. در مدت اجرای آزمایشی این طرح، ۱۱۲ استاد، ۱۵۵ دانشجو و ۱۷۴ پژوهشگر به سامانه مراجعه و موضوعات خود را انتخاب کردند. این در حالی است که صنعتگران و متخصصان در حوزه‌های مختلف کاری می‌توانند در کنار استادان دانشگاه به‌عنوان استاد مشاور به دانشجویان و پژوهشگران کمک کنند. دانشجویان و پژوهشگران هم می‌توانند با مراجعه به این سامانه از بین هزاران عنوان موضوع تحقیقاتی در حوزه‌های مختلف که در قالب چندهزار برنامه پژوهشی ارائه می‌شود، موضوع پایان‌نامه خود را انتخاب کنند. از طرفی به گفته مسئولان دانشگاه، این سامانه به سامانه ایران‌داک نیز متصل شده است.

واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی هر استان در ادامه اجرای این طرح با همکاری دبیرخانه برنامه علمی دانشگاه موضوعات محوری خود را برای طرح پایش آزاد مشخص کردند به‌عنوان مثال یزد در منسوجات، تبریز در کفش و چرم و دریاچه ارومیه، گیلان در گردشگری، کرج در فلزات کمیاب و گران‌بها و ... به عنوان پیشگام مطرح شدند؛ اما دانشگاه آزاد اسلامی استان‌های سراسر کشور در طرح پایش ملزم هستند برنامه علمی خود را براساس مزیت‌محوری، تعداد هیئت علمی و سایر ظرفیت‌های موجود در هر استان آماده کرده و با تشکیل شورای راهبری در شناسایی و رفع چالش‌های کشور کمک کنند.

در طرح پایش آزاد که اکنون دو سال و نیم از رونمایی آن می‌گذرد، مقرر شده واحدهای دانشگاه‌ آزاد اسلامی هر استان در یک موضوع خاص پیشران شوند. در این راستا و در دانشگاه آزاد اسلامی استان آذربایجان‌شرقی سه برنامه علمی با عنوان‌های «چرم‌ و کفش»، «مدیریت حوزه آبخیز دریاچه ارومیه» و «گیاهان دارویی» تصویب شده و چالش‌ها و نظام موضوعات آن در دست تدوین و بررسی است.

بیشتر بخوانید:

سردار دل‌ها از طرح «پایش آزاد» چقدر سهم دارد؟

شناسایی و تدوین ۴ چالش در برنامه علمی «سیل و بازسازی پس از آن»

تدوین بیش از ۸۳۰ زمینه پژوهشی در برنامه علمی «فلزات کمیاب و گرانبها»

ورود «پایش آزاد» به مسئله آب و انرژی دامنه سبلان

۶ چالش نظام موضوعات برنامه علمی توسعه گردشگری چیست؟

شناسایی ۶ چالش در برنامه علمی «مدیریت بحران سیل در بخش کشاورزی»

خبرنگار خبرگزاری آنا به‌منظور تشریح فعالیت‌ها و اهداف اجرای طرح پایش و چالش‌ها و نظام موضوعات تدوین‌شده در دانشگاه آزاد اسلامی استان آذربایجان‌شرقی با جعفر رحمانی‌کهنمویی عضو هیئت علمی و رئیس دبیرخانه برنامه علمی این دانشگاه گفت‌وگو کرده است که در ادامه می‌خوانیم.

آنا: ابتدا تعریفی از «طرح پایش» دانشگاه آزاد اسلامی داشته باشید؟

رحمانی‌کهنمویی: پایش مدیریت و راهبری پژوهش اثربخش یکپارچه شبکه‌ای فعالیت‌های پژوهشی در مقطع تحصیلات تکمیلی است، هدف نهایی و غایی نظام پایش این است که موضوعات پایان‌نامه‌ها در مسیر حل معضلات و چالش‌های صنعت تعریف شود.

طرح پایش آزاد موضوعاتی که پیش از این در دانشگاه توسط استادان به شکل تکراری یا ضعیف کار می‌شد و چالش و مشکلی را از جامعه حل نمی‌کرد را مدیریت می‌کند.

آنا: پایش چگونه می‌تواند به کاربردی شدن پایان‌نامه‌ها برای حل مسائل کشور کمک کند؟

رحمانی‌کهنمویی: پیش از این برای ارتباط دانشگاه با صنعت مشکل داشتیم و ارتباط فقط در قالب کارآموزی‌ها اتفاق می‌افتاد، یعنی دانشجو را ملزم می‌کردیم چند واحد کارآموزی را در یک کارگاه صنعتی بگذراند و این به معنای ارتباط دانشگاه با صنعت بود؛ در حالی که همگان می‌دانند خیلی از اوقات دانشجو حتی به صنعت مراجعه هم نمی‌کرد و با ارتباطاتی که داشت، فرم‌های مربوط را امضا می‌کرد و به دانشگاه می‌آورد و نمره‌ای هم از این بابت می‌گرفت.

آنا: در واقع نظام پایش پایه‌گذار ارتباط با صنعت است؟

رحمانی‌کهنمویی: بله، طرح پایش آزاد پایه‌گذار اصلی ارتباط دانشگاه با صنعت است، یعنی پله نخست ساختمانی است که قرار است ساخته شود، ابتدا برای حل مشکلات باید مشکل را بشناسیم، اگر مشکل و چالش را نشناسیم چه‌چیزی را می‌خواهیم حل کنیم؟ قرار است که در قالب برنامه‌های علمی در طرح پایش، مشکلات صنعت را احصا و گردآوری کنیم و این نخستین گام است، به عنوان مثال برنامه علمی چرم و کفش به دانشگاه آزاد اسلامی واحد تبریز واگذار شده است در حالی که جزء وظایف ذاتی دانشگاه نیست؛ اما از آنجایی که چرم و کفش عنوان صنعت نخست آذربایجان را با خود یدک می‌کشد و برای کشور اهمیت دارد، این مأموریت از سوی دبیرخانه پایش در سازمان مرکزی به واحد تبریز واگذار شد.

در این برنامه، توسط دانشگاهیانی که در صنعت مربوط تخصص دارند، مشکلات و معضلات صنعت چرم و کفش در حوزه‌های حسابداری، اقتصاد، مدیریت، صنعت و ساخت قالب‌ها و موضوعات دیگر که مرتبط با این صنعت بزرگ بوده گردآوری می‌شود، این موضوعات در قالب نظام پایش و برنامه علمی چرم و کفش در سامانه پژوهشیار ثبت شده و مورد تأیید دبیرخانه هم قرار گرفته است.

آنا: چگونه برای استادان جذابیت موضوع ایجاد می‌کنید؟

رحمانی‌کهنمویی: استادانی که می‌خواهند پایان‌نامه ارائه دهند، دانشگاه مشوق‌ها و محدودیت‌هایی برای آنان گذاشته است. مثلاً ۵۰ درصد پایان‌نامه‌های استادان باید از نظام پایش باشد. این موضوع آنان را وادار به تفکر و انتخاب موضوع از برنامه‌های علمی می‌کند و به این ترتیب استادان را به این سمت می‌کشانیم که اگر می‌خواهند موضوعاتی را به دانشجویان برای تحصیلات ارشد و دکتری ارائه کنند، حتماً از برنامه‌های علمی و چالش‌هایی که صنعت با آنها مواجه است، انتخاب کنند.

پایان‌نامه‌ای که در طرح پایش با ارائه تحقیق درباره چالشی از صنعت به پایان می‌رسد، طبیعتاً نتایجی دارد که بخشی از آنها، نتایج نظری است و برای کسانی که سیاست‌گذار صنعت مربوط در موضوع تحقیق هستند، قابل استفاده هست؛ اما در کنار نتایج نظری، خروجی‌هایی داریم که ملموس است، یعنی به شکل صنعتی نمونه‌هایی ثبت، اختراع و یا نوآوری و به صنعت ارائه می‌کنیم و این مهم، یعنی اینکه مشکل را از صنعت گرفتیم و در دانشگاه حل کردیم و به صنعت ارائه دادیم.

آنا: غیر از برنامه علمی چرم و کفش، دانشگاه آزاد اسلامی آذربایجان‌شرقی چه برنامه‌های علمی دیگری در طرح پایش دارد؟

رحمانی‌کهنمویی: برنامه علمی دیگر مدیریت حوزه آبخیز دریاچه ارومیه بوده که چالش‌های آن گردآوری و شناسایی شده و در مراحل نهایی ثبت است. برای برنامه گیاهان دارویی هم اقدام کرده‌ایم، موافقت دبیرخانه مرکزی پایش را برای این موضوع گرفته‌ایم و منتظر ابلاغ هستیم که روی نظام موضوعات برنامه علمی گیاهان دارویی هم کار کنیم. در مجموع از برنامه‌های علمی مصوب دانشگاه آزاد اسلامی آذربایجان شرقی، چالش‌ها و نظام موضوعات برنامه علمی چرم و کفش در سامانه پژوهشیار ثبت شده، برنامه علمی مدیریت حوزه آبخیز دریاچه ارومیه در حال نهایی شدن و ثبت در سامانه و برنامه علمی گیاهان دارویی در مرحله تدوین و بررسی است.

آنا: تاکنون چه چالش‌هایی را مطابق با نیاز، اسناد بالادستی کشور و صنایع احصا و چه نظام موضوعاتی را تدوین کرده‌اید؟

رحمانی‌کهنمویی: در حوزه محیط‌زیست کشور، دریاچه ارومیه در شمال غرب قرار دارد و یکی از موضوعاتی است که حتی دولت‌های مختلف هم در سنوات گذشته به آن پرداخته‌اند؛ اما موفق نشده‌ و نتوانسته‌اند هیچ مشکلی را حل کنند، قرار است استادان در نظام موضوعات برنامه علمی «مدیریت حوزه آبخیز دریاچه ارومیه» که بیش از ۳‌ هزار موضوع، چالش و مشکل شناسایی شده است به ۳ هزار سؤال در قالب فعالیت‌های پژوهشی پاسخ بدهند. این پاسخ‌ها می‌تواند دولت آینده را در راستای احیای دریاچه ارومیه و در کنار آن رفع مشکلات زیست‌محیطی که برای شمال غرب کشور ایجاد شده یاری کند و دانشگاه مصمم است به‌صورت فعالانه نقش خودش را در این عرصه ایفا کند.

آنا: استقبال استادان و اعضای هیئت علمی و دانشجویان برای اخذ پایان‌نامه یا پروپوزال با عنوان‌هایی که گفتید چقدر بوده است؟

رحمانی‌کهنمویی: از آنجایی که در آغاز راه هستیم، اکنون حدود ۶۰ نفر از استادان برای همکاری در طرح پایش اعلام آمادگی کرده‌اند. نوآوری دیگری که مکمل این موضوع برای تشویق استادان است، انجام شده‌ و در راستای اجرای دستورالعمل طرح الف و ب اعضای هیئت علمی قرار است استادان در تهیه نظام موضوعات برنامه‌های علمی دانشگاه را کمک کنند و در انتخاب موضوع آزاد هستند؛ چراکه دیدگاه دانشگاه آزاد اسلامی آذربایجان‌شرقی فرااستانی و ملی است و بخشی‌نگری نداریم و نگاه ما نگاه کشوری است.

اگر اعضای هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی آذربایجان‌شرقی از نظام موضوعات نظام پایش دیگر واحدهای دانشگاهی موضوع مورد نظر را انتخاب کنند، مشوق‌هایی را برای آنان در نظر گرفته‌ایم که یکی از آنها حضور استاد است، یعنی به ازای انتخاب هر عنوان موضوع از برنامه علمی استان متبوع، دو ساعت کسر موظفی در نظر گرفته‌ایم و به ازای هر عنوان موضوع از سایر برنامه‌های علمی استان‌های دیگر یک ساعت کسر موظفی در نظر گرفته‌ایم.

آنا: در این راستا تفاهم‌نامه‌ای با صنایع یا سازمان‌ها و ادارات دولتی امضا کرده‌اید؟

رحمانی‌کهنمویی: دانشگاه آزاد اسلامی آذربایجان‌شرقی بیش از ۴۰ تفاهم‌نامه و قرارداد همکاری با مراکز صنعتی، ادارات و سازمان‌های مختلف منعقد کرده که همه در سایت دانشگاه موجود است و برای مطالعه همه علاقه‌مندانی که می‌خواهند در اجرای طرح پایش آزاد کمک‌حال دانشگاه باشند، قابل رؤیت و بررسی است.

آنا: آیا فعالیت تحقیقاتی، کتاب، ترجمه، تألیف، همایش یا وبینار علمی منطبق با برنامه‌های علمی داشته‌اید؟

رحمانی‌کهنمویی: بر اساس ابلاغیه‌ای که از دبیرخانه پایش علمی سازمان مرکزی ابلاغ شده در نظر داریم برای تابستان ۱۴۰۰ سمیناری ملی به شکل مجازی در موضوع چرم و کفش برگزار کنیم که پنل‌های مختلفی با حضور صنعت دارد تا بتواند ظرفیت خود را تبیین و مشکلات و چالش‌ها را به دانشگاه عرضه کند و از طرف دیگر دانشگاه ظرفیت‌های خود را به صنعت اعلام کند.

پیش‌بینی کرده‌ایم که در این سمینار مراکز تحقیقاتی، سرای نوآوری و مدرسه مهارتی چرم و کفش در دانشگاه آزاد اسلامی آذربایجان‌شرقی، مأموریت‌های خودشان را برای صنعت تبیین کنند و بستری ایجاد شود که صنعت دانشگاه را بیشتر بشناسد و دانشگاه هم با ظرفیت‌های صنعت آشنا شده و مشکلات‌ را شناسایی و حل کنیم و تحرکی در حوزه پژوهش و فناوری دانشگاه در راستای حل معضلات جامعه ایجاد شود.

آنا: برای گفتمان مشترک میان دانشجویان، استادان و محققان برای حل چالش‌های احصاشده چه اقداماتی انجام داده‌اید؟

رحمانی‌کهنمویی: جلسات متعددی با ارکان پژوهشی دانشگاه برگزار و مأموریت‌هایی که به دبیرخانه برنامه علمی دانشگاه آزاد اسلامی آذربایجان‌شرقی ابلاغ شده جدای از پیگیری در دبیرخانه در شورای این دانشگاه و شورای پژوهشی استان با حضور تمام ارکان پیگیری می‌شود؛ زیرا معتقدیم برای پیشرفت دانشگاه، نگاه باید کلان باشد؛ چراکه نگاه بخشی همیشه محدود است. اکنون موضوع اخذ گرنت پژوهشی را از صنعت پیگیری می‌کنیم و دانشگاه آزاد اسلامی با یک‌سری مشوق‌ها از پایان‌نامه‌ها حمایت می‌کند.

دانشگاه آزاد اسلامی با پارک تحقیقات و فناوری استان آذربایجان‌شرقی هم تفاهم‌نامه امضا کرده است تا از همه ظرفیت‌ها استفاده کند، مصمم هستیم ظرفیت حمایتی حوزه پژوهش، حوزه فناوری و سازمان‌های مرتبط مانند اداره کار و تعاون را تجمیع کنیم؛ چراکه باعث می‌شود بتوانیم از ظرفیت سایر ارکان خارج از دانشگاه هم برای پیشبرد اهداف استفاده کنیم؛ زیرا آنها استقبال می‌کنند که مشکلاتشان حل شود.

آنا: برای شناسایی مشکلات در واحدهای صنعتی حضور پیدا کردید؟

رحمانی‌کهنمویی: بله. بازدیدهای بسیار متنوعی از مراکز صنعتی داشته‌ایم؛ چراکه نمی‌توان در دانشگاه نشست و منتظر ماند تا صنعت به دانشگاه مراجعه کند و بگوید مشکل دارد. اعضای هیئت علمی دانشگاه در قالب تیم‌های مختلف مکانیک، الکترونیک، حسابداری، مدیریت، سلامت، بهداشت مواد غذایی به کارخانجات مختلف اعزام شده و از نزدیک با مشکلات و معضلات -که بخشی‌ سخت‌افزاری و بخشی عظیمی از آنها نرم‌افزاری و مدیریتی است- آشنا شده‌اند.

دانشگاه آزاد اسلامی استان آذربایجان‌شرقی با مدیریت فعال خود به مدیران جوان فرصت داده و باعث شده که حتی مقداری فراتر از مأموریت‌های مرسوم خودمان فکر و ایده‌پردازی کنیم و به خارج از دانشگاه برویم و با صنعت ارتباط برقرار کنیم.