روش‌های علمی کاربردی در آموزش مجازی/بخش سوم و پایانی/ حاجیان:
تولید محتوای آموزشی توسط استادان باتجربه، علاقه‌مند و عاشق کار انجام شود
اقدام عملی و هماهنگ برای تولید محتوا در اسرع وقتعضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی با تأکید بر اینکه امکان تولید محتوا برای آموزش مجازی وجود دارد، گفت: تولید محتوا حتماً باید توسط استادان باتجربه، علاقه‌مند و عاشق کار انجام شود.
گروه استان‌های خبرگزاری آنا- حسین عقابی؛ آموزش مجازی یا virtual learning و یا به عبارت دیگر آموزش الکترونیکی e-learning بر بستر اینترنت از راه دور امکان‌پذیر بوده و یکی از انواع این آموزش و بی‌شک برترین نوع آن آموزشی است که در آن استاد و دانشجو در زمانی مشخص وارد کلاس مجازی شده و در محیط مجازی با یکدیگر در تعامل قرار می‌گیرند. در آموزش مجازی آنلاین مدرس می‌تواند با ارائه فایل‌های پی دی اف و اسلایدهای پاورپوینت و صدا و تصویر خود مباحث آموزشی مورد نظر را با دانشجویان در میان بگذارد.
ناصر حاجیان عضو هیئت علمی گروه عمران دانشگاه آزاد اسلامی واحد اصفهان با بیش از دو دهه سابقه تدریس در دانشگاه و انجام پروژه‌های مختلف فنی مرتبط در رشته تحصیلی خود، سال‌های گذشته با تألیف کتاب‌هایی همراه با سی‌دی‌های کمک‌آموزشی و تعریف پروژه‌ها و تکالیف مرتبط با هر درس، باعث افزایش انگیزه در دانشجویان و ارتقای کیفیت آموزش شده و معتقد است که بر اساس تجارب به‌دست‌آمده در این ارتباط، می‌توان به‌گونه‌ای عمل کرد که با رفع ضعف‌های آموزش مجازی و با به‌کارگیری روش‌های پیشنهادی، باعث افزایش کیفیت تدریس، حتی برای شرایط حضوری در برخی از موارد شد.
خبرنگار خبرگزاری آنا با توجه به نیاز جامعه آموزش و پرورش و خانواده دانشگاهی کشور و اهمیت موضوع آموزش مجازی و به‌منظور ارائه بهتر و کاربردی بودن روش‌های پیشنهادی عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی با ناصر حاجیان گفت‌وگو کرده است که این گفت‌وگو را در سه بخش پی‌می‌گیریم. بخش نخست این گفت‌وگو با موضوع آموزش مجازی را در اینجا بخوانید.
بخش دوم گفت‌وگوی خبرنگار خبرگزاری آنا (اینجا بخوانید) با ناصر حاجیان با عنوان «تأثیر ارائه مطالب به زبان ساده‌تر در آموزش مجازی» و با موضوع آموزش مجازی و روش‌های علمی-کاربردی برای تدریس بهتر در شرایط مجازی منتشر شد.
بخش سوم و پایانی گفت‌وگوی آنا با عضو هیئت علمی گروه عمران دانشگاه آزاد اسلامی واحد اصفهان با موضوع آموزش مجازی و روش‌های علمی-کاربردی برای تدریس بهتر در شرایط مجازی را پی‌می‌گیریم.
بیشتر بخوانید:
تهدیدهای آموزش مجازی چگونه به فرصت تبدیل می‌شوند؟
تأثیر ارائه مطالب به زبان ساده‌تر در آموزش مجازی
آنا: به نظر می‌رسد با توجه به پرسش‌ها و پاسخ‌هایی که قبلاً مطرح شد، برای بیان روشن‌تر مسئله، ضروری است که شما در این قسمت یکی از دروسی که تدریس می‌کنید را انتخاب کرده و همه مطالب کمک‌آموزشی که در سنوات گذشته، مورد استفاده قرار دادید را به ترتیب شرح دهید.
حاجیان: سؤال خوبی را مطرح کردید؛ زیرا کسانی که می‌خواهند از تجارب استفاده کنند، ضروری است که روند یک نمونه کامل را دنبال کنند. در این قسمت سعی می‌کنم درس نقشه‌برداری را انتخاب کرده و شرح دهم. دلیل انتخاب این درس، قابل درک و شناخت بودن علم نقشه‌برداری برای بیشتر کسانی است که حتی رشته آنها فنی نیست. به‌طور خلاصه علم یا درس نقشه‌برداری، توسط دوربین‌هایی موجود و مرتبط، ابتدا از زمین، محدوده یا پروژه، نقشه مورد نیاز (مسطحاتی، توپوگرافی و...) تهیه می‌شود و سپس توسط نقشه‌های آماده شده، اقدام به طراحی می‌شود.
بدیهی است پس از طراحی و تهیه نقشه‌های اجرایی، توسط دوربین نقشه‌برداری به پیاده‌سازی نقشه و متعاقب آن اجرای پروژه اقدام می‌شود. توضیح این نکته ضروری بوده که حتی افرادی که علاقه‌ای به نقشه‌برداری ندارند و احتمالاً نمی‌توانند با دوربین کار کنند؛ اما در طراحی و اجرای پروژه‌های عمرانی مشغول هستند، ضروری است که با نقشه‌بردار و علم نقشه‌برداری، سروکار و به عبارتی ارتباط برقرار کنند تا بتواند کار خودشان را (طراحی و اجرا) به خوبی انجام دهند. برای درس نقشه‌برداری با توجه به تجارب متعددی که داشتم در طراحی و اجرا و به کار بردن تجارب ابتدا به تعریف کتابی با عنوان: کاربرد کامپیوتر در نقشه‌برداری و طراحی‌های وابسته اقدام کردم که شامل دو بخش بوده و هر بخش شامل فصل‌هایی جداگانه است. بخش اول اختصاص به کلیاتی در ارتباط با نقشه‌برداری و انواع دوربین‌های مورد استفاده در آن دارد.
بخش دوم به شرح نرم‌افزارهای مورد استفاده در نقشه‌برداری پرداخته و در بخش نخست همه مطالب مورد استفاده در درس نقشه‌برداری بر اساس سرفصل درس، همراه با ترسیم شکل‌های متنوع، توسط کامپیوتر و نرم‌افزارهای مرتبط ارائه شده است. پس هر کدام از کسانی که بخواهند این روش را به کار بگیرند، ضروری است که کتابی تألیف کنند که در بخشی از آن، همه مطالب موجود در سرفصل وجود داشته باشد و حتی‌الامکان مطالب کاربردی، اعم از پروژه، عکس‌های متنوع و... که توسط جدیدترین نرم‌افزارهای مرتبط با آن، موجود بوده به آنان برای تنوع بهتر و بیان مفهوم روشن‌تر مطالب، اضافه شود.
تهیه لوح فشرده مالتی مدیا همراه کتاب نخستین گام استادان برای تولید محتوا در آموزش مجازی
در بخش دوم کتاب، نرم‌افزارهای مرتبط با درس نقشه‌برداری به‌گونه‌ای ارائه شد که با مطالعه آن دانشجو به‌راحتی می‌تواند، آنها را بدون اینکه در کلاس آموزش آن نرم‌افزار شرکت کند، فراگیرد. نحوه ارائه مطالب در این بخش به‌گونه‌ای است که با شرح مطالب مورد نیاز نرم‌افزارها با حل و ارائه چند نمونه به‌راحتی دانشجو می‌تواند، مطالب را متوجه شود و با اصل نرم‌افزار اجرا کنند و حل اشکال کرده و یاد بگیرد. همراه این کتاب، لوح فشرده مالتی مدیا نیز تهیه شده که از بخش‌های مختلفی شامل توانمندی‌ها، نمونه فایل‌های خام مورد استفاده در کتاب برای هر دو نرم‌افزار، پروژه‌های نمونه، فایل‌های پاورپوینت برای تدریس درس، گالری عکس، فایل‌های اکسل، فیلم‌های مرتبط، بازدیدهای علمی، دوربین دیجیتال و شرکت‌های نقشه‌برداری و بالاخره آموزش نرم‌افزار تشکیل شده و این لوح فشرده همراه کتاب، کامل‌کننده آن بوده و مطالبی که امکان آن نبوده در کتاب بیاید، در این لوح فشرده، ارائه شده است.
به زبان رساتر، کتابی تألیف شده که لوح فشرده کامل‌کننده آن بوده و لوح فشرده مالتی مدیایی تهیه کردیم که کتاب، همراه آن است. نتیجه حاصل از کتاب و لوح را به‌طور خلاصه می‌توان به این گونه بیان کرد که دانشجویان، بدون نیاز به آموزش نرم‌افزارها و صرف هزینه و پول، نرم‌افزارها را فرا گرفته، متعاقب آن انگیزه برای فراگیری درس و علاقه‌مند شدن به آن را پیدا می‌کنند و به‌راحتی می‌توانند پس از گذراندن درس نقشه‌برداری در این رشته، به‌عنوان شغل، فعالیت کنند. تذکر این نکته ضروری است که در لوح فشرده همراه کتاب، نحوه آموزش نرم‌افزارها، توسط نمونه‌های متنوع و به‌صورت فیلم‌های کوتاه ارائه شده است.
طبیعی است با این الگو، استادانی که به تولید محتوا برای دروسی که تدریس می‌کنند، علاقه‌مند باشد و در رشته خود تجربه کاری نیز داشته باشند، می‌توانند در نخستین گام، تألیف کتاب و لوح مالتی مدیا همراه کتاب، به‌گونه‌ای اقدام کنند که همه مطالب سرفصل‌ها، نرم‌افزارهای مرتبط با درس و مورد نیاز، پروژه‌ها، گزارش‌ها، آموزش نرم‌افزارها، و... در آن به‌گونه‌ای گنجانده شود که دانشجویان در این شرایط آموزش مجازی بتوانند با کیفیت عالی به ادامه تحصیل خودشان بپردازند. بدیهی است این مجموعه‌ها به‌ویژه لوح فشرده مالتی مدیا همراه کتاب، نیاز به اینترنت را کاهش می‌دهد و ضعف زیرساخت‌های احتمالی از نظر شبکه اینترنت، سرعت آن، سخت‌افزارهای مورد نیاز و... را جبران می‌کند.
آنا: می‌توانید برای نمونه تعریفی از پروژه کامل داشته باشید.؟
حاجیان: یکی از تجاربی که در سنوات گذشته به دست آورده‌ام و موفقیت‌آمیز نیز بوده است، تعریف پروژه و تکالیف برای حل توسط دانشجویان، به‌عنوان کار اضافه بر ۲۰ نمره امتحان بوده که عموماً تعداد قابل توجهی از دانشجویان، علاقه‌مند هستند که کارهای اضافه بر تکالیف موظف، در کلاس انجام دهند و نمره اضافه‌تری بگیرند. بر همین اساس به تهیه و تألیف مجموعه‌ای با عنوان تکالیف و پروژه‌های کاربردی سلسله دروس مرتبط (نقشه‌برداری، بناهای آبی، راهسازی و...) اقدام کردم که در این مجموعه تعداد هشت پروژه و تکلیف تهیه شده است.
این تکالیف و پروژه‌های متنوع به‌گونه‌ای هستند که هر کدام با پوشش درصد قابل توجهی از سرفصل‌های دروس که بیشتر آنها مرتبط هستند، جایگاه و ارتباط دروس را نشان می‌دهد و باعث افزایش انگیزه دانشجویان در یادگیری می‌شوند. هرکدام از این پروژه‌ها هدفی دارند که در ابتدا در چند سطر توضیح داده شد که دانشجویان در جریان قرار گیرند. متعاقب آن پروژه‌ها از بندهای مختلفی تشکیل شده که نهایتاً با حل این بندها، پروژه حل می‌شود.
توضیح این نکته ضروری است که بعضی از پروژه‌ها به‌گونه‌ای بوده که تعدادی از بندها به یک درس اختصاص داده شده است. برای نمونه در پروژه‌ای چهار بند نخست آن مربوط به درس نقشه‌برداری بوده و مابقی آن مربوط به درس بناهای آبی است که دانشجو در ترم‌های آخر، آن درس را باید بگیرد. در این پروژه‌ها، دانشجو وقتی درس نخست را می‌گیرد، بندهای مربوط به آن درس را بر اساس مطالب گفته‌شده سر کلاس، حل می‌کند و بندهای بعدی را فقط مرور می‌کند تا در ترم‌های های آینده درس مربوط را بگیرد.
نتیجه جالب و مفیدی که از به‌کارگیری این قسمت به دست آمد، این بود که به‌دلیل اینکه اجباری نبوده دانشجویان رغبت خیلی خوب برای حل آن دارند. نمره‌ای اضافه بر ۲۰ نمره است، علاوه بر یادگیری بهتر درس در اثر کار افراد، بیشتر می‌شود و درصد افتاده درس کاهش چشم‌گیری پیدا می‌کند. برای جلوگیری از اینکه فرد دیگری برای دانشجویان حل کند، یک سؤال از این پروژه عیناً در امتحان آخر ترم ارائه می‌شود. بدیهی است کل پروژه را دانشجو نباید حل کند؛ زیرا وقت زیادی می‌گیرد. فقط یکی دو بند، علامت‌گذاری می‌شود که حل کند و در صورتی که این قسمت را دانشجویان درست جواب دهند کل پروژه که در طول‌ترم انجام داده بودند و روز امتحان پس از خاتمه امتحان تحویل می‌دهند، پذیرفته می‌شوند. با حل این پروژه‌ها، دانشجویان درس را بهتر یاد گرفته و بهتر می‌توانند به سؤالات امتحانی پاسخ دهند. یعنی هم درس را بهتر یاد می‌گیرند و هم نمره اضافه بر ۲۰ می‌گیرند. (حداکثر چهار نمره اضافه بر ۲۰ نمره).
آنا: بنابراین با تعریف پروژه، تکالیف متنوع و گوناگون در شرایط فعلی آموزش مجازی، می‌توان درصدی از سرفصل درس و متعاقب آن نمره را به این‌گونه کارها، اختصاص داد. نظر شما در این ارتباط چیست؟
حاجیان: کاملاً صحیح است و حتی در شرایط احتمال مجازی که امتحان تقلب نیز دور از انتظار نیست، می‌توان به گونه‌ایی تدبیر کرد که دانشجو در طول ترم که باید پروژه یا تکلیف را حل کند، کارهای او را چک کرد تا نمره واقعی یا به عبارتی بهتر، نمره خودش را بگیرد.
آنا: آیا امکان این وجود دارد که در برخی از دروس رشته‌ها با تعریف پروژه یا عنوان‌های دیگر مرتبط، درصدی از سرفصل یا کل سرفصل در آن گنجانده شود؟ آیا می‌توان به گونه‌ای عمل کرد که پروژه‌های دانشجویان با هم دیگر متفاوت باشد؟
حاجیان: در صورتی که استاد درس علاقه‌مند و تجربه کاری در رشته خود داشته باشد، می‌تواند با مرور سرفصل درس، به‌گونه‌ای عمل کند که حتی صد در صد سرفصل در پروژه و تکلیف گنجانده شود. بدیهی است، چنین کاری مستلزم تلاش و وقت زیادی بوده و به عبارت دیگر مقداری زمان می‌برد. برای تهیه برخی از پروژه‌ها چند ماه وقت می‌گذارم تا ابتدا مطرح شده بعد پخته و آماده شود. توضیح این نکته، ضروری است که در دانشگاه شهید چمران اهواز که از سابقه زیادی برخوردار بوده و استادان دانشکده مهندسی آن به‌ویژه در گروه آب از تجربه بالایی در انجام پروژه‌های مرتبط با رشته خودشان، برخوردار هستند با تعریف پروژه و تکلیف، درصد قابل توجهی از سرفصل و نمره دوم درس را به این‌گونه کارها اختصاص می‌دهند و موفق هم بوده‌اند.
برای اینکه پروژه‌های دانشجویان یکسان نباشد می‌توان برخی از اعداد و ارقام کلیدی پروژه و یا تکلیف را در ضریب دانشجوی افراد ضرب کرد تا اعداد تغییر یابند. (ضریب دانشجویی که اینجانب از آن استفاده کرده‌ام، عبارت است از حاصل تقسیم در دو رقم سمت راست شماره دانشجویی، به صد و نتیجه حاصل با یک جمع می‌شود). برای نمونه اگر دو رقم سمت راست شماره دانشجویی ۲۵ باشد، ضریب دانشجویی این فرد ۱.۲۵ به دست می‌آید.
آنا: پس با توجه به سؤالات و پاسخ‌های طرح‌شده تاکنون، می‌توان نتیجه گرفت که امکان تولید محتوا برای بیشتر دروس رشته‌ها، توسط استادان وجود دارد که باید در این ارتباط مسئولان مربوط برای تولید محتوای یکسان تدبیر کنند. سؤال دیگری که مطرح می‌شود تولید محتوا چه آسیب‌هایی می‌تواند داشته باشد؟
حاجیان: امکان تولید محتوا برای آموزش مجازی وجود دارد و باید هرچه سریع‌تر اقدام عملی و هماهنگ به‌گونه‌ای انجام داد که پس از تولید محتوا بتوان در دانشگاه‌ها، توسط استادان مختلف، استفاده شود. درباره آسیب تولید محتوا ذکر چند مطلب ضروری است. نخست اینکه هر کار جدیدی آسیب‌های مربوط به خود را دارد و تولید محتوا نیز جدای از آن نیست. تولید محتوا، حتماً توسط استادان باتجربه، علاقه‌مند و عاشق کار، انجام پذیرد. حالا اگر فرد دیگری به‌عنوان مدرس این درس در کلاس یا دانشگاه دیگر بخواهد استفاده کند باید مسلط به تدریس محتوای تولیدی، باشد. بدیهی است برای برخی از افراد این کار ممکن است مشکل باشد در این حالت آسیب این کار بروز می‌کند. یعنی این‌گونه مدرسان، سعی می‌کنند به‌گونه‌ای عمل کنند که محتوای تولیدی، زیر سؤال برود و به عبارت دیگر در چنین حالتی انواع و اقسام موج‌های مخالف توسط این‌گونه استادان و احتمالاً دانشجویان که علاقه‌مند به‌به کار بیشتر نیستند به وجود می‌آید. برای کمتر شدن این موج‌ها، ضروری است آموزش‌هایی در ارتباط با این محتواهای تولیدی صورت پذیرد.
آنا: مشاهده می‌کنیم که برای کنکور بسته‌هایی توسط آموزشگاه‌ها تولید شده و به هر حال مورد استفاده قرار می‌گیرد، به نظر شما آیا می‌توان به‌گونه‌ای عمل شود که برای دانشگاه‌ها نیز بسته‌های مشابه تولید کرد؟
حاجیان: به نظرم اگر بسته‌های تولید کنیم مشابه بسته‌های تولیدی برای کنکور، می‌تواند مناسب باشد. بدیهی است باید یک سری ضعف‌های بسته‌های کنکور برطرف شود. یکی از نتیجه‌های مهم تولید چنین بسته‌هایی در شرایط فعلی، کاهش مشکلات ناشی از اینترنت و نرم‌افزارهای آموزشی است.
انتهای پیام/۴۱۲۱/۴۰۶۲/
انتهای پیام/
