با برگزیدگان هشتمین جشنواره فرهیختگان/۳۱ ناصری در گفت‌وگو با آنا:
مشکل پژوهش کشور معطوف‌بودن آن به نتیجه است/ جدایی و استقلال پژوهشگران، دردی بزرگ
جامعه دانشگاهی در حوزه تبدیل علم به فناوری و ثروت راه درازی در پیش داردیک پژوهشگر برتر گفت: بزرگ‌ترین مشکل کشور این است که پژوهش در آن معطوف به نتیجه بوده و افراد مستقل از هم کار می‌کنند، گروه‌های پژوهشی خیلی به هم مرتبط نیستند و این درد بزرگی است.
گروه استان‌های خبرگزاری آنا، داوود دهقانی‌محمودآباد؛ هشتمین جشنواره علمی، پژوهشی و فناوری فرهیختگان و مراسم تجلیل از برگزیدگان این جشنواره با حضور دکتر محمدمهدی طهرانچی رئیس دانشگاه آزاد اسلامی، اعضای هیئت رئیسه و مدیران دانشگاه عصر ۷ اردیبهشت جاری به صورت مجازی در سالن شهید مطهری سازمان مرکزی دانشگاه برگزار شد و با معرفی برگزیدگان برتر به کار خود پایان داد.
جشنواره فرهیختگان دانشگاه آزاد اسلامی در سال ۱۴۰۰ به ایستگاه هشتم خود رسید و با افزایش دو برابری مجموع جوایز نقدی به‌منظور افزایش انگیزه برای تلاش و فعالیت‌های پژوهشی و فناورانه اعضای هیئت علمی دانشگاه همراه بود.
شورای سیاست‌گذاری جشنواره با افزایش جایزه نقدی پژوهشگران برتر به میزان ۲۵۰ درصد و فناور برتر به میزان ۳۰۰ درصد موافقت کرد تا جایی که جوایز پژوهشگران برتر از ۱۰ میلیون تومان در سال گذشته به ۲۵ میلیون تومان و فناور برتر از ۵ میلیون به ۱۵ میلیون تومان افزایش پیدا کرد و جوایز نقدی سایر برگزیدگان نیز رشد خوبی داشت.
در هشتمین جشنواره فرهیختگان ۲۲ استان و ۳۹ واحد دانشگاهی (استان‌های تهران، اصفهان و آذربایجان شرقی با بیشترین برگزیده) حضور پیدا کردند که پراکندگی خوبی بین برگزیدگان صورت گرفت و ۷۲۰ اثر به جشنواره ارسال شد؛ البته با حوزه‌های بررسی‌شده توسط سازمان مرکزی مانند مراکز تحقیقاتی، مراکز رشد، سراهای نوآوری، باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان، مدارس سما و... مجموع آثار و زیرساخت‌ها به حدود هزار و ۹۰۰ رسید و از هفت پژوهشگر برتر و یک فناور برتر دعوت شد تا به نمایندگی از طرف دیگر برگزیدگان در مراسم اختتامیه و تجلیل حضور پیدا کنند.
مصیب ناصری عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرمانشاه در بخش علوم پایه هشتمین جشنواره فرهیختگان موفق به کسب عنوان پژوهشگر برتر این جشنواره شد.
خبرنگار گروه استان‌های خبرگزاری آنا درباره دلایل برتری ناصری در جشنواره فرهیختگان، نوع پژوهش، وضعیت پژوهشگران و جایگاه کشور در عرصه پژوهش و ... با او گرفت‌وگو کرده است که در ادامه می‌خوانیم.
آنا: ابتدا با معرفی خود درباره پژوهشی که به جشنواره فرهیختگان ارائه دادید، توضیح دهید.
ناصری: دانشیار پایه ۲۱ دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرمانشاه هستم، نخستین فردی بودم که سال ۹۳ در واحد کرمانشاه به مرتبه دانشیاری رسیدم و پرونده ارتقا به استادتمامی نیز اکنون (البته با گذشت حدود دو سال) در سازمان مرکزی دانشگاه در انتظار بررسی در هیئت ممیزه دانشگاه است.
در مورد موضوعات پژوهشی در دو حوزه تقریباً مرتبط با هم کار می‌کنم: حوزه نخست محاسبات کوانتومی بوده که متشکل از ارتباطات کوانتومی و رمزنگاری کوانتومی است و به‌تازگی فعالیت جدی در این زمینه در ایران آغاز شده است، حوزه دوم پژوهشی‌ام، مطالعات مرتبط با نانومواد و به‌طور خاص نانومواد محاسباتی است.
آنا: به چه دلیل به عنوان پژوهشگر برتر انتخاب شدید؟
ناصری: در بررسی و سنجش پژوهشگران معمولاً معیارهای مختلفی در نظر گرفته می‌شود که ترکیبی از کمیّت و کیفیت فعالیت‌های پژوهشی است. در مجموعه دانشگاه آزاد اسلامی معمولاً دستاوردهای پژوهشی را در چهار سال منتهی به انتخاب پژوهشگر در جشنواره فرهیختگان در نظر می‌گیرند که بنده در چهار سال گذشته بالغ بر ۱۰۰ عنوان مقاله علمی پژوهشی در مجلات بین‌المللی ISI منتشر کرده‌ام و این افتخار را هم داشتم که سال ۲۰۲۰ جزء آن معدود همکارانی بودم که در لیست دو درصد دانشمندان پراستناد جهان قرار گرفتم که هر ساله توسط دانشگاه استنفورد معرفی ارائه می‌شود.
آنا: انتخاب به عنوان پژوهشگر برتر به‌دلیل پژوهش در نانو بود یا کوانتوم؟
ناصری: همانگونه که عرض کردم این دو حوزه با هم مرتبط هستند؛ البته در ایران متأسفانه با وجود اینکه به کارهای میان‌رشته‌ای توصیه شده هنوز در این زمینه موفق نبوده‌ایم، اکنون بیشتر دانشگاه‌های معتبر دنیا که با بعضی از آنها مانند دانشگاه‌های کانادا، استرالیا، آمریکا، چین، نروژ و... کار می‌کنم، فعالیت‌های ترکیبی میان‌رشته‌ای بسیار مورد اقبال است.
سال‌های اخیر به‌عنوان مثال حوزه فناوری اطلاعات و مهندسی کامپیوتر و به‌طور ویژه موضوع یادگیری ماشینی (Machine Learning) نقش مهمی را در علم مواد ایفا کرده و سب پیدایش مواد نوظهور بسیاری شده است و بسیاری از ویژگی‌های ناشناخته مواد را به‌خوبی نمایان کرده است.به‌تازگی یادگیری ماشین با موضوع اطلاعات کوانتومی ترکیب شده و حیطه بسیار جدید و کاربردی یادگیری ماشین کوانتومی را شکل داده است، امروزه مرز خاصی میان علوم مختلف نمی‌توان قائل شد و درواقع علوم یک‌جورایی درهم‌تنیده شده‌اند.
آنا: در مورد حوزه‌های پژوهشی که ذکر آن رفت، توضیح بیشتری می‌دهید؟
ناصری: در حوزه فناوری اطلاعات دو مشکل اساسی وجود دارد، مشکل نخست این است که ابعاد قطعات الکترونیکی به قدری کوچک شده که عملاً از نظر فناوری در بسیاری از موارد امکان ساخت قطعات کوچک‌تر وجود ندارد و این منجر به این می‌شود که کشور در یک وسیله الکترونیکی به‌عنوان مثال در یک کامپیوتر خانگی یا دستگاه موبایلی که در اختیار داریم، در تعداد قطعات الکترونیکی که به کار می‌بریم، محدودیت داشته باشیم؛ بنابراین در پردازش و ارسال اطلاعات محدودیت ایجاد می‌شود و بیشتر از این نمی‌توانیم سرعت پردازش و ارسال اطلاعات را بالا ببریم که این یک مشکل اساسی در محاسبات پیچیده امروزی است.
مشکل دوم، امنیت در پردازش و ارسال اطلاعات است، از دیدگاه نظری، نظریه اطلاعات کلاسیکی که مبتنی بر کدهای صفر و یک در رمزنگاری اطلاعات است، نمی‌تواند امنیت کامل را در پردازش و ارسال اطلاعات فراهم کند. نظریه محاسبات کوانتومی یا اطلاعات کوانتومی می‌تواند این دو مشکل را با استفاده از خواص کوانتومی اتم‌ها و ذرات حل می‌کند. این بخش کوانتوم است.
از طرف دیگر برای دستیابی به قطعات الکترونیکی کوچک‌تر باید قطعاتی در مقیاس اتمی ساخت که در این مقیاس خواص کوانتومی ساختارها تأثیرگذار است؛ بنابراین بخشی را نیاز داریم که در علم مواد روی آن کار کنیم که زیر اتم و در ابعاد نانو کار کند؛ دو حوزه نانومواد و محاسبات کوانتومی با هم مرتبط هستند؛ زیرا برای اینکه ما قطعات الکترونیکی کوچک‌تری بسازیم و سرعت داده‌پردازی را بالا ببریم، باید ساختار محاسباتی خود را در حوزه اتم‌ها و در ابعاد اتمی پایه‌ریزی کنیم و این همان وظیفه‌ای است که نظریه اطلاغات کوانتومی و علم نانو مواد را به هم گره می‌زند.
آنا: در این بخش حیطه کاری خود را توضیح دهید.
ناصری: در ابعاد نانو، عمده کارم این بوده که مواد جدیدی را با استفاده از نرم‌افزارها و محاسبات تئوری پیش‌یابی کنم، پیش‌بینی کنم که این مواد با این ترکیب، هندسه و ساختار از نظر تئوری پایدار است و احتمالاً اگر همکاران در آزمایشگاه این مواد را سنتز کنند، این یک ماده پایدار است و می‌شود در فلان قطعه یا در فلان کاربرد از آن استفاده کرد.
عمدتاً خواص الکتریکی و اپتیکی ساختارها را بررسی می‌کنیم و در یکی دو سال اخیر هم شاید بالغ بر ۲۰ نوع ماده جدید را عموماً مواد دو بُعدی جدید را پیش‌یابی و معرفی کرده‌ایم.
درمورد میزان کاربردی بودن تحقیقات پژوهشگر حوزه فیزیک نظری که در حوزه محاسبات و شبیه‌سازی نانومواد کار کرده و ساختاری را پیش‌بینی و پیدا می‌کند، نوعی رسالت است، حال اینکه به جامعه و همکاران در آزمایشگاه بستگی دارد گه چقدر ابزار در اختیار دارند، حمایت می‌شوند و چقدر برای این کار وقت می‌گذارند، واقعیت در جامعه ما این است که افراد مستقل از هم کار می‌کنند، گروه‌های پژوهشی خیلی به هم مرتبط نیستند و این درد بزرگی است.
آنا: در مسیر پژوهشی با چه مشکلات و معضلاتی مواجه بودید؟
ناصری: بزرگ‌ترین مشکل پژوهش در جامعه ایران این است که پژوهش معطوف به نتیجه است، یعنی پژوهشگر باید بگوید که من به اینجا می‌رسم. اگر نرسد مؤاخذه می‌شود. اگر نرسد پژوهش بعدی به او سپرده نمی‌شود؛ اما در کشورهای توسعه‌یافته اینگونه نیست. پژوهشگر می‌گوید من دنبال این پرسشم، می‌خواهم ببینم به جواب می‌رسم یا نمی‌رسم. در حوزه علوم اجتماعی و دیگر حوزه‌ها باید پژوهش‌ها را جوری تعریف کرد که به نتایج خاصی برسد.
آنا: موانع پیش روی پژوهشگران و در مجموع فعالیت پژوهشی در کشورمان را چه می‌دانید؟
ناصری: نخست باید توجه داشت که برای کارآمد بودن پژوهش لازم است که دو موضوع به‌خوبی شناخته شود؛ موضوع نخست مفهوم پژوهش است. در جامعه ما درباره مفهوم پژوهش نوعی سوء‌تفاهم وجود دارد. گاهی در اولویت قرارگرفتن یک مسئله برای پژوهش به‌ناحق سبب کم‌ارزش جلوه دادن و کم‌اعتبارکردن حوزه‌های دیگر تحقیقاتی می‌شود، باید دقت داشت که پژوهش از هر نوعی اعم از پژوهش‌های نظری و پژوهش‌های آزمایشگاهی فی‌نفسه ارزشمند هستند و تلاش محققان در هر حوزه قابل ستایش است. گاهی این موضوع و کم‌توجهی مسئولان و برنامه‌ریزان حوزه پژوهش به پژوهش‌های بنیادی که اتفاقاً زیربنای تولید علم و فناوری است، سبب سرخوردگی همکاران فعال در این زمینه‌ها می‌شود.
مسئله دوم نشناختن دقیق مسائل و معضلات جامعه و به‌تبع آن تدوین برنامه‌های جامع و بلندمدت پژوهشی است که موجب سردرگمی فعالان حوزه پژوهش شده است. این موضوع یک مشکل عام در تمام عرصه‌های دانشگاهی و غیردانشگاهی جامعه است؛ البته در چند سال اخیر با تشکیل دفاتر برنامه علمی واحدهای دانشگاهی در دانشگاه آزاد اسلامی و نیز طرح پایش تا حد زیادی سعی شده است در مجموعه دانشگاه این مشکل برطرف شود.
موضوع بعدی توزیع نادرست و ناعادلانه بودجه‌های پژوهشی است، به طور خاص واحدهای دانشگاه آزاد اسلامی در استان‌های مختلف تاکنون به علت بی‌اعتماد مسئولان استانی نتوانسته‌اند از بودجه‌های تکلیفی و قانونی دستگاه‌های اجرایی استان میزانی را که شایسته است، جذب کند، مشکلات دیگری هم وجود دارد که در این مقال و مصاحبه نمی‌گنجد.
آنا: ایران در حوزه پژوهش و فناوری در سطح ملی، بین‌المللی و منطقه‌ای جایگاه مناسبی دارد؟ بایدها و نبایدهای این حوزه چیست؟
ناصری: همانگونه که می‌دانیم در دنیای آکادمیک معیارهای مشخص و استانداردی برای سنجش میزان تأثیرگذاری جوامع در امور پژوهشی وجود دارد که از جمله آنها میزان تولید علم است که در این حوزه با درنظرگرفتن سهم جمعیتی کشورمان که چیزی حدود یک‌درصد جمعیت جهان است، پژوهشگران شاغل در ایران به‌خوبی توانسته‌اند حتی بیشتر از نسبت جمعیتی خود در تولید دانش نقش ایفا کنند، هرچند همکاران دانشگاهی و دانشجویان مستعد ظرفیت تأثیرگذاری بیشتری را نیز دارند؛ اما شکی نیست که جامعه دانشگاهی در حوزه تبدیل علم به فناوری و ثروت راه درازی برای پیمودن دارد.
آنا: توصیه های شما برای موفقیت جوانان، دانشجویان و پژوهشگران چیست؟
ناصری: همه می‌دانیم که پژوهشگران دانشگاهی و به‌طور خاص جوانان، مشکلات فراوانی را پیش روی خود دارند. در این راستا می‌توان دو رویکرد پیش گرفت؛ منفعل و منتظر تغییر شرایط و سپس تلاش برای رشد علمی و پژوهشی بود و یا اینکه با امید به آینده همواره آنچه را که وظیفه ما در قبال خود، خانواده و جامعه ماست با جدیت به انجام برسانیم و سعی کنیم با تلاش مشکلی هرچند کوچک از مشکلات جامعه خود را حل کنیم که قطعاً رویکرد دوم منطقی‌تر و مثمر است.
انتهای پیام/۴۱۱۷/۴۰۶۲/
انتهای پیام/
