بحران جدید در قفقاز جنوبی؛
دود نقض معاهده آتش‌بس توسط آذربایجان به چشم مقامات باکو هم خواهد رفت
آغاز تهدیدآمیز تغییر ژئوپلیتیکی در مرزهای شمالی ایرانروز ۲۳ اردیبهشت سال جاری نیروهای ارتش جمهوری آذربایجان با عبور از مرز مشترک با ارمنستان بیش از سه کیلومتر در منطقه کوهستانی گوریس پیشروی کردند تا گمانه‌زنی‌ها در خصوص زیاده‌طلبی مقامات باکو به حقیقت بپیوندد.
به گزارش گروه جهان خبرگزاری آنا، از اوایل اردیبهشت‌ماه سال جاری که الهام علی‌اف، رئیس‌جمهور آذربایجان سرمست از پیروزی در جنگ ۴۴ روزه مهر و آبان ۱۳۹۹ بر ارتش ارمنستان بر سر حاکمیت منطقه قره‌باغ مقتدرانه از توسل به زور برای تأمین منافع باکو سخن گفت تا ۲۳ اردیبهشت که سربازان آذری با عبور از مرز مشترک با ارمنستان در منطقه کوهستانی گوریس در استان جنوبی سیونیک دست به تعرض به خاک کشور دیگری زدند زمان زیادی نگذشت تا علی‌اف ثابت کند فردی است که نمی‌خواهد به قانون یا حتی معاهده‌ای که خودش امضاء کرده، پایبند باشد.
آغاز تهدیدآمیز تغییر ژئوپلیتیکی در شمال مرزهای ایران
پیشروی سربازان آذری در خاک ارمنستان آتش یک بحران امنیتی دیگر در منطقه قفقاز نزدیک به مرزهای ایران را شعله‌ور کرد. بحران امنیتی به‌غیراز آذربایجان و ارمنستان دامن روسیه را که در سازمان پیمان امنیت جمعی یکی از هم‌پیمانان ارمنستان است و در خلال قرارداد آتش‌بس قفقاز نقش میانجی را ایفا کرد، نیز خواهد گرفت. روسیه که راهبری سازمان پیمان امنیت جمعی را دارد، تابه‌حال در این بحران منفعل باقی‌مانده است.
جزئیات دقیق پیشروی نیروهای آذری هنوز نامشخص مانده اما ارمنستان می‌گوید آذربایجان از موضع قبلی خود حدود ۳.۵ کیلومتر جابجا شده و در درون خاک ارمنستان در نزدیکی دریاچه «سِو» پیشروی کرده است. باکو اما به پیشروی به عبور از مرز اعتراف نکرده است تا به این صورت بحران قفقاز جنوبی را در ابهام بیشتری فرو برده باشد.
وزارت خارجه آذربایجان وجود نقشه مرزی مشخص با ارمنستان را مردود دانسته و به بهانه عدم وجود نقشه و مرز مشخص پیشروی نیروهای آذری را تعرض به خاک ارمنستان نمی‌داند
هر اتفاقی افتاده باشد، در حال حاضر توجه جهان به این منطقه متمرکز شده است. وزارت خارجه آمریکا ابراز نگرانی خود را در این زمینه اعلام کرد و خواستار پرهیز از تنش شد اما امانوئل ماکرون رئیس‌جمهور فرانسه فراتر رفت و اعلام کرد که در کنار ارمنستان می‌ایستد. روسیه که قرارداد آتش‌بس پاییز سال گذشته را امضاء کرد و هم‌اکنون حدود ۲ هزار صلحبان در منطقه قره‌باغ دارد تابه‌حال سکوت اختیار کرده است.
ارمنستان رسماً از سازمان پیمان امنیتی جمعی که یک پیمان نظامی به رهبری روسیه است خواسته که به کمک یکی از اعضای این پیمان که مورد تعرض نیروهای خارجی قرار گرفته بشتابد. در پاسخ، این سازمان اعلام کرد که مراقب اوضاع است و در صورت لزوم اقدام مقتضی را انجام خواهد داد.
مقامات روسیه اما بیش از همه سکوت اختیار کرده‌اند. سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه که هفته گذشته از باکو و ایروان دیدار کرد در خصوص بحران جدید مرزی با همتایان خود در هر دو کشور مکالمه تلفنی کرد. وزارت خارجه روسیه هم در بیانیه‌ای راه‌حل دیپلماتیک را در اولویت قرار داد.
بیشتر بخوانید:
تهدید علی‌اف به استفاده از زور برای سیطره بر جنوب ارمنستان
ارمنستان از روسیه درخواست کمک نظامی کرد
این در حالی است که پایان جنگ ۴۴ روزه در نوامبر ۲۰۲۰ باعث شد نیروهای آذری بار دیگر به مرزهای غربی خود با ارمنستان برسند و خود را نزدیک به شهرها و روستاهای استان سیونیک ببینند. از همان زمان مقامات آذری و در رأس آن‌ها الهام علی‌اف مرتباً از سیونیک با نام آذری زنگزور یاد کرده و ادعا می‌کنند که زنگزور در طول تاریخ بخشی از خاک آذربایجان بوده است. پیشروی سربازان آذری مردم را در سیونیک بیش‌ازپیش وحشت‌زده کرده است.
در این میان ریچارد گیراگوسیان، مدیر اندیشکده مطالعات منطقه‌ای در ایروان گفت: احتمال دارد که اشغال سیونیک از اهداف علی‌اف باشد. به گفته وی، همان‌گونه که گاهی اوقات تهدید بودن ترکیه بزرگنمایی می‌شد هم‌اکنون نگرانی‌ها در خصوص تمایل آذربایجان برای تسلط بر سیونیک تهدیدآمیز قلمداد شود. در این میان علی‌اف عمداً به این تهدید دامن می‌زند.
نیکول پاشینیان، سرپرست نخست‌وزیری ارمنستان که از محبوبیت زیادی در میان احزاب ارمنستان برخوردار نیست در جلسه اضطراری شورای امنیت ملی گفت که نیروهای آذری قصد دارند دریاچه ِسو که یک منبع آبی باارزش است را به تملک خود در آورند.
گیراگوسیان ادامه می‌دهد که درواقع هیچ مرز قابل استنادی بین ارمنستان و آذربایجان موجود نیست زیرا این دو کشور پس از استقلال از اتحاد جماهیر شوروی هیچ‌گاه برای ترسیم خطوط مرزی به توافقی دست نیافتند.
مدیر اندیشکده مطالعات منطقه‌ای در ایروان می‌گوید تنها مرجع علامت‌گذاری مرزی در منطقه قفقاز نقشه‌های دوره اتحاد جماهیر شوروی سابق هستند حال‌آنکه در این نقشه‌ها مرزهای بین‌المللی کاملاً مشخص نشده‌اند اما همه این نقشه‌ها دریاچه سو را در خاک ارمنستان می‌داند و هر تلاشی برای پیشروی در اطراف آن به معنی تعرض به خاک ارمنستان است.
در این زمینه پاشینیان تصریح کرده است: ما نقشه‌ای از دوره اتحاد جماهیر شوروی در دست داریم که مرز ارمنستان و آذربایجان را مشخص کرده است. اما وزارت خارجه آذربایجان وجود چنین نقشه‌ای را مردود می‌داند و به بهانه عدم وجود نقشه و مرز مشخص پیشروی نیروهای آذری را تعرض به خاک ارمنستان نمی‌داند و آن را اقدامی در جهت تحکیم مواضع نیروهای مرزی خود قلمداد می‌کند.
به گفته مقامات باکو مرز دو کشور پس از استقلال مشخص نشده و مراحل فنی پیچیده و نیز کشمکش و جنگ بین دو کشور در این نقیصه دخیل هستند. وزارت خارجه باکو همچنین اعلام کرده است که مقامات مرزی دو کشور در حال مذاکره بر سر تعیین نقاط مرزی هستند. مقامات ارمنستان اعلام کرده‌اند که صلحبانان روسی هم برای شرکت در این مذاکرات دعوت شده‌اند.
شاید ادعای آذری بودن سیونیک و پیشروی در خاک ارمنستان به دلیل فشار آوردن بر ایروان در یک مذاکره احتمالی در آینده است
بسیاری از تحلیلگران اظهار کرده‌اند که نیروهای ارمنستان کمترین مقاومت را در مقابل پیشروی سربازان آذری در گوریس از خود نشان دادند که شاید به دلیل پایبندی آنان به آتش‌بس بوده. البته باید گفت که روسیه تابه‌حال دو مقر دیدبانی در استان سیونیک تأسیس کرده است. پس از استقرار نیروهای روسی در منطقه، ارتش ارمنستان نیروهای کادر خود را از منطقه خارج کرد ولی واحدهای شبه‌نظامی گارد مرزی مربوط به خدمات امنیتی ملی را جایگزین آن‌ها کرد.
نیروهای نظامی آذربایجان دچار غرور کاذب شده‌اند
گیراگوسیان می‌گوید که نیروهای آذری از این خلأ نیروهای ارمنی سوءاستفاده و احساس کردند نیروهای روسیه و ارمنستان در موضع ضعف برای برخورد با آنان قرار دارند.
موسس هاکوپیان، رئیس سابق ستاد مشترک نیروهای مسلح ارمنستان معتقد است که به‌جز منبع غنی آبی دریاچه سِو نیروهای آذری احتمالاً درصدد به دست گرفتن کنترل قله استراتژیک متس ایشخانسر با ارتفاع سه هزار و ۵۰۰ متر بوده‌اند تا بر کل منطقه ازجمله فرودگاه سیسیان و جاده ساراوان به گوریس و سپس به کاپان اشراف داشته باشند. از دست دادن این بلندی عواقب خطرناکی برای ارمنستان در پی خواهد داشت.
به گفته گیراگوسیان این پیشروی نیروهای آذری ممکن است دلایل سیاسی هم داشته باشد زیرا میهمان علی‌اف، مدیر خبرگزاری آذربایجانی توران گفته است که اوضاع شبیه قبل از جنگ ۴۴ روزه است که پاشینیان می‌گفت قره‌باغ بخشی از ارمنستان است و الهام علی‌اف می‌گفت بخشی از آذربایجان است. هم‌اکنون بیانیه‌ای در خصوص آذری بودن سیونیک منتشر شده است. احتمالاً این کار یعنی ادعای آذری بودن سیونیک و پیشروی در خاک ارمنستان به دلیل فشار آوردن بر ایروان در یک مذاکره احتمالی در آینده است.
به گفته گیراگوسیان می‌بینیم که این پیشروی یک روز پس از پایان سفر لاوروف به باکو اتفاق افتاد. این احتمال وجود دارد خیال باکو از عدم واکنش شدید روسیه در حمایت از ارمنستان راحت شده بود.
نکته قابل توجه این جاست زمانی که در ۲۴ اردیبهشت پاشینیان با ولادیمیر پوتین رئیس‌جمهور روسیه در خصوص این بحران مرزی تماس گرفت پوتین تنها بر پایبندی به آتش‌بس تأکید کرد و خبری از جدیت روسیه در دفاع از یک کشور عضو سازمان پیمان امنیت جمعی نبود. حتی خبری از مکالمه بین پوتین و علی‌اف منتشر نشد که نشان می‌دهد روسیه در حال حاضر تمایل چندانی به حمایت از یک کشور عضو پیمان امنیتی ندارد.
گیراگوسیان ادامه می‌دهد که روسیه در این ماجرا دچار بیم و امید شده است. نقطه بیم روسیه همان عدم رعایت آتش‌بس و قلدری توسط آذربایجان است و این‌که چگونه آذربایجان قصد دارد جدیت ارمنستان و پاسخ روسیه را به بوته آزمایش بگذارد. نقطه مثبت و امید روسیه از بابت تنش مرزی تضمین حضور نیروهای روسیه در ارمنستان برای کمک به استقرار صلح و ثبات در این منطقه است.
انتهای پیام/۴۱۵۵/پ
انتهای پیام/
